- Агуулгын шошго




What is an Energy Server?

Built with our patented solid oxide fuel cell technology, Bloom's Energy Server™ is a new class of distributed power generator, producing clean, reliable, affordable electricity at the customer site.

Fuel cells are devices that convert fuel into electricity through a clean electro-chemical process rather than dirty combustion. They are like batteries except that they always run. Our particular type of fuel cell technology is different than legacy "hydrogen" fuel cells in three main ways:

    Low cost materials – our cells use a common sand-like powder instead of precious
    metals like platinum or corrosive materials like acids.
    High electrical efficiency – we can convert fuel into electricity at nearly twice the
    rate of some legacy technologies
    Fuel flexibility – our systems are capable of using either renewable or fossil fuels

Each Bloom Energy Server provides 200kW of power, enough to meet the baseload needs of 160 average homes or an office building... day and night, in roughly the footprint of a standard parking space. For more power simply add more energy servers.

Assuming a 50% future cost reduction, one could argue that the best case scenario for the 200 kW unit would be a capital (installed) cost comparable to today's 100 kW units, i.e., around $800,000. Using average electricity ($0.10/kWh) and natural gas ($3/MMBtu) prices and assuming a 6% per year maintenance/operating cost apart from fuel, the break-even period for the device comes to over 8 years, based on published performance numbers. 




Parameter Name Value Unit / description
Fuel (natural gas) flow rate for 200 kW Bloom Energy Server 1.32 MMBtu/hr
Fuel energy in rate in kW (1 MMBTU/hr CH4 = 293 kW) 386.76 kW
Fuel cost $3.96 per hour
Electric output rate 200 kW
System efficiency natural gas -> electricity 52% percent conversion of natural gas energy to electrical energy
Electricity cost $0.10 per kWh
Electricity produced revenue $20.00 per hour
CO2 produced 773 lb/MWh
Run cost savings per bloom box (electricity revenue less fuel cost) $16.04 per hour
Cost savings per year assuming 24X7 full load operation $140,510.40 per year
Capital cost (estimated minimum cost after projected reductions) $800,000.00 for each 200 kW unit
Annual maintenance / operation cost 6% as a fraction of capital cost, per year
Cost savings after maintenance costs $92,510.40 per year
Break even period 8.6 years


These numbers mean that the total lifetime of these systems would need to exceed 15 – 20 years to make an argument for a viable long-term business case without subsidies. The analysis might be somewhat different if the systems are used mainly for peak (power) shaving when electricity costs can exceed $0.15/kWh. However, the intermittent nature of such peak periods would likely reduce the overall impact on the estimated break-even period using average cost figures for electricity and natural gas. A reliable bio-derived source of fuel (bio-gas) would also tip the argument in a favorable direction, however such sources are not typically located near customer sites.
BLOOM BOX

Fuel cell sand plates

KR Shridhar





Adobe

Bank of America

e Bay

MACY'S


Nokia

NASA



____________________________________________________________________________________



ГАЛАН

С сентября 2013 года планируется выпуск новой линейки ТЭНовых котлов. Котел управляется автоматикой, позволяющей ступенчато для уменьшения нагрузки на сеть включать отопление и ступенчато отключать при достижении заданной температуры. Предусмотрена возможность подключения регуляторов температуры воздуха в помещении и блоков управления через сотовую сеть GSM.  Для облегчения проблем потребителя при запуске системы отопления и повышения надежности и безопасности ее работы в котел встроены циркуляционный насос, реле протока, автоматический клапан стравливания воздуха из системы и клапан аварийного стравливания давления. Клапан аварийного стравливания срабатывает при превышении давления свыше 3,0 бар. Контроль давления в системе осуществляется по манометру на лицевой панели.

Основные технические данные котлов ГАЛАКС
Характеристика\Модель     ГАЛАКС 9     ГАЛАКС 12     ГАЛАКС 15     ГАЛАКС 18     ГАЛАКС 21     ГАЛАКС 24     ГАЛАКС 27     ГАЛАКС 30
Объем отапливаемого помещения, до (м3 )     225     300     375     450     525     600     675     750
Номинальная потребляемая мощность (кВт)     9     12     15     18     21     24     27     30
Номинальный ток котла по каждой фазе, частота 50 Гц (А)     13,7     18,2     22,7     27,3     31,8     36,4     40,1     45,5
Сечение токопроводящей медной жилы провода подключения,  не менее  (мм2)     5х2,5     5х4     5х4     5х6     5х6     5х6     5х10     5х10
Сечение токопроводящей медной жилы провода заземления,  не менее  (мм2)     4     6     6     6     6     6     10     10
Масса котла без теплоносителя, нетто (кг)     26,5     26,5     26,5     27     27,5     27,5     28     28
Dу патрубков для подсоединения котла к отопительной системе     G 1"
Габаритные размеры (высота х ширина х глубина) (мм)                  600х450х200
Допустимое давление до срабатывания клапана аварийного давления, бар     3









_________________________________________________________________________

PERFECT BODY CLUB
Perfect body club Зуны онцгой хямдрал зарлаж байна. 7 хоног. 2013.7.14

Оюутан сурагч: өглөө ээлж- 30000 ,орой ээлж- 40000
Ажилчид: өглөө ээлж- 40000 ,орой ээлж- 50000
утас 94944449

 G.Jamts./amidai/



ТВ-8. "Та чадах уу?" реалити шоу

ТВ-8. "Та чадах уу?" реалити шоу.
 2 сарын дотор 15кг турж чадлаа...







           Т.Энхтайван: Газрын гүний дулааныг ашиглавал байгаль орчинд ч ээлтэй

Газрын гүний халаалттай барилга  байгууламж баригдсан тухай мэдээллийг сонссон хү­мүүс гэр хорооллын айлууд уг  технологийг ашиглавал Улаан­баатар утаанаас салчих юм биш байгаа даа хэмээн олзуур­хан сонирхож байна. Уг техно­логийн талаар ЭБЭХ-ий дэд сайд  Т.Энхтайвантай ярилц­лаа. Тэр­бээр газрын гүний дулааны ний­гэмлэгийн ерөнхийлөгчөөр ажилладаг юм байна.

-Та бүхэн саяхан газрын гү­ний халаалттай барилга ашиг­лалтад хүлээлгэн өгсөн. Яг үнэн­дээ эрс тэс уур амьсгалтай манай орны хувьд энэ нь  үнэм­шил муутай сонсогдоод байгаа л даа?

-Газрын гүний дулаан гэхээр манайхан Шаргалжуутын рашаан шиг 40-50 градусын халуун ус гарч ирээд халаачихна гэж ойлгоод байдаг. Зарим нь Төв аймагт  ду­лаан энергитэй газар байгаа учраас тэнд бариад байна уу гээд янз янзаар л ойлгож байх шиг байна. Гэтэл энэ технологи нь  Монгол орны төдийгүй дэлхийн бусад орны хаана нь ч ашиглах боломжтой юм. 2-3 метр өрөмдөөд л газар гэсгэлэн 8-10 градусын дулаан болдог. Ерөөсөө дэлхий ертөнц гэдэг маань өөрөө нэг бие, махбодь. Хүн төрөлхтөн л энэ Монгол, Хятад гээд цаасан дээр хил хязгаар тогтоочихоод байгаа бо­лохоос дэлхий ертөнц өөрөө нэг бие мах бодгаль. Тиймээс дэлхий ертөнц өөрөө нарнаас туссан энерги болоод газрын хөрсөнд шингэсэн хур тунадас, газрын гүний энергиэрээ дулаанаа тогт­мол барьж байдаг. Аль ч улс орны газрын хөрсийг 2-3 метр ухахад л  5-8 градусын дулаантай байдаг. Төв аймагт эхний барилгыг барь­сан гол шалтгаан нь хотод ойр гэдэг утгаар нь сонгосон. Энэ ажлыг эхлүүлэхтэй холбогдуулж бид өнгөрсөн жил Герман, Швей­царь улсад уг технологийг хэрхэн  ашиглаж байгааг танилцуулахаар Төв аймгийн удирдлагуудыг авч явсан. Учир нь амьдрал дээр ямар байгааг нь харуулахгүй бол ма­найхан огт ойлгохгүй байсан юм л даа. Жирийн иргэд битгий хэл Сангийн яам, УИХ хүртэл үүнийг  ойлгохгүй, хөрөнгө мөнгө төсөв төлөвлөгөөг нь танаж  батлах гэж цаг алдсан.

-Тэгэхээр орон оронд тохир­сон технологи гэж байхгүй гэсэн үг үү. Яг яаж халаах юм бэ?

-Газрын гүн дэх 5-8 градусын дулаан гэдэг бол дулааны  асар их нөөц. Энэ дулааныг дамжуулдаг тусгай  шингэн байх бөгөөд түүнийг тасралтгүй зөөдөг техник техноло­гийг л ашиглаж байна гэсэн үг.  Үлгэрлэж хэлэх юм бол энэ нь та бидний хамгийн сайн мэдэх хөр­гөгчний технологи. Өөрөөр хэлбэл хөргөлтийн эсрэг зарчмаар ажил­лаж байгаа гэж ойлгож болно. Хөргөгч нь дотор байгаа дулааныг тасалгаан дотор гаргаад дотроо хүйтэн орчныг бий болгодог. Тэг­вэл газрын гүний халаах төхөөрөмж нь газарт байгаа нөөц дулааныг орон байранд оруулахаар тусгай шингэ­нийг тасралтгүй зөөдөг л төхөө­рөмж. Герман улсын төрийн ордон нь газрын гүний дулааны насо­соор халдаг. Мөн Швейцарийг үзэсгэлэнтэй байгаль, тунгалаг агаартай гэж ярьдаг. Гэтэл тэнд­хийн бүх хотууд нь газрын гүний дулааны насосоор халдаг. Алс­лагд­сан фермерийн аж ахуй зэр­гээрээ тус улс  манайхтай төстэй. Ганц ялгаа нь тийшээ засмал зам болоод цахилгаан эрчим хүчний шугам очдог. Тэндхийн хүмүүс нь ямар ч утаа үйлдвэрлэхгүй газрын гүний дулаанаар хаусаа халаа­на. Тэнд цэвэр эрчим хүчний ашиг­лалт дээд түвшинд байдаг учраас бидний сайхан гэж яриад байдаг цэвэр агаар, хүний эрүүл мэндэд таатай орчин бүрдээд байгаа юм.

-Манайх гэхдээ Швейцарь биш шүү дээ. Өвөлдөө -40-50 хүрдэг. Энэ тохиолдолд газрын гүний дулаан алдагдахгүй юу?

-Тиймээ, Швейцарь болоод барууны орнуудад -15 градусаас  хэтрэхгүй. Манайд  одоо ч шөнөдөө  -40 градус  хүрч байна шүү дээ. Энэ технологид дулааны насосынхоо хүчин чадлыг л нэмэгдүүлж тавина. Жишээ нь, Швейцарьт 200 ам метр талбайтай дундаж хаусын халаал­тыг шийдэхдээ 100 метрийн гүн, 25-30 мм-ийн диамертэй хоёр цооног өрөмдөж гаргадаг бол Монголд дөрвөн цооног өрөмдөнө гэсэн үг. Бид энэ жил Төв аймгийн сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгийн 1100 ам метр барилгыг дулааны насосоор ха­лаах ажлыг эхлүүлээд байна.  Энэ ажлыг тойрогтоо эхлүүлэхэд ша­дар сайд М.Энхболд ихээхэн дэмж­лэг үзүүлсэн.  Саяхан цэцэрлэгийн барилгад дулааны насос суури­луулж 18-20 градусын дулаантай нэг сар гаруй хугацаанд хэвийн ажиллаж байна.

-Ийм маягаар шийдсэн бай­гууламж манайд өөр хаана байна?

-Бидний эхлүүлсэн ажлын хү­рээнд Төв аймгийн барилгаас гадна  өнгөрсөн жил манай Сэр­гээгдэх эрчим хүчний төв "Ster color" компанитай хамтран хувийн хауст туршсан. Зарим нэг компаниуд Хятадын технологи оруулж ирсэн гэж сонссон. Тэр нь яаж ажиллаж байгааг сайн мэдэхгүй. Бидний энэ техник, технологи чинь Герман Швейцарийнх.

-1100 ам метр талбайтай барилгын халаалтыг хэдий хэ­рийн зардлаар  суурилуулсан юм бол?

-Төв аймгийн цэцэрлэгийн ба­рилгын халаалтыг шийдэхэд 500 сая орчим төгрөг зарцуулсан. Гэх­дээ энэ ажлаар сум суурингийн сургууль цэцэрлэгийн халаалтыг шийдэж болох юм байна гэдэг нь харагдаж байгаа. Саяын барилга ашиглалтад орохоос өмнө тус цэцэрлэг сард 2-2.5 сая төгрөг дулааны зардалд  өгдөг байсан юм байна. Одоо ашиглалтад ороод нэг сар болоход цахилгааны зардал 400-500 мянган төгрөг гарч байна гэсэн. Тэгэхээр зардал 4-5 дахин багасч байна. Хөрөнгө оруулалтын зардлыг эс тооцвол ашиглалтын зардал 4-5 дахин багасч байна. Үүнээс гадна олон хүн цалинжуу­лах шаардлагагүй. Нэг сургуульд цахилгаанч, сан техникч хоёрын нэг нь л байхад хангалттай.

-Энэ технологийг олон дав­хар барилгад ашиглаж болох уу?

-Барилгын өндөр, нам ямар ч хамаагүй. Газрын гүний дулааны насосыг хүчин чадлыг нь нэмнэ, өрөмдөх нүхний тоо л өснө гэсэн үг. Жишээ нь, Төв аймгийн 1100  ам метр талбайтай цэцэрлэгийн барилгыг халаахын тулд тус бүр нь 100 метрийн гүнтэй 24 нүх өрөмд­сөн. Гол зардал энэ өрөмдлөгийн зардалд гараад байгаа юм. Ма­найд өрөмдлөгийн ханш метр нь зуун мянган  төгрөг гэж үзэхэд 240 сая төгрөг нь өрөмдлөгийн зардалд зарцуулагдаж байгаа юм. Хамгийн гол нь уг технологийг суурилуу­лахад анхны хөрөнгө оруулалт их  шаардагдах учраас тухайн байшин,  барилгыг барихдаа анхнаас нь ду­лаан алдахааргүй барих хэрэгтэй. Үүнийг цаашдаа сум суурин газарт суурилуулах зорилт тавин ажил­лаж байгаа. Үүнийг л би Монголын дулааны эрчим хүчинд хувьсгал болно гэж хэлээд байгаа юм. Ин­гэс­нээр сум суурин газрын уурын зуух гэдэг зүйл үеэ өнгөрөөнө.  Энэ техник технологийн хамгийн гол онцлог нь ажиллах хүч шаард­даггүй. Баталгаат хугацаа нь 15-20 жил. Германд очиж сургуулиудын тоног төхөөрөмжтэй танилцаж байхдаа манайхан "Төхөөрөмжийг суурилуулаад хэдэн жил болж байна" гэж асуухад 17 жил болж байна гэж байсан. Овор хэмжээний хувьд ч авсаархан. Жишээ нь  200 ам.метр талбай бүхий хаусыг ха­лаах дулааны насос нь томхон хөргөгч шиг л хэмжээтэй. Мөн орчин үеийн техник технологи учраас тохируулга сайтай. Тухайлбал, сумын төвийн Улаан булан байнга ашиглагддаггүй. Энэ тохиолдолд үзвэр, хуралгүй үедээ 0 градуст тохируулаад хөлдөөхгүй бага ца­хилгаан зараад байх боломжтой.

-Гэр хорооллын айл өрх  ашиг­лаж болох уу. Заавал бай­шин, хаус гэхээсээ илүүтэй Монгол гэрийн халаалтыг энэ маягаар шийдэж болох уу?

-Болохгүй юмгүй л дээ. 200 ам метр талбайтай хаус гэдэг нь  манайхаар бол чинээлэг айл. Харин нийтлэг өрх айл 5х8 харь­цаатай нэг давхар байшинтай. Энэ нь дунджаар 40 ам метр талбай болно. Үүнд 20 орчим сая төгрө­гийн хөрөнгө оруулалт хийхэд  газрын гүний дулааныг ашиглах боломжтой. Гэхдээ үүний анхдагч эх үүсвэр цахилгаан эрчим хүч. Хотоос зайдуу 200 ам метр бүхий талбайтай хаустай айл цахилгаан  халаагуур ашиглахад сарын төл­бөр нь саяас сая 200 мянган төгрөг гардаг. Гэтэл уг төхөө­рөм­жийг суурилуулснаар сардаа 250-300 мянган төгрөг цахилгаанд төлөх боломж бүрдэнэ гэсэн нэг судалгаа гарч байна. Эхний хө­рөнгө оруулалтыг л шийдчих юм бол цаашдаа ямар нэгэн асуу­далгүй, дээрээс нь байгаль орчинд  ашиг тустай юм. Бид эхний ээл­жинд 331 сум болоод аймгийн төвүүдийн Тамгын газар, цэцэрлэг сургууль, эмнэлгүүдийн халаалтыг уг тө­хөөрөмжөөр шийдэх зорилт тавиад байна. Хамгийн түрүүнд Төв айм­гийн Эрдэнэ сумын халаалтыг бүхлээр нь шийдэхээр төсвийг нь шийдүүлчихээд байгаа. Эрдэнэ сумыг сонгосон шалтгаан нь  нэгдү­гээрт, шинэ техник технологийг анхнаас нь зөв ашиглах, наладка тохируулга хийх, төвөөс удирдаж хянахад амар. Хоёрдугаарт, орон нутгийнханд нийслэлд ирээд буца­хад нь үзүүлэхэд ойрхон, зардал чирэгдэлгүйг нь бодолцсон. Ховд юм уу, Увсад барьчихвал бусад газрын хүмүүс тэр бүр тийшээ яваад үзэж танилцаад байх бо­ломжгүй учраас ойр газрыг эхний ээлжинд сонгосон. 

-Газрын гүний халаалтын нийгэмлэг манайд хэзээ бай­гуулагдсан юм бэ. Ер нь аль оронд энэ төхөөрөмжийг өргө­нөөр ашиглаж байна?

-Барууны орнуудад тухайлбал  ХБНГУ-д  шинээр баригдаж байгаа 10 барилгын долоог нь газрын гүнийн дулааны насос ашиглахаар зөвшөөрөл олгодог юм билээ. Бид 2008 онд Герман улсын Весманн компаний Швейцарь дахь үйлд­вэртэй танилцаад энэ техник тех­но­логийг Монголд оруулж  ирэхээр болсон.  Энэ хүрээнд Монголынхоо инженер техникчдийг Герман Швей­царьт сургалт явуулж танил­цуулсан. Өнгөрсөн өвөл Эрчим хүчний инженер техникчид Монго­лын газрын гүний дулааны насос­ны нийгэмлэг байгуулж намайг ерөнхийлөгчөөр сонгож ажиллуул­сан. АНУ-ын Оклохамагийн их сургууль дээр төвтэй олон улсын газрын гүний дулааны нийгэмлэг гэж  бий. Бидний төлөөлөгчид тэнд очиж энэ байгууллагад манайх    гишүүнээр элссэн. Тус байгуул­лагад гишүүнээр элссэнээр дэл­хийд эрэлттэй болж байгаа дээрх техник технологийн дэвшлийн талаар мэдээлэл, гарын авлага  солилцож байна. Мөн харилцан хамтран ажиллаж хүн сургаж бай­гаа. Өнгөр­сөн зун 10-аад инженер техникч­дийг Оклохомад аваачиж сургал­танд сургасан.

-Байгаль, цаг уурын өөрч­лөлт­тэй холбогдуулж байгальд хор­гүй цэвэр эрчим хүчний хэрэг­лээг дэлхий нийтээрээ дэмждэг болжээ?

-Нөхөн төлжих чадвартай бай­галийн сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглая гэдэг асуудал дэлхий нийтэд хурцаар тавигдаж байна. Ерөөсөө хүн төрөлхтний өөрийнх нь хөгжил бол эрчим хүчний хэрэг­лээ юм. Хэдий чинээ их эрчим хүчийг үйлдвэрлэнэ тэр хэмжээгээр хүн төрөлхтний хөгжлийг тодор­хой­лох эрин цаг үед бид амьдарч байна. Цаашдаа ч хүн төрөлхтний эрчим хүчний  хэрэглээ тасралтгүй хөгжинө. Байгалийн органик боди­сыг түлж, хүлэмжийн хий гаргаж,  байгаль орчноо бохирдуулдгийг өдгөө Киотогийн протоколоос эх­лээд дэлхий нийтээрээ шахалт үзүүлж, улмаар олон улсын гэрээ хэлэлцээр, конвенцууд байгуу­лагдсан. Үүнтэй холбоотойгоор  ХБНГУ,  Дани улсын санаачилгаар дэлхийн олон улсын сэргээгдэх эрчим хүчний агентлаг шинээр байгуулагдаж манайх 14 дэх ги­шүүн орноор бүртгэгдсэн. Энэ дашрамд хэлэхэд Олон улсын Сэргээгдэх эрчим хүчний агент­лагийг зохион байгуулах Бонн, Вашингтон, Египет, Абу-Дабигийн  олон улсын хуралд Засгийн газраа төлөөлж оролцож явахдаа энэ санааг олж мэргэжлийн нөхдийн хамт энэ санаачилга ажлыг эхлүүл­сэндээ баяртай байгаа. Энэ агент­лаг 2020 он гэхэд хүн төрөлхтөн нийт эрчим хүчнийхээ 20 хувийг СЭХ-ээс гаргах зорилт тавин ажил­лаж байна. Одоогийн байдлаар барууны зарим орнуудад сэргээг­дэх эрчим хүчний хэмжээ нь нийт  эрчим хүчнийхээ 20 хувиас илүү гарчихсан явж байна. Манай улсын хувьд өнөөдөр 3.5 хувьтай  байна.  Цаашдаа бид 2020-2025 онд дэл­хийн хэмжээний зорилтод хүрэхээр ажиллах болно.

 Д.ЦОГЗОЛМАА



Хөрсний дулаанаар агаарын бохирдлыг шийдэж болно 
vip76.mn     2010 оны 12-р сарын 06
Сэргээгдэх эрчим хүчний үндэсний төв, төрийн өмчит үйлдвэрийн газар, "Мон-Угсралт" ХХК хамтран Төв аймгийн Зүүндэлгэр багийн сургууль, цэцэрлэг, аймгийн Нэгдсэн эмнэлэгийн барилгуудыг хөрсний гүний дулаанаар халаах ажлыг улсын төсвөөр хийж байна. Эхний ээлжинд цэцэрлэгийн барилгын халаалтыг шийдэж, энэ сарын 3-ны өдөр хүлээлгэн өгсөн юм. Нээлтэд УИХ-ын дэд дарга Н.Энхболд, УИХ-ын гишүүн, Шадар сайд М.Энхболд, УИХ-ын гишүүн Б.Дондог, Ш.Батболд, Батлан хамгаалахын сайд Л.Болд, Төв аймгийн Засаг дарга Ц.Энхбат, ЭБЭХ-ний дэд сайд Т.Энхтайван зэрэг бусад төлөөлөгч оролцлоо. Сэргээгдэх эрчим хүчний үндэсний төвийн захирал Ж.Осгонбаатар "Зүүндэлгэр багийн "Ирээдүй" цэцэрлэгийн газарт гүний дулааны насосыг суурилуулах ажил дууслаа. Энэ нь гүний дулааныг насосоор дамжуулж, дулааны эрчим хүч болгон ашиглах өртөг, технологийн ашиглалтын зардал бага төхөөрөмж юм. Цаашид орон нутаг, сум сууринд энэ технологийг ашиглах бүрэн боломжтойг туршилт харууллаа" гэж ярилаа. Цэцэрлэгийн барилга 1100 орчим м2 талбайтай бөгөөд 50-60 хүүхэд сургах хүчин чадалтай аж. Зуунмодын цэцэрлэг, эмнэлэг, сургуулийн дулаанд жилд 170 тн нүүрс зарцуулж, агаар мандлыг 150 гаруй кг нүүрсхүчлийн хийгээр бохирдуулж байжээ. Харин газрын дулааныг ашигласнаар энэ зардал 5-10 дахин буурна гэж үзэж байна.

ЭБЭХ-ний дэд сайд Т.Энхтайван "Сэргээгдэх эрчим хүчний нэгэн эх үүсвэр болох газрын гүний дулааныг орон нутагт ашиглах анхны загвар бэлэн боллоо. Бид энэ дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх гэж сүүлийн хоёр жил шаргуу ажилласан. Аливаа байгууллага жилийн зардлын ихэнх хэсгийг халаалтад зарцуулдаг. Энэ байдлыг халж, газрын гүний дулаанаар Зүүндэлгэр багийн цэцэрлэгийг халааж эхэллээ" гэж ярьсан юм.

Дулааны насосны онцлог нь газрын хөрсний тодорхой хувьд жилийн турш оршдог дулааныг ашиглан, 34 квт дулаан гаргахын тулд 1 квт эрчим хүч хэрэглэх юм байна. Герман, Швейцарийн тоног төхөөрөмжийг суурилуулж, тус улсын мэргэжилтнүүдтэй хамтран ажиллажээ. Анх 2007 онд Түлш эрчим хүчний яамны төлөөлөгчид, дээрх технологийг судлахаар Исланд руу явсан байна. Удалгүй "Монголын газрын гүний насосны нийгэмлэг"-ийг байгуулж, АНУ-ын Оклахамагийн Их сургуульд төвтэй "Олон улсын газрын гүний дулааны насосны нийгэмлэг"-т гишүүнээр элсэж, монголын инженер техникийг сурган бэлтгэх, ажлыг эхлүүлжээ. Энэ талаар Шадар сайд М.Энхболдоос зарим зүйлийг тодрууллаа.
-2010 оны улсын Tөcвөөрэхний ээлжинд Зүүндэлгэр багийн "Ирээдүй"цэцэрлэгийнбарилгынхалаалтыг хөрсний дулаан ашиглан шийдвэрлэлээ, Үүний үр дун нь хэр байх бол?

-Халаалтын байгууламжийг бүхэлд нь шийдэх болоогүй байна. Нүүрс түлж, усан халаалтын зуухаар халаадаг уламжлалт арга нь ихээхэн хэмжээний нүүрс, шатахуун, зардал гаргаж, мөн байгаль орчинд сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Ийм уурын зуухны ашигт үйлийн коэффицент бага, шаталт муу, гар ажиллагаа ихтэй, хөдөлмөрлөх нөхцөл хангалтгүй зэрэг олон сул талтай. Энэ нь төр засгийн анхаарлыг ихээр татаж байгаа. Харин хөрсний дулааныг ашиглах аргыг өнөөдөр Европын хөгжилтэй улс орнууд нэлээд өргөн хэмжээгээр хэрэглэж байна. Дулааны     насосны гүйцэтгэлийн коэффицент 2.91 байгаа нь жилд 137 мянган квт эрчим хүч хэмнэх боломж юм. Энэ төхөөрөмж нь 15-20 жилийн хугацаанд ямар нэгэн засвар хийхгүйгээр, өөрөө шууд автоматаар дулаанаа тохируулдаг.
Цаашид үүнийг бусад орон нутагтхэрэгжүүлэх үү?

-Сум суурингийн халаалтад шинэ технологи нэвтрүүлэх зорилгоор сэргээгдэх эрчим хүчний гол үүсвэр болох газрын гүний дулааны насос ашиглах боломжийг судалж, төрөлх нутаг Төв аймагтаа анхны туршилтыг амжилттай хийлээ. Цаашид бусад аймаг, суманд нэвтрүүлэх бүрэн боломжтой. Тиймээс ирэх жил сумдын түвшинд туршиж үзэх нь зүйтэй гэж УИХ, Засгийн газар үзсэн.
-Тэгвэл ирэх оны улсын төсөвт сумдад дулааны насос нэвтрүүлэх зардлыг оруулсан гэсэн үг үү?

-2011 оны төсвөөр Төв аймгийн Эрдэнэ сумын байгууллагуудыг газрын халаалтын системээр бүрэн хангах ажлыг хийхээр төлөвлөж байна. Эрс тэс уур амьсгалтай манайх шиг орны хувьд газрын хөрсний дулааныг ашиглах нь их  ач  холбогдолтой.  Улсын төсвийн зардлын нэлээд хувийг дулааны зардал эзэлдэг.
-Газрын дулааныг ашиглах тоног төхөөрөмжийг суулгах мэргэжилтнүүдийг хэрхэн бэлтгэсэн бэ?

-Бид үүнийг европын хэд хэдэн оронд судласан. Суурилуулах бүх тоног төхөөрөмжийг Швейцарийн эрдэм шинжилгээний байгууллага, ХБНГУ-ын мэргэжилтнүүд, өнгөрсөн сард ирж тохируулсан гэлээ. "Ирээдүй"        цэцэрлэгт 100 метрийн гүнтэй, 24 цооног өрөмдөж, түүнд дулаан дамжуулах хуванцар хоолойнуудыг суулгаж, 90 квт-ын хүчин чадалтай дулааны насосыг суурилуулсан байна. Дээрх гурван байгууламжид дулааны насос суурилуулахын тулд 1.3 тэрбум төгрөг зарцуулжээ. Төв аймгийн Засаг дарга Ц.Энхбат "Агаарын бохирдлын асуудал Зуунмод хот төдийгүй бусад аймаг, суманд тодорхой хэмжээгээр илрэх болсон. Энэ байдлаас гарах нэг арга нь газрын гүний дулаанаар барилгыг халаах асуудал юм. Энэ туршилтыг манай аймгаас эхлүүлж, дараа жил Эрдэнэ суманд үргэлжлүүлэх болсонд талархаж байна" гэж ярилаа
)))))))))))))))))))))))))))))))))))) xxxxxxxxxxxxxxxxx (((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((

Geothermal heating for Mongolian customers












"Түмний зорилт
Төрийн менежмент" цувралд...

Би хамгийн сайн найз хамтран зүтгэгчээ олов бололтой. Хөөрхий минь өнөөдөр хэвлэлийн бага хурал дээр ганцаараа байна. Учрыг нь олохоороо ард түмэн бүгд түрхрэн дэмжих болноо... Амжилт!


“Эрдэнэс Тавантолгой” ХХК-ны 1072 ширхэг 
хувьцааны үнэ цэнэ

 http://economics.gogo.mn/news/129881


“Эрдэнэс Тавантолгой” ХХК-ны 1072 ширхэг хувьцааныхаа оронд нэг сая төгрөг авна гэсэн иргэдийг буцаан хувьцаа авах боломжтой болгож өгөхийг “Хувьцаа эзэмшигч, хөрөнгө оруулагчдын эрхийг хамгаалах төв” НҮТББ-аас Засгийн газарт хүсэхээр болжээ.

Учир нь тухайн үед хувьцааны талаар ойлголтгүй байсан иргэд бэлэн мөнгө болгох хүсэлтийг өөрийн оршин суух хороогоороо дамжуулан өгсөн байдаг. Гэвч иргэн бүрд олгож буй уг хувьцаа цаашдаа өсч, сая төгрөгөөс илүү үнэтэй болох боломжтой тул иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах үүднээс ийнхүү хүсэлт тавихаар болоод байгаа гэнэ.

Түүнчлэн эх орны баялагийг Монгол улсын иргэн бүрд хувьцаа хэлбэрээр олгох ажлыг шат дараатай хэрэгжүүлэхийг УИХ болон Засгийн газарт хүсэх юм.

Энэхүү нийтэд үйлчлэх төрийн бус байгууллагын хувьд байгуулагдаад 4 сар болж буй бөгөөд иргэдэд эдийн засгийн тэр тусмаа хөрөнгийн зах зээл, үнэт цаас, хувьцааны талаар мэдлэг олгох чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байна.

Сүүлийн үед иргэдийн зүгээс сая төгрөг авахаас татгалзаж хувьцаагаа авахаа илэрхийлэн тус ТББ-т олноор хандаж буй бөгөөд одоогийн байдлаар 1000 гаруй өргөдөл цуглараад байгаа гэнэ.

Тухайн үед нэг сая төгрөгөө бэлнээр авна гэж 1,5 сая иргэн өргөдөл өгч байсан талаар тус ТББ-ын үүсгэн байгуулагч Э.Алтаншагай хэлсэн юм.

Мөн тэрбээр “Иргэдийн хувьд нэг сая төгрөг авснаас хувьцаагаа авсан нь хамаагүй ашигтай. Нэг ширхэг хувьцааны нэрлэсэн үнэ 932 төгрөг байгаа. Энэ үнэ өснө үү гэхээс буурахгүй. Ирээдүйд нэгж хувьцааны үнэ хамгийн багадаа 40 мянган төгрөгт хүрэх тооцоо байна. Иргэн бүр банкинд данстай байдаг шиг үнэт цаасны данстай байх хэрэгтэй” гэлээ.

Одоогийн байдлаар 750 мянган гаруй иргэн үнэт цаасны дансаа брокерын компанид хандаж нээлгэсэн байна.

Хаяг:  Урт Цагааны урд.. Монгол-Тайваний төвтэй байр 4-р давхар. 409 тоот өрөө

А.Сүрэн

Gogo.mn  2013.10.10

Google translate-д монгол хэл орсоныг тохиолдуулан дээрх нийтлэлийг 
англи хэл рүү орчуулан оруулав .

. "Erdenes Tavantolgoi " LLC , 1072 shares of stock instead of a million people to receive shares that can be returned to " shareholder and investor rights protection center " was sought from NÜTBB government .Because the people did not understand about the stock at the time the request to cash his residence is given through the committee . But every citizen of the shares offered in the future growth and millions because they can be more expensive to make such requests and in order to protect the interests of citizens .In addition , domestic resources, provide in every Mongolian citizen shares may request the parliament and the government to implement the next stage of the work .This non - governmental organization established to serve the public for 4 months, the citizens and the economy , especially the stock market , bond and stock awareness activities are conducted .Recently by million people refuse to receive shares that many of the NGOs in expressing them , and are currently more than 1,000 applicants gathered .One million in cash at the time will be about 1.5 million citizens had applied for the NGO's founder told E.Altanshagai .And he said , " than one million shares from receiving benefits for citizens . Shares of a nominal value of 932 MNT . Is this price increase , rather than decrease . Future share price is estimated to reach at least 40 thousand MNT . Should , like every citizen , have a bank account , securities account , " he said .Currently , over 750 thousand people , securities brokerage company has opened access to the account .A.SurenGogo.mn 2013.10.10


Duinkher terguun www.odel.mn




ЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕЕ


Тавантолгойг ашиглах хөрөнгийг бид өөрсдөө 
босгох боломж бий

Н.Хажидсүрэн
            Монгол Улсын аж үйлдвэрийн гавъяат ажилтан, ШУТИС-ийн доктор, профессор Д.Дондовтой ярилцаа. Тэрбээр 1967 оноос хойш нүүрсний салбарт ажиллаж буй, энэ чиглэлээрх манай урдаа барьдаг эрдэмтдийн нэг бөгөөд тавантолгой орд газрыг ямар хувилбараар ашиглах боломжтойг нэгтгэн дүгнэсэн судалгаагаа өнгөрсөн жил УИХ-ын ажлын хэсэгт бэлтгэж өгчээ. Түүний тайланд тулгуурлан тавантолгойн нүүрсний ордыг хамтран ашиглах хэлэлцээ хийх, хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөл бэлтгэх ажлын хэсэг чиглэл чиглэлээр илтгэл бэлэн болгохоор ажиллаж байгаа юм. Доктор, профессор Д.Дондовтой ярилцлаа.

   -Та Монгол Улсын  нүүрсний салбараар мэргэшсэн хүн. Ер нь хэдийнээс Тавантолгойн ордтой холбогдсон бэ. Тавантолгойг ашиглах санаа оноо хэзээ гарч эхэлсэн юм бол?
Жаахан түүх ярих хэрэг гарах нь дээ. Шарын голын уурхай ид хэрэглэж, Налайхын нүүрсний уурхайн хүчин чадал багассан үед би ажиллаж байсан юм. 1970-аад оны сүүл, 1980-аад оны эхээр Монгол улс нүүрсээ хаанаас хангах вэ гэсэн бодлогын чанартай асуудал салбарын мэргэжилтнүүдийн өмнө тавигдсан юм. Тэр үед би Шарын голын уурхайн ерөнхий инженер хийж байлаа. Өвдөг худагийн нүүрсний уурхайг барьж байгуулах зорилт олигтой хэрэгжээгүй тэр үетэй давхцаад Тавантолгой ордыг ашиглах асуудал гарч ирсэн ч төвийн эдийн засгийн бүсээс дэндүү холдоод байсан. Тэгтэл Багануурын бүсэд нүүрсний илрэл байна, ирээдүйтэй байж магадгүй гэсэн санаа оноо гардаг юм байна. Яг энэ үед Эрдэнэт үйлдвэрийн уулын ажлыг гүйцэтгэсэн ЗХУ-ын анги ажлаа дуусгаад буцах гэж байсан юм. Хайгуулын энэ ангийг Багануурт татаж ажиллуулах шийдвэрийг Монгол, Зөвлөлтийн удирдлагууд гаргаж, Багануурын ордыг илрүүлж хайгуул, зураг төсөл, уурхайг барьж байгуулах ажлыг гүйцэтгүүлсэн. Би 1978 онд Багануурт очоод 1990 оныг дуустал уурхайн бүтээн байгуулалтад гар бие оролцсон хүн л дээ. Ингээд нэг хэсэгтээ нүүрсээр хангах асуудал шийдэгдсэн.

    1990-ээд он гарангуут манай нүүрсний хэрэглээ 10-аад сая тоннд хүрсэн. Налайхын уурхай зогсонги байдалд орж, Шарын голын уурхайн хүчин чадал багасхаар чинь ганц Багануурын уурхай зүтгээд дийлэхээ болино шүү дээ. Дараагийн эх үүсвэрийг хайх ажил өрнөсөн.

   -Тэгэхээр Тавантолгойн орд анхаарал татаж эхэлжээ дээ?
   -Тавантолгойн асуудал босч ирсэн үед би Түлш эрчим хүчний яамны нүүрс хариуцсан дэд сайдаар ажиллаж байсан юм. Энэ үеэс л миний ажил үйлс Тавантолгойтой холбогдсон юм даа. 1990 он гэхэд Тавантолгойн орд газарт Монголын геологийн анги бие даан улсын хөрөнгөөр хайгуул хийчихсэн байсан үе л дээ. Тиймээс бид ЗХУ-ын Ленинградын Гипрошахт институтэд захиалга өгч Тавантолгойн ордод олборлолт явуулах техник эдийн засгийн үндэслэл /ТЭЗҮ/-ийг хийлгэсэн. Их туршлагатай газар л даа. Шарын гол, Өвдөг худагийн уурхайн ТЭЗҮ, Багануурын уурхайн зураг төслийг гурван үе шаттайгаар 100 хувь хийсэн байгууллага. Түүнээс хойш Тавантолгойн уурхайчид, түлш эрчим хүчний салбарын удирдлагын анхаарлаас ер хаягдаагүй. Байнга зүүлттэй явсаар ирсэн.

   -Тухайн үед дэлхийн хэмжээний орддоо ТЭЗҮ хийлгэж, ард түмний өмчлөлд үлдээж чадсан нь монголчууд бидний аз юм даа. Та      бүхний тооцоолж байснаас өдгөө өөрчлөгдөх зүйл бишгүй л гарах байх. Одоо Тавантолгойг ашиглахад ямар бэрхшээл учрах бол?
   -Ер нь Тавантолгойд хийгдэх ажлын талаар 20 жилийн өмнө бид барьж авах юмтай болчихсон. Одоо уул геологи нь хэвээрээ, техник технологи нь сүртэй өөрчлөгдөөгүй. Зах зээл, улс төр, эдийн засаг л ганцхан үлдээд байна шүү дээ. Тавантолгойг ил аргаар ашиглах нь тодорхой. Уул уурхайн тоног төхөөрөмжид сүрхий хувьсгал одоохондоо гараагүй байна. Том алхдаг экскаваторууд тавигдах биз. Хүнд даацын машины хувьд Оросынх биш гэхэд Америк, Японых ажиллах байх. Экскаваторын хувьд хүссэн хүсээгүй орос техникийг ашиглана. Сибирь, Якутын хүнд хүйтэн нөхцөлд ажилладаг экскаваторууд манайд тохиромжтой. Ер нь экскаваторыг АНУ, Герман, Швед, Орос хийж байна. Ухдаг төхөөрөмж нь оросынх, тээвэрлэдэг төхөөрөмж нь барууных байх биз.

   -Тавантолгойг яаж ашиглах вэ гэдэг тодорхой хувилбар гаргаж чадахгүй цаг алдаад байна. Ордыг ашиглахын өмнө боловсон хүчнээ бэлтгэх ёстой. Манай нүүрсний салбарын боловсон хүчин өнөөгийн шаардлагыг хэр хангах вэ?
   -Монгол Улсын хөгжил уул уурхай дээр нэлээн дөрөөлж байж хөгжинө.
Мал аж ахуй, газар тариалангаас авсан юмаа дотоодын хэрэгцээгээ хангана уу гэхээс гадагшаа их хэмжээгээр гаргахгүй. Тэгэхээр мөнгө олох ганц эх үүсвэр бол уул уурхай. Уул уурхай дотроо хамгийн боломжтой, хамгийн найдвар тавьж болохуйц зүйл бол нүүрс. Яагаад нүүрс гэж яриад байна гэхээр нүүрсэнд хайртайдаа биш шүү дээ. Нүүрс нэгдүгээрт, асар өргөн тархацтай байдаг. Хоёрдугаарт, монголчууд нүүрс ухаж олборлож сурсан. Гуравдугаарт, нүүрсэн дээр ажиллах туршлагатай хүмүүс бий. Ахмад, дунд, залуу үе нь ч энэ салбарт бие даан ажиллах боломжтой. Гадаадаас зөвлөх урьж авчрах ямар ч шаардлагагүй.
  
   -Уул уурхай гэхээр манайхан гадныхныг шүтэх хандлагатай байдаг. Бид өөрсдийн хүчээр олборлох боломжтой гэж үү?
   -Монголчууд нүүрс ухаж гаргаж чадаж байгаагийн ганц жишээ нь "Энержи Ресурс" ХХК. Өнгөрсөн оны хоёрдугаар сараас эхлээд чамлахааргүй нүүрс олборлосон гэдэг чинь бид өөрсдөө чаддаг гэдгийг харуулж байгаа хэрэг.

   -Таны хэлдгээр монголчууд алт зэсийг бодвол нүүрсээ ашиглах туршлага илүү. Төр засгаас дэмжээд өгвөл өөрсдөө ч хайгуул хийчих боломжтой биз дээ.
   -Нүүрс бол алт, зэс биш, хүдрийн уурхай биш. Ийм ашигт малтмалын хайгуул хийхэд асар их зардал гаргадаг, эрсдэл ихтэй. Харин нүүрс бол нэг л бариад авах юм бол эргэн тойрондоо илэрцтэй. Тиймээс нүүрсний бүх хайгуулыг монголчууд өөрсдөө хиймээр байх юм. Хайгуулаа хийгээд олсон ашигт малтмал тухайн хүний өмч байх ёстой гэсэн хуультай улс, манайх. Гадаадын хүн хайгуул хийвэл гадны хүний өмч болно. Монгол хүн хайгуул хийвэл монгол хүнийх болно. Төрд ч, хувь хүмүүст ч мөнгө байна. Өөрсдөө нүүрсээ хайя. Би их үндэсний үзэлтэй хүн шүү дээ. Монголчууд хайхаар чинь Монголын эдийн засагт шингэнэ, монгол төр, монгол хүний л өмч болно шүү дээ. Энэ талаар хуульд асуудал их байна. Өөрчилж болдоггүй юм байх даа.

   -Тухайлбал ямар хуулиуд вэ?
   -Ашигт малтмалын тухай хууль. Хов хоосон газар лиценз авчихаад тэрийгээ банкинд барьцаалах хууль эрх зүйн орчныг манайх бүрдүүлсэн байна. Гаднаас хөрөнгө оруулж болно, ашгаа хувааж авч болно, гагцхүү нөөцөө зарж болохгүй гэсэн заалт байх ёстой. Хувийн өмч учраас зарж үрсэн ч, шатаасан ч миний эрх гэж ярих гээд байна. Үндсэн хуульд зааснаар газрын доорхи баялаг бол монголын ард түмний өмч.

    -Нүүрсний томоохон ордуудаа улсын мэдэлд байлгах хэрэгтэй гэж Та хэлэх гээд байна уу?
    -Нүүрсний гурван орд байна. Тавантолгойн бүлэг орд, Багануураас эхлээд Баянжаргалан, Хөмүүлтэй, Шивээ-Овоог хамарсан Нялга Чойрын бүлэг орд, Нарийн сухайтын орд. Энэ гурвыг л төр шууд мэдэлдээ байлгах ёстой. Ийм маягаар ажиллавал эдгээр ордоос маш их мөнгө олох нь гарцаагүй.

    -Тавантолгойг ашиглахдаа хэнтэй хамтрахаа шийдэх гэж төр толгойгоо гашилгаж байх шиг байна. Таны бодлоор хэнтэй хорших боломжтой вэ?
   -Тавантолгойг түргэн хугацаанд ашиглалтад оруулмаар байна. Хөрөнг мөнгөний хувьд хүндрэлтэй байх шиг байна. Австралитай хорших уу, Хятадтай хамтрах уу, Оростой хамтрах уу гэж яриад л байна. Гурав дахь этгээдтэй хамтрах санаа бодол ч гарч байна. Харин гурав дахь хүн чинь Оростой хамтарч байгаа бол бид орохгүй, эсвэл Хятадтай хоршиж байгаа бол бид орохгүй гэж хэлэхийг үгүйсгэхгүй. Ерөөсөө Орос, Хятадыг хаяад гадныхантай хамтрах бодол зарим хүмүүст бий. Тэгвэл хоёр хөрш, хилийн асуудал яах вэ?
Иймэрхүү асуудлаа сайн тооцоолж байж шийдэл гаргах хэрэгтэй.
 
    -Зөв л гарц олох хэрэгтэй юм байна даа?
    -Мэргэжилтнүүдийн хувьд нүүрсээ хамгийн сайн аргаар бүрэн гүйцэд олборлох, хүнээ бэлтгэх л үүрэгтэй. Бидний гаргаад өгсөн нүүрсийг хааш нь ямар үнээр олборлох вэ гэдэг чинь төрийн үүрэг. Үүний төлөө ажилладаг Гадаад хэргийн яам байхад бид наанаас нь Орос, Хятадтай хамтар гэж хэлэх ямар ч утгагүй биз дээ. Төр засаг байгаа юм чинь тэд асуудлаа шийдэг л дээ. Харин шийдвэр гаргах дээд төвшинд ухаантай хүн байх ёстой. Шийдвэр гаргахад гадныхан нөлөөлөх явдал гардаг. Хамгийн аюултай юм чинь энэ.

   -Сая амралтын өдрүүдээр Тавантолгойн талаар хоёр талын нэвтрүүлэг зурагтаар цацаад олны толгой эргүүлээд байх юм. Тодорхойгүй байдал ноёлоод байвал иргэд хэнд нь итгэхээ мэдэхгүй болох нь дээ?
   -Би сая хэлсэн дээ. Бид эдийн засгийн хамгийн үр ашигтай зүйлийг нь гаргаад өгье гэж.

   -Оюутолгойн гэрээ байгуулагдах үед уул уурхайн салбарын эрдэмтэд санал бодлоо их илэрхийлсэн. Эрдэмтэд төрийн бодлого боловсруулахад амбицаа сайн гаргаж баймаар. Та бүхний санал бодлыг хүлээж авсан байлгүй дээ?
   -Гаргаад юм болсонгүй шив дээ.  Хичнээн амбиц гаргаад төр хүлээж авахгүй бол хэрэггүй биз дээ. Өөрт тохиолдсон жишээ татъя л даа. 2005 оны үед УИХ-аас Аудитын газарт Оюутолгой дээр хийгдэж байгаа геологи хайгуулын ажилд гүйцэтгэлийн аудит хийх үүрэг өгсөн юм. Уул уурхайн мэргэжилтэн хэрэг болоод тэнд намайг татаж ажиллуулдаг юм байна. Бичиж өгсөн тайлан маань УИХ, Аудитын газар очсон л доо. Миний тавьсан саналаас ганц нь ч Оюутолгойн гэрээнд тусгагдаагүй. УИХ захирамжаа гаргаад Аудитын газарт үүрэг өгч байхад Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээнд орох л ёстой. Гэтэл ямар ч үр дүнгүй л өнгөрсөн.

Таван толгойн нүүрсний ордын геологийн нөөц
ОХУ-ын Гипрошахт институтын үнэлгээ


Ордын хэсэг


Нүүрсний төрөл
А,В,С1 /мян.тн/ С2, Р1,Р2 /мян.тн/

Нийт /мян.тн/




Тавантолгой
Коксжих нүүрс 728,627 766,373 1,495,000
Эрчим хүчний нүүрс

498,173


3,080,827


3,579,000
Коксжих ба эрчим хүчний нүүрс

1,226,800


3,847,200


5,074,000




Зүүн
Коксжих нүүрс -       34,278 34,278
Эрчим хүчний нүүрс

82,809


425,174


507,983
Коксжих ба эрчим хүчний нүүрс

82,809


459,452


542,261




Бортолгой
Коксжих нүүрс - - -
Эрчим хүчний нүүрс -

392,945


392,945
Коксжих ба эрчим хүчний нүүрс -

392,946


392,946




Нийт
Коксжих нүүрс 728,627 800,651 1,529,276
Эрчим хүчний нүүрс

580,983


3,898,947


4,479,930
Коксжих ба эрчим хүчний нүүрс

1,309,609


4,699,598


6,009,207
Авирмэд, Хурц хоёр л үзээд байдаг, үнэн хэрэгтээ энэ хоёрын үгийг ч тоохгүй байгаа биз дээ. 

   -Тавантолгойг ашиглахдаа монголчуудын өөрсдийнх нь хүчийг ашиглах саналыг хүмүүс их тавьдаг. Ер нь бид хөрөнгөө босгох боломж байгаа юу?
   -Бололгүй яахав. Хөрөнгө оруулалтыг Тавантолгойгоос өөрөөс нь гаргах хэрэгтэй.

   -Яаж гаргах юм бэ. Тийм хэмжээний мөнгө байхгүй гэдэг биз дээ?
   -Яг зөв. Энэ жил гадаадад зургаан сая тонн нүүрс гаргасны 4.5 саяыг нь Тавантолгойгоос олборложээ. Тонн нүүрсийг хамгийн багаар 40 ам.доллар гэж бодъё. Тэгвэл хэдэн төгрөг орох уу. Жижигхэн компаниуд зургаан сая тонн нүүрс гаргаад байхад төр, "Эрдэнэс МГЛ" ХХК 60 саяыг гаргаж болно биз дээ. Яах гэж хүн болгонд 70 мянган төгрөг өгөх гээд зүтгээд байгаан. Тэр мөнгөөрөө Тавантолгойн уурхайгаа босго л доо. Сайжруулсан замаа тавиад Хятадын хэрэгцээ буураагүй байгаа үед хоёр жил нүүрсээ зөөг л дээ. 100 сая тонн нүүрс олборловол 7.5 тэрбум доллар гэсэн үг. Үүний тал хувь нь өөрийн өртөг гэж тооцвол үлдсэн нь Тавантолгойг босгоход хангалттай хөрөнгө. Гэх мэтчилэнгээр өөрсдөө хөрөнгөө босгоё л доо. "Манайх том ордтой, хамтарч ашиглая" гэж гадаадынхныг царайчлахын оронд төр өөрөө зоригтой ажиллаад үз л дээ. Ингэсэн тохиолдолд нүүрс зардаг, борлуулдаг зах зээлийг олох, үнэ өртгийг тогоох ажлыг төр хариуцах хэрэгтэй. Төрд энэ талаар жинхэнэ хар хайрцагны бодлого барьдаг хүмүүс баймаар байна. Нарийн сухайт гээд яриад байна. Энэ орд Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумаас зүүн тийшээ 245 км үргэлжилсэн нүүрсний судалтай. Одоо гадны мэдэлд оччихсон. Ийм харалган ажил хийж болохгүй.            

   -Ийм том ордоо гадныханд алдчихна гэдэг эмгэнэл юм даа. Эрдэмтдийн үгийг сонсохгүй болохоор заримдаа бухимдана биз?
   -Зарим үед боож үхмээр санагддаг байхгүй юу /инээв/. Тэгэхээр нь "яршиг яршиг ингэж өөрийгөө зовоож байхаар" гээд л гадаа гарч жаахан алхаж байж тайвширдаг юм. Дараа нь номоо бичээд суудаг юм. 245 км үргэлжилсэн нүүрсээ гадныханд л өгчихсөн байхгүй юу. Оюутолгойг хар л даа буцааж авах ямар ч боломжгүй. 

   -Тавантолгой ордын нөөц нэмэгдэх боломжтой гэж "Эрдэнэс МГЛ" ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал мэдэгдсэн. Нөөц өсөх боломж бий юу?
   -Тэр бол мэдлэггүй хүмүүсийн яриа. Нөөц хоёр дахин нэмэгдэх боломжтой гэж гадаадынхан хэлсэн гээд төрийн том компани удирдаж байгаа хүн ярьж байна лээ. Энэ бол том алдаа. Тийм алдаатай мэдээлэл дэлхий нийтэд цацагдвал "энэ монголын чинь төрийн өмчийн компанийн захиралтай юу ч ярьж болох юм байна" гэсэн дүгнэлт хийж магадгүй шүү.

   -Тавантолгойн ТЭЗҮ-ийг хийхэд хамтарч ажиллаж байсан орос эрдэмтэн өнгөрсөн жил Монголд ирсэн гэж сонссон юм байна.
   -1991 онд хийсэн Тавантолгойн орд газрыг ашиглах ТЭЗҮ чинь 130 боть номоос бүрддэг юм. Түүний ерөнхий инженер хүн л дээ. Ноднингийн дөрөвдүгээр сард ирсэн. Одоогийн нөхцөлд ямар технологиор хичнээн хэмжээний олборлолт хийж болох вэ гэдгээр дүгнэлт гаргасан юм.

   -Ер нь Таны тооцоогоор Тавантолгойгоос жилд хичнээн тонн нүүрс олборлох боломжтой вэ?
   -Тавантолгойн төрийн эзэмшил талбай дээр жилд 40-45 сая тонн нүүрс олборлох цогцолбор барих боломжтой. Үүний 25 сая нь коксжих нүүрс. Цаана үлдэх эрчим хүчний 20 сая тонн нүүрсийг зарна гэж байхгүй учраас Тавантолгойд ийм хэмжээний нүүрс шатаадаг цахилгаан станц байх нь зайлшгүй. Гарсан цахилгааныг дамжуулдаг өндөр хүчдэл байх ёстой. Тэр нь Хятад руу явахаас өөр хаашаа ч явахгүй. Хятадад эрчим хүчний нүүрс маш хэрэгтэй байгаа. Тавантолгойд байгуулах үйлдвэр 25 сая тонн нүүрс 25 сая тонн нүүрс баяжуулах гэх мэтээр ингэж цогц байдлаар Тавантолгойг яам нэгтгэж яримаар байна. "Энержи ресурс" Тавантолгойд дөрвөн сая тонн нүүрс баяжуулах үйлдвэр байгуулна гээд байгаа шүү дээ. 

   -Нэг л орд юм чинь дэд бүтэц нь салангид байж болохгүй биз дээ?        
   -Болохгүй. Төмөр зам, авто зам, хот баяжуулах фабрик, цахилгаан станц нь нэг. Ухсан юмнуудаа тус тусдаа зөөдөг нь хаашаа байдаг юм гэхээс дэд бүтэц нэг л баймаар. Үүнийг нэгдсэн төлөвлөлт бодлогоор төр зохицуулж өгөх хэрэгтэй. Тавантолгойг зөв авч гараасай, Оюутолгойн алдаа эндэгдлийг бүү давтаасай гэж бодож байна.

   -Оюутолгойтой харьцуулахад Тавантолгойн төсөл монголчуудад богино хугацаанд үр өгөөжөө өгөх төсөл биз дээ?
   -Хамаагүй хурдан. Ашиглалтын технологи нь хялбар, үр дүнгээ түргэн өгнө. Хот, дэд бүтэц нь Оюутолгой шиг биш. Оюутолгой бол нийтийн орон сууц барьж байгаад л зөөврийн хүмүүсээр ажил хийлгэх гээд байна шүү дээ. Тавантолгой бол тэгэхгүй. Цогтцэций сум Багануур шиг хотожсон тосгон болох боломжтой.

Таван толгой төслийн үндсэн асуудлууд

1.     Таван толгойн нүүрсний ордыг ашиглах хувилбар

A.    Ордын нөөц

B.    Ордыг бүхлээр нь ашиглах

C.    Ордыг хуваан ашиглах

D.    Олборлолтын хэмжээ

2.     Төмөр замын асуудал

A.    Төмөр замын чиглэлүүд

B.    Төмөр замын хөрөнгө оруулалт, эзэмшил

C.    Төмөр замын тээврийн бодлого, зохицуулалт, тариф болон бусад гуравдахь этгээдийн бүтээгдэхүүн тээвэрлэх баталгаа

D.    Төмөр замын цариг

3.     Автозам

4.     Цахилгаан эрчим хүчний хангамж

A.    Цахилгаан станцын хүчин чадал, хөрөнгө оруулалт, эзэмшил

B.    Цахилгаан дамжуулах шугам

5.     Усны хангамж

A.    Усны одоогийн тогтоогдсон нөөц

B.    Усны хайгуул шинэ эх үүсвэр

C.    Усны хангамжийн бодлого, зохицуулалтын асуудал

6.     Нүүрсний боловсруулалт

A.    Нүүрс угаах үйлдвэр

B.    Кокс болон эцсийн бүтээгдэхүүн хийх боломж

7.     Монгол улсад орох шууд ба шууд бус үр өгөөж

8.     Нүүрсний зах зээл, борлуулалт, үнэ, далайн боомт

9.     Таван толгой ордын одоогийн байдал ба шийдвэрлэх асуудлууд

10.    Засгийн газраас шийдвэр гаргах, чиглэл өгөх асуудлууд

11.    Хөрөнгө оруулагчдыг сонгох ерөнхий нөхцөл шалгуур

   -Тавантолгой орд Оюутолгой шиг хэдэн жилээр улстөрд уягдаж магадгүй юм. Үнэндээ эдийн засгийн эргэлтэнд ортлоо хэдэн жил гацахыг таашгүй. Тавантолгойгоос өмнө хөдөлгөж ашиг олчих бололцоотой өөр орд бий юу?
   -Байлгүй яахав. Шивээ-Овоо бол 2.8 тэрбум тонн нөөцтэй. Ордыг түшиглэн асар том цахилгаан станц баримаар байгаа юм. Монгол, Хятадын засгийн газар, хоёр Ерөнхийлөгчийн төвшинд санал солилцоод зөвшилцлийн гэрээнд гарын үсэг зурсан юм билээ. Төмөр зам, өндөр хүчдэл нь бэлэн байна. Магадгүй Тавантолгойгоос түрүүлж ашиг өгөх хувилбар байж болох юм. Жилд 10 сая тонн нүүрс олборлож бүгдийг газар дээр нь шатааж эрчим хүч үйлдвэрлээд, эрчим хүчээ тал тал тийш нь цацвал их бололцоотой. Жаахан сүйхээтэй ажиллавал энэ нь манай нүүрсний салбарын нэгдүгээр ээлжийн бодлого байж болох талтай.

   -Дэлхий нийтээрээ сэргээгдэх эрчим хүч рүү хошуурч байхад нүүрс ашгаа өгөх үү гэсэн эргэлзээ үүсч байна. Нүүрснээс татгалзах цаг ойрхон байна уу?
   -Нүүрснээс татгалзатлаа өдий. Олон улсын эрчим хүчний байгууллагын
Судалгаагаар ойрын хоёр жилийн дотор эрчим хүчний үйлдвэрлэлд нүүрсний хэрэглээ буурахгүй хандлагатай байна. Мэдээж сэргээгдэх эрчим хүч өсөх боловч хязгаарлагдмал. Улс орон болгон жигд биш. Салхитай, нартай орон байна. Нар үздэггүй бүрхэг улсуудад ямар нарны эрчим хүч байхав. Сэргээгдэх эрчим хүч байх ёстой, цаашид хүрээгээ тэлэх боловч нийт эрчим хүчний хэрэглээнд эзлэх хувийн жин нь айхтар өсөхгүй. Цөмийн эрчим хүчний хэрэглээ өсөх хандлагатай ч олон улсын бодлогын чанартай учраас хязгаарлагдмал байж таараа. Тиймээс нүүрсний эзлэх хувийн жин буурахгүй. Эрчим хүчний хэрэглээ өсөх тусам нүүрс байр сууриа алдахгүй.

  -Дэлхийн зах зээлд энэ жилээс нүүрсний үнэ өсөх прогнозыг шинжээчид гаргаж байна.
  -Ерөнхийдөө өсөх хандлагатай л байна. Одоогийн үнэ муу үнэ биш шүү дээ.

Үнэн сонин 2010.01.14 №008










Тогоо, шанага, аяга, тавгаа ч гэсэн хийж чаддаг байвал аштай юу? Илүү сонирхолтой эдлэл хийх санааг та өөрөө бодож  олоорой. Ямартай ч би технологийг нь танилцуулъя. Д.Жамц
















 
















  Criteria of the 50 most Innovative Countries

"Түмний зорилт

Төрийн менежмент" цуврал

Methodology

http://www.bloomberg.com/slideshow/2013-02-01/50-most-innovative-countries.html#slide51

To create the Bloomberg Innovation Quotient, we ranked countries on a scale of 0 to 100% on seven factors. The factors and weightings are below. We derived a weighted average score for countries that had sufficient data for at least five of the seven factors. N/A indicates that the country did not have sufficient data for a particular factor. The final universe consisted of 96 countries or sovereign regions. The most recently available data were used.
The factors and weightings:

R&D intensity (20%): Research and development as a percentage of gross domestic product.

Productivity (20%): GDP per employed person, per hour worked.

High-tech density (20%): High-tech public companies -- such as aerospace and defense, biotechnology, hardware, software, semiconductors, Internet software & services and renewable energy companies -- as a percentage of publicly listed companies.

Researcher concentration (20%): R&D researchers per one million people.

Manufacturing capability (10%): Manufacturing value-added as a percentage of GDP; products with high R&D intensity (aerospace, computers pharmaceuticals, scientific instruments and electrical machinery) as a percentage of total manufactured exports.

Tertiary efficiency (5%): Enrollment ratio in all subjects for post-secondary students; tertiary graduation ratio of students who majored in science, engineering, manufacturing and construction; annual new graduates and total tertiary-degree holders as percentages of labor force.

Patent activity (5%): Resident patent filings per million population and per $1 million R&D spent.

Sources: Bloomberg, World Bank, World Intellectual Property Organization, Conference Board, OECD, UNESCO


Энэ чиглэлээр амжилт гаргахын тулд 
Монголчууд бид юу хийх вэ?  

1.  Төрийн үүрэг:


-Хөгжлийн бодлогын Чандмань онол болон улс төр, эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн моделийг бэлэн болгож дуусгах. Эдгээр дээр үндэслэн модельд тусгагдсан субъектуудын өмчлөл болон тэдний улс төр, эдийн засаг, нийгэм, олон улсын харилцаанд орох хууль эрх зүйн орчинг маш ойлгомжтой болгох

-Ашиг муутай хоцрогдсон технолог, бүтэц, менежментээр явж байгаа дэд бүтцүүдийг оновчтой, алдагдалгүй ашиг сайтай болгох ажилд гадаадын хөрөнгө оруулж зөв болгоод байнгын үйл ажиллагаанаас чөлөөлөгдсөн хөрөнгөөр технолог, үйлдвэрлэлийн хөрөнгө оруулалтын санг байгуулах 

-Технолог, үйлдвэрлэлийн хөрөнгө оруулалтын санг олон улсын хөрөнгийн бирж дээр гаргаж ил тод, хүчирхэг, урт хугацаанд монголчуудад ашигтай ажиллах боломжтой болгох

-Гурван тулгуурт өмчлөлийн хэвшилтэй эдийн засгийг хурдан тэнцвэртэй авч явахын тулд өмчлөлийн бүх хэвшлүүд оролцож болох технолог, хөрөнгө оруулалт, менежментийн 6 талст трансформаторуудтай эдийн засгийн "Алмазан хурдасгуур" /Brilliant economical accelerator with 6 crystal transformers of technology, investment and management/ ажиллуулах нөхцлүүдийг бүрдүүлэх арганд ард түмнээрээ суралцаж оролцогч талууд бүгд ашигтай ажилладаг болцгоох /бодлого-эрх зүйн орчин, технолог, хөрөнгө оруулалт, үйлдвэрлэл, борлуулалт, өмчлөл-ашиг хуваарилалт/

-Макро түвшний болон салбарын технологийн судлаачдын ашгийн хэмжээ, цалин, хангамжийн эрх зүйн орчинг тэдний бий болгосон үйлдвэрлэлийн хэмжээ, ашиг, ажлын байр, бренд бүтээгдэхүүн боловсруулалт, экспортын борлуулалттай харилцан шүтэлцээтэй болгон уяж олон улсын судлаачид, технологичдын анхаарлыг татах, ажиллах орчинг бий болгох, суурьшуулах

2. Хөрөнгийн бололцоог бий болгох:
-Төрийн бүтэц, ажиллагааг оновчтой, давхардалгүй, харилцан уялдаатай, мэрэгжлийн болгох замаар цомхон болгож, зардлыг хянах механизмыг ажиллуулан хөрөнгө чөлөөлөх 

-Төмөр замыг ХК болгон өөрчлөн зохион байгуулж олон улсын хөрөнгийн бирж дээр гаргах замаар хөршүүдийн улстөр, эдийн засаг, технологийн монополь оролцооноос чөлөөлж/Монгол-20%, Орос-20%, Хятад-20%, Япон-10%, Хойд Солонгос-10%, Өмнөд Солонгос-10%, Бусад хөрөнгө оруулагчид-10%/, цахилгаан чирэгч толгойд шилжүүлэх, 2 урсгалтай болгох, хөндлөн болон босоо тэнхлэгийн замуудыг барьж байгуулах төлөвлөлтийг гүйцээн ашигтай ажиллуулах бодлогуудыг гаргасны дараа ОУ-ын хөрөнгийн зах зээлд гаргах

-Хятадын эрчим хүчний сүлжээнд холбогдож цахилгаан эрчим хүч экспортлох, ОХУ-ын цахилгаан эрчим хүчийг дамжуулан өнгөрүүлэх нөхцөл бүрдүүлж хөрөнгө төвлөрүүлэх, дотоодын цахилгаан станцуудын ажиллагааны тохируулгын үр ашигтай бүтэц бий болгох 

-Таван толгойн цахилгаан станцыг 1,2 мвт чадалтай, салхин хөргөлттэй технологиор барьж Хятад, Зүүн өмнөд азийн орнууд руу цахилгаан экспортлох, Оюу толгойн үйлдвэрийг хангах, кокс, эрчим хүчний нүүрсийг ялгаж боловсруулах, хүлэмжийн ногооны парк байгуулах

-Багануурын цахилгаан станцыг өргөтгөж 1,2 мвт болгож Хятад, Зүүн өмнөд азийн орнууд руу экспортлох, хүлэмжийн ногооны парк байгуулах, гэр хороололын айлуудаас Багануур руу нүүлгэж ажлын байраар хангах зориулалттай экспортын чиглэлийн эцсийн боловсруулалттай бренд бүтээгдэхүүний үйлдвэрүүдийг судалгаа, дизайн, технологийн цацраг аргаар паркууд болгон барьж байгуулах, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах

-Шивээ овоогийн уурхай, цахилгаан станцын цогцолборыг ХК болгон өөрчлөн байгуулж олон улсын хөрөнгийн бирж дээр гаргаж цахилгаан станцыг нь 1,0 гегавт чадалтайгаар салхин хөргөлттэй технологоор барьж цахилгаан эрчим хүчний экспортын чиглэлээр ажиллуулах

-Гэр хороололын болон байгуулага, орон сууцны халаалтыг цахилгаан шалны халаалтын болон газрын гүний эрчим хүчний халаалтын технологид шилжүүлж боловсруулах үйлдвэрүүдэд уур, халуун ус нийлүүлэх ажлыг нэмэгдүүлэх

-Ахуйн болон халаалт, технологийн уур, халуун ус үйлдвэрлэх зуухны 4 төрлийн брендийг орчин үеийн технологоор боловсруулж Монгол, Хятад, Орос, Казакстаны зах зээлд гарган олсон ашгаар хөрөнгө төвлөрүүлэх, Улаанбаатар хотын утааг шийдэхэд зориулж гаргаж байгаа хөрөнгийг технологийн судалгаа, үйлдвэрлэлийн санд төвлөрүүлэх

-Хятад, ОХУ-ын хооронд шатдаг хийн хоолойны Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээгүүр дамжуулан өнгөрүүлэх эдийн засгийн сонирхол татахуйц төслийн санал тавих

-Хятад, ОХУ-ын хооронд нефт дамжуулах хоолойны Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээгүүр дамжин өнгөрөх эдийн засгийн сонирхол татахуйц төслийн санал тавих    
  
3.Технологийн судалгаа, үйлдвэрлэлийн хувьцаат компаниудыг байгуулж ажиллуулах 

- Хөрш болон гадаад улсуудад технолог сайтай, өрсөлдөх чадвар өндөр, монголоос түүхий эдийг нь хангах боломжтой бренд бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг компани, үйлдвэрүүдийг худалдаж авах, хувьцаа эзэмших тэдгээрээр дамжуулан тухайн орнуудынх нь зах зээлд нэвтрэх гүүр болгон ашиглах, дотоодын боловсон хүчнээ чадавхжуулахад ашиглах, салбар үйлдвэрүүдийг нь монголд байгуулах

- ОУ-ын үзэсгэлэн, яармагуудад тогтмол оролцох

- Дотоодын их, дээд, мэрэгжлийн сургуулиудыг бренд бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн технологи боловсруулах ажилд татан оролцуулж багш судлаачдын арми бүрдүүлэх, ШУ технолог, үйлдвэрлэлтэй сургалтыг нягт холбох, гадаад зах зээлээс суралцаж байх хугацаандаа ашиг олж сургах

-Бизнес инкубаторуудыг олноор төрөлжүүлэн зохион байгуулж бодлогоор дэмжих/эрх зүйн орчин, судалгаа, төлөвлөлт, сургалт, харилцаа, этика, психолог, хөрөнгө оруулалт, технолог, татвар, борлуулалт, сурталчилгаа, захиалга, материал, тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэлийн байр, дэд бүтэц  /

-Бизнес инкубаторт бойжсон компаниудыг шууд хөрөнгийн биржид хувьцаат компани болгон гаргаж тэднийг хөрөнгө оруулалтын гачигдалаас гарган дотоодоос оруулсан хөрөнгөө чөлөөлж авсны дараа экспортын чиглэлээр түлхүү ажиллах нөхцлийг бүрдүүлэх, бүтээгдэхүүнийг нь хурдан борлуулах маркетинг, менежментийн шийдлүүдийг бий болгох

-Гадаадад ажиллаж амьдарч байгаа монголчуудыг болон монголыг дэмждэг гадаадын бүх байгууллага хамт олныг технологийн "тагнуул", бренд бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээний эрэл хайгуул, монголд үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүний борлуулалтанд зорилготойгоор дайчлан ажиллуулах сүлжээнүүдийг байгуулах, сайн туршлагуудыг нь олны хүртээл болгох

-Аймаг хотуудын бренд бүтээгдэхүүнийг давхардал багатайгаар төлөвлөгөөтэй хөгжүүлж гадаад зах зээлээс үндсэн хөрөнгө оруулалтаа босгож, гадаад зах зээлд борлуулалтаа хийдэг болгох

-Дотоод болон гадаад ложистикийн сүлжээг ойлгомжтой, төвөг чирэгдэлгүй, бизнес дэмжсэн хэлбэрт оруулах
http://www.vividbag.com


_____________________________________________________

Б.Мөнхбат: Эдгээр машиныг ашиглавал ургацын 
хэмжээ нэмэгдэж, талхлагдсан 
бэлчээр сэргэх сайн талтай

“Монгол инженерүүд машин бүтээж гэнэ, манай эрдэмтэд шинэ нээлт хийжээ, тэнд ч нэр алдраа цуурайтуулж явна, энд ч ийм сайхан ажил эхлүүлсэн байна” хэмээсэн гэрэл гэгээтэй, сайхан мэдээ фэйсбүүк, твиттерийн сүлжээгээр гэрлийн хурдаар тардгийг бид мэднэ. Манай сонин “Монголын гэгээ” буландаа чухам ийм бахархмаар хүмүүсийн тухай онцолж нийтлэхийг зорьдог билээ.

Энэ удаа бид газар тариалангийн чиглэлийн гурван машин зохион бүтээсэн, ХААИС-ийн Инженерийн сургуулийн Хөдөө аж ахуйн машин, ашиглалтын тэнхмийн эрхлэгч, доктор, дэд профессор Б.Мөнхбатыг уншигчидтайгаа уулзуулж байна. Тэрбээр “Бэлчээр сайжруулах механикжсан технологийн машин, багаж” инновацийн төсөл санаачлан хэрэгжүүлж, энэ хүрээндээ эдгээр техникийг зохион бүтээсэн юм байна. Энэ машинууд ямар “ид шид”-тэй болон цаашид үйлдвэрлэх боломжийн талаар түүнтэй ярилцлаа.


-Эдгээр машиныг зохион бүтээх санаа анх хэзээ төрөв өө. Энэ талаар яриагаа эхэлье?

-Хэдэн жилийн өмнө БНХАУ-ын Хөдөө аж ахуйн их сургуульд очиж, туршлага судалсан юм. Тэр үед тус сургуулийн ХАА-н машины тэнхмийн эрхлэгч, профессор Ван Дэ Чин бидэнтэй уулзах үеэрээ тэнхмийнх нь хамт олон нэг машин зохион бүтээсэн гээд түүнийгээ танилцуулсан. Тэр машин нь хөрс зүсэж, үндэс таслах зориулалттай, хөрсийг 1-1.5 см өргөнтэй, 10-15 см-ийн гүнтэйгээр зүсдэг, нэг явалтаараа 3-5 мөр гаргадаг юм билээ. Энэ нь Хятадад эртнээс уламжлагдаж ирсэн, бэлчээр сайжруулах арга гэдгийг бидэнд танилцуулсан. Ингэж зүссэнээр цас, борооны ус тэр ормоор нь хөрсний гүнд шингэж, чийгийн хэмжээг нэмэгдүүлдэг. Мөн ургамлын үндсийг тасалж өгөх нь тухайн бэлчээрийн ургамлын ургалтыг эрчимжүүлэх нөхцөл бүрдүүлдэг байна. Ийм хоёр үндэслэлээр дээрх машиныг зохион бүтээснээ хэлсэн. Мөн ӨМӨЗО-ы Шилийн гол аймагт машинаа туршихад ургац 200 хувиар нэмэгдсэн гэсэн дүгнэлт хийсэн байсан. Уур амьсгалын хувьд ижил төстэй манай орны нөхцөлд энэ аргыг улам боловсронгуй болгон ашиглаж болох юм байна гэсэн санаа эндээс төрсөн юм.

-Дэд бүтэц илүү хөгжсөн төвийн бүсэд бэлчээрийн даац хэтэрсэн. Үүнээс үүдээд бэлчээр талхлагдаж, доройтох нэг үндсэн шалтгаан болж байна. Таны судалгаа энэ асуудлыг шийдэхэд маш чухал ажил болох нь ээ?

-Тийм ээ. Гэхдээ энэ чиглэлийн эрдэмтдийн судалгааны үр дүнд бий болсон, хадлан, бэлчээрийн талбайг сайжруулах олон арга бий. Тухайлбал, хашаажуулах, хуваарьтай ашиглах, олон настын үр суулгах гэх мэт. Эдгээрээс гадна хортон шавьж болон бусад хүчин зүйлээс болж доройтсон бэлчээрийг гурван төрлийн машинаар нөхөн сэргээж болох юм гэсэн бодол төрсөн юм. Эхний машин бэлчээрт зүсэлт хийж, хөрс сийрэгжүүлнэ. Хоёр дахь нь хортон шавьжны өсөж, үржих биологийн үечлэлд нь тохируулаад химийн бодис цацах зориулалттай. Гурав дахь машинаар малчдын тэр бүр ашигладаггүй хэрнээ элбэг байдаг хөх бууцыг бордоо болгон бэлчээрт цацаж, ургамлын ургах идэвхийг сэргээж болох юм гэж үзсэн. Ийм гурван, дараалсан технологийн үйлдлүүдийг нэгтгээд бэлчээр сайжруулах механикжсан технологи гэж нэрлэсэн юм. Үүнийгээ бид инновацийн төсөл болгон БШУЯ-нд танилцуулж, зохих санхүүжилт аваад хоёр жилийн хугацаанд хэрэгжүүллээ. Ер нь техникийн шинжлэх ухааны хувьд нэг машин зохион бүтээхэд нэлээд урт хугацаа шаарддаг. Ялангуяа манайх шиг машины үйлдвэрлэл хөгжөөгүй оронд ганц нэгийг загвар маягаар хийнэ үү гэхээс олноор нь үйлдвэрлэхэд бэрхшээлтэй л дээ. Гэхдээ боломжгүй зүйл бас биш.

-Энэ машинуудыг трактортой холбож ажиллуулдаг уу, эсвэл өөрөө бензин хөдөлгүүртэй юү?

-Хөрс зүсэх болон бууц цацах машинууд нь бага оврын тракторт угсарч, түүний хүч сунгах голоос эргэлт авч ажиллуулах юм. Харин химийн бодис шүрших машин нь өөр дээрээ бензин хөдөлгүүртэй, насостой учир хүч сунгах голыг ашиглах шаардлагагүй. Манай улсын Засгийн газраас өнгөрсөн жилүүдэд 25 хүртэлх морины хүчин чадалтай, бага оврын 8000 трактор оруулж ирсэн. Гэтэл үүний араас зүүчих техник тун хомс байгаа. Жишээлбэл, 3000 гаруй нь анжистай, 5000 нь хадуур тармууртай. Тэгвэл малчид маань бидний зохион бүтээсэн энэ техникээр нүүдэл суудал хийж, хадлан тэжээлээ бэлтгэхийн зэрэгцээ бэлчээр нутгаа сайжруулах боломж бүрдэж байгаа юм. Ингэснээр бэлчээрээс авах хадлангийн ургацын хэмжээ нэмэгдэх, талхлагдсан бэлчээр сэргэх зэрэг сайн талтай.

-Дээрх машинуудаас хэдийг хийсэн бэ. Монголын нөхцөлд туршиж үзэв үү?

-Хөрс зүсдэг машин гурван ширхэг, хор шүрших машин тав, бордоо цацах машин бас хэд хэдийг хийсэн. Үүнээс гадна хамгийн гол нь дээрх машинуудыг үйлдвэрлэх анхан шатны бүх бэлтгэл ажил, техникийн баримт бичиг, зураг төслийг гаргалаа. Тухайлбал, техникийн талаас тавигдах бүх тооцоо, үйлдвэрлэх явцын техникийн зураг, биет загварыг зохион бүтээлээ. Туршилтын явцад гарсан үр дүнгийн талаар жишээ хэлье. Төв аймгийн Баянчандмань суманд хөрс зүсэх машинаа туршиж үзсэн. Бидний судалж тогтоосноор бэлчээрийн ургац хяналтын талбайтай харьцуулахад 2.46 дахин нэмэгдсэн. Хур тунадас элбэг байсан гэх мэт нөлөөлөх хүчин зүйл байсан ч хөрс зүсэх машин үр дүнгээ өгч байгаа нь харагдсан. Хор шүрших машин хэд хэдийг хийж борлуулсан. Заримыг нь газар тариалангийн үйлдвэрлэл, төмс хүнсний ногоо тарьдаг хүмүүс аваад ажиллуулж байна. Мөн ургамал хамгааллын хүрээлэнгийн захиалгаар хийцийг нь арай жаахан өөрчилж, өндөр ургасан мод болон талбайд ашиглаж болох зориулалттайгаар хийж өгөөч гэсэн хүсэлтийн дагуу хийсэн. Хэрэгцээ, шаардлага хангасан сайн бүтээгдэхүүн болжээ гэж бидэнд хэлсэн.


Хөрс зүсэж, үндэс тасалдаг машин

Хор шүршигч машин

-Дээрх машинуудын зах зээлийн үнэ нь хэд вэ. Жирийн малчин хэрэглэх боломжтой юу?

-Хэрэглэх бүрэн боломжтой. Шинжлэх ухааны ямар нэг заавар зөвлөгөө хэрэггүй. Үнэ ханшийн хувьд гаднаас оруулж ирж байгаа ижил зориулалтын машинаас 30-35 хувь хямд.

-Таны энэ судалгааны үр дүнг бодит амьдралд хэрэгжүүлэхэд бодлого тодорхойлогчдын зүгээс ямар дэмжлэг хэрэгтэй бол. Олноор нь үйлдвэрлэх боломжтой юу?

-Олноор нь үйлдвэрлэх асуудал асуулт хэвээр үлдэж байна. Бид цаашид бага оврын эдгээр машиныг үйлдвэрлэхэд хамтарч ажиллах түнш хайж, холбоо тогтоохоор оролдож байгаа. Ер нь аливаа эрдэм шинжилгээ, инновацийн бүтээгдэх үүнийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх талаар төр засгаас тодорхой хэмжээгээр дэмжиж байгаа. Тухайлбал, эрх зүйн болон бодлогын баримт бичгүүдэд маш сайн тусгаж өгсөн. Харин хууль ерөөсөө хэрэгжихгүй байна. Инновацийн тухай хууль батлагдсан. Энэ хуульд “...дотооддоо үйлдвэрлэсэн инновацийн бүтээгдэхүүнийг төр худалдан авах үйл ажиллагаагаараа дэмжинэ...” гэсэн заалт бий. Энэ бол үнэхээр баярлууштай хэрэг л дээ. Гэтэл яг хэрэг дээрээ бидэнд дааж давшгүй нөхцөл тулгадаг. Энэ нь жирийн нэг судлаач байтугай нэлээд баян компани ч биелүүлэхэд хэцүү нөхцөл.

-Тухайлбал ямар нөхцөл вэ?

-Жишээлбэл, төр худалдан авах үйл ажиллагаагаар дэмжинэ гэсэн заалтаас харахад би хэдэн бүтээгдэхүүнээ шууд Тариалан эрхлэлтийг дэмжих санд нийлүүлээд, сан түүнийг борлуулах юм шиг ойлгогдож байгаа юм. Гэтэл тийм биш. Тендерийн хууль, Инновацийн хууль хоёр хоорондоо зөрчилтэй. Тендерт оролцохын тулд дор хаяж түүнийгээ үйлдвэрлэдэг компанитай, барьцааны 20-30 сая төгрөгийг хэдэн сарын хугацаанд дансанд байршуулсан байх гэсэн заалт Тендерийн хуульд бий. Мөн өөрийнхөө хөрөнгөөр үйлдвэрлэсний дараа нийлүүлдэг байх гэсэн шаардлага тавигдаж байгаа юм. Энэ нь бидний хувьд хүнд асуудал л даа.

Мөн Инновацийн тухай хуульд гарааны компани байгуулах тухай заалт бий. Гарааны компани байгуулъя гэхээр ХААИС төрийн өмчийнх. Гэтэл тэр заалт нь бас зөрчилддөг. Тухайлбал, энэ сургуулийн төслийн удирдагч буюу гарааны компанийн захирал нь тусгай данс, тамга тэмдэгтэй байхыг шаардаж байгаа юм. Гэвч сургуулийн үйл ажиллагаа нэг тамга, гарын үсгээр зохицуулагддаг байх жишээтэй. Ийм бэрхшээлтэй зүйл их байна. Хэрвээ гарааны компани байгуулах эрх олгох, улс тодорхой хэмжээний захиалга өгч, урьдчилгаа олгодог байвал ард түмэнд хэрэгтэй дэвшилтэт техник, технологийг эрдэмтэд хийж байна. Бас боломж ч байна.

Төрөөс бодлогоо зөв тодорхойлсон гэж үзэж байгаа ч бусад хууль тогтоомжтойгоо зөрчилдөж байгаа. Дараагийн хэлье гэсэн санаа бол улсын захиалгат судалгааг их сургуульд суурилсан профессорын багаар хийлгэх эрх олгоосой гэж хүсэж байгаа юм. Манай сургуулийн хувьд профессорын баг ажиллуулах журам гаргасан. Энэ журам сайн болсон гэж үзэж байгаа. Багаар ажилласны үр дүн юу вэ гэхээр судалгаа чанартай болохоос гадна тэнд залуу судлаачдыг татан оролцуулах боломж бүрдэнэ. Ингэснээр бидний залуу халаа мэдлэг, туршлага хуримтлуулах, ахмадаасаа суралцах боломжтой болох юм.


 М.Тэргэл
_________________________________________________________________________________

ТӨР ХУВИЙН ХЭВШЛИЙН ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА ДУТМАГ 
БАЙГААГ БИЗНЕС ЭРХЛЭГЧИД АНХААРУУЛЛАА







2013 оны 11 сарын 6


Хувийн Хэвшлийг Дэмжих Үндэсний Зөвлөлийн (ХХДҮЗ) санаачлагаар Монголын хувийн хэвшлийг дэмжигч байгууллагууд, бизнес эрхлэгчид төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг дараагийн төвшинд хүргэх зорилготой “Хувийн Хэвшлийн Хөгжил” сэдэвтэй хоёрдугаар дугуй ширээний уулзалтыг өнөөдөр өрнүүллээ.

Уулзалтаар хувийн хэвшлийн идэвхи бүхий тэргүүлэх гишүүд болон дэмжигч байгууллагууд Засгийн Газарт хүргүүлж байсан өмнөх санал зөвлөмжүүдийн үр дүнг авч хэлэлцсэн бөгөөд хувийн хэвшлийн санал санаачлагыг хэрэгжүүлэхэд Засгийн Газар төдийлэн анхаарахгүй байгаа гэдэг дүгнэлтэнд хүрсэн юм.

Тиймээс хувийн хэвшлийн зөвлөлүүд болон холбоодуудын санаачлагаар тэдгээр санал зөвлөмжүүдийг албан  ёсоор нэгтгэж, нийт ажиллах хүчний 70 гаруй хувийг бүрдүүлж буй хувийн хэвшлийн хөгжлийг дэмжихэд төрийн эрх баригчдыг бодитой алхамуудыг хийж, хамтран ажиллахыг шаардаж байна. Ингэхдээ Хувийн хэвшил хөгжих эрх зүйн таатай орчинг бүрдүүлэх үүднээс Засгийн Газар-Хувийн хэшлийн зөвлөлдөх хороог ХХДҮЗ-ийн тэргүүлэх оролцоотойгоор яаралтай байгуулах тал дээр хувийн хэвшлийн төлөөллүүд санал нэгдэж байгаа юм.

Түүнчлэн Хувийн Хэвшлийн зүгээс төр засгийн эрх баригчдад мэдээлэл, судалгаанд үндэслэсэн эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийг хангах бодлогын зөвлөмжүүдийг боловсруулахад туслах үүрэг бүхий хараат бус “Үндэсний Стратегийн Хүрээлэн”-г хувийн хэвшлийн дэмжлэгтэйгээр байгуулах санаачлагыг дэвшүүлж байгаа юм.

Энэхүү хувийн хэвшлийнхний хоёр дахь удаагийн дугуй ширээний хэлэлцүүлгээс гарсан санал зөвлөмжүүдийг энэ Баасан гарагт Засгийн Газарт өргөн барих юм.

Нэмэлт мэдээллийг Б.Сайнбаяр, 89112028 эсвэл О.Гэрэлтуяатай 88779173  утсаар холбогдон авна уу.




Хувийн Хэвшлийг Дэмжих Үндэсний Зөвлөлийн Тухай

Хувийн Хэвшлийг Дэмжих Үндэсний Зөвлөл (ХХДҮЗ) нь Монголын хувийн хэвшилд манлайлагч бизнес эрхлэгчид, гүйцэтгэх захирлуудын байгуулсан эдийн засгийн хөгжлийн төлөөх төрийн бус  байгууллага юм.

Зөвлөл нь Монголын хувийн хэвшлийнхний санал санаачлага, дуу хоолойг нэгтгэж төрийн бодлого боловсруулагчид болох УИХ, Засгийн газар нөгөө талаас бизнес эрхлэгчдийн зөвлөл, мэргэжлийн холбоод, эрдэмтэн судлаач нартай албан ёсны, нээлттэй хамтын ажилллагааг бэхжүүлж улмаар эдийн засаг, хувийн хэвшлийн хөгжлийн бодлогын тэргүүлэх чиглэлүүдийг боловсруулж, хэрэгжилжүүлэхэд хамтран ажиллах зорилготой.

Түүнчлэн ХХДҮЗ нь төрөөс хувийн хэвшлийг дэмжихэд баримтлах бодлого болон бизнес, хууль эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох чиглэлээр Засгийн газартай урт хугацаанд хамтран ажиллаж, нийгэм эдийн засгийн хөгжилд дорвитой хувь нэмэр оруулах зорилгоор “Үндэсний Стратегийн Хүрээлэн”-г байгуулан ажиллаж байна.

Дэмжигч байгууллагууд:

Монголын Бизнесийн Зөвлөл

Монголын Гүйцэтгэх Захирлуудын Клуб

Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхим

Монголын Ажил Олгогч Эздийн Нэгдсэн Холбоо

Монголын Уул Уурхайн Үндэсний Ассоциаци 

- Архив

____ Их үзсэн ____

- Миний тухай

www.twitter.com/DJamts

- Харилцах талбар

Bolor dictionary eng-mon-deut


Your IP address

IP