Алтан дундаж буюу уналтад хүргэх хавх
www.monkey.mn
Хүн бүр л хүн амын ихэнх хувийг дундаж орлоготой иргэд эзэлдэг тул дундаж үнэтэй бүтээгдэхүүн хамгийн их борлогддог, харин хямд эсвэл өндөр үнэтэй бүтээгдэхүүнүүд багахан хэмжээгээр борлогддог гэж боддог. Гэвч бодит байдал хүмүүсийн энэхүү ойлголтоос тэс ондоо байдаг. Зах зээлд хямд болон өндөр үнэтэй бүтээгдэхүүнд зориулсан орон зай хангалттай хэмжээтэй байдаг. Харин дундаж үнэтэй бүтээгдэхүүний хувьд эргэлзээтэй. Үүнийг агаарын тээврийн компаниудын жишээн дээр тайлбарлая.
Амжилттай ажиллаж буй хямд үнэтэй агаарын тээврийн компаниуд:
-South West
-Air Asia
-Ryanair
Амжилттай ажиллаж буй өндөр үнэтэй агаарын тээврийн компаниуд:
-Corporate Jet
-Max Jet
-EOS Jet
-Ozjet
Харин дундаж үнэтэй агаарын тээврийн компаниуд хэр амжилттай ажилладаг бол? Доорх компаниуд дундаж үнээр хэрэглэгчиддээ үйлчилдэг:
-American Airlines
-United Airlines
-Delta Airlines
-North West Airlines
-US Air
Эдгээрээс American Airlines-аас бусад бүх агаарын тээврийн компаниуд дампуурлаа зарласан. Харин American Airlines өнгөрсөн 10 жилийн турш $3,8 тэрбумын алдагдалтай ажилласан байна.
Дундаж хэмээх ойлголт зөвхөн үнэ дээр төдийгүй бүтээгдэхүүн дээр ч мөн адил дампуурлыг дагуулдаг.
Өнөөдөр дэлхий даяар хамгийн их борлуулагддаг хийжүүлсэн ундаа бол мэдээж Coca-Cola. Өнөөдөр дэлхий даяар хамгийн их борлуулагддаг калори багатай хийжүүлсэн ундаа бол Diet Coca-Cola. Coca-Cola компанийхан дундаж калори бүхий хийжүүлсэн ундааны зах зээл байгааг олж харан Diet Coca Cola-аас их, энгийн Coca-Cola-аас бага калори бүхий Coca Cola C2 ундааг зах зээлд гаргасан ч энэхүү ундаа нь борлуулалтын хувьд сэхээн амьдруулах тасагт хэвтэж байна.
Кофены зах зээлд ч энэ түүх давтагдсан байна. Хамгийн өндөр борлуулалттай кофе бол Folgers. Хамгийн өндөр борлуулалттай кафейнгүй кофе бол бас Folgers. Folgers саяхан 1/2 кафейны найрлагай бүхий кофе зах зээлд гаргасан ч мөн л амжилтыг эс олжээ.
Marlboro ч мөн адил энгийн Marlboro болон Marlboro light тамхинуудынхаа дундаж хатуулагтай бүтээгдэхүүн болох Marlboro medium тамхийг үйлдвэрлэн худалдаалж буй ч амжилттай бүтээгдэхүүн болж чадаагүй.
Алтан дунджийг харуулж болох сонгодог жишээ бол жижиглэн худалдааны салбар юм. Wallmart, Target дэлгүүрүүд хямд үнэ тогтоосноороо амжилтад хүрч байхад, Nevman Marcus болон Saks Fifth Avenue дэлгүүрүүд өндөр үнэ тогтоосноороо амжилтад хүрч байна. Харин Sears, Macy’s, JC Penny дэлгүүрүүд дундаж үнэ тогтоосноор алдагдал хүлээсээр байна.
Автомашин үйлдвэрлэлийн зах зээл ч мөн ялгаагүй. Hyundai, Kia, Mazda фирмүүд хямд үнэтэй автомашины зах зээлд, Lexus, Mercedes Benz, BMW фирмүүд өндөр үнэтэй автомашины зах зээлд амжилттай ажиллаж байна. Харин GM, Ford, Chrysler фирмүүд алтан дунджийн хавханд орж, засгийн газраасаа дэмжлэг тусламж авч эхлээд байна.
Зах зээлд алтан дунджид эзлэх байр суурь байдаг уу?
2010 онд хөрөнгийн зах зээл, биржийг хөгжүүлэх жил болгоно
2010 онд хөрөнгийн зах зээл, биржийг хөгжүүлэх жил болгоно
Хөрөнгийн зах зээлийг эрчимтэй шинэ агуулгаар, шинэ уур амьсгалаар хөгжүүлэх шаардлага бас боломж манайд байгаа бөгөөд 2010 он хөрөнгийн зах зээлийг идэвхтэй хөгжүүлэхэд шинэ үе шат авчирсан он жил болно гэдгийг Ерөнхий сайд энэ үеэр хэлсэн юм. Мөн Монголын Засгийн газар хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэхэд бүхий л талаар дэмжиж анхаар ч ажиллана гэдгийг ч дуулгалаа. УИХ-аар төрийн өмчийг хувьчлах үндсэн чиглэл, хөрөнгийн зах зээлийг идэвхжүүлэхэд чиглэгдсэн холбогдох арга хэмжээнүүдийн тухай хууль, хөрөнгийн биржээ хөгжүүлэх сайжруулах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө хэлэлцэж эхэлж байгаа ажээ. УИХ-ын шийдвэр гарсны дараа хөрөнгийн зах зээлээ идэвхжүүлэхэд энэ салбарт ажиллаж байгаа мэргэжилтэн, мэргэжлийн байгууллагынхан хамт ажиллаж, улам их хувь нэмэр оруулна гэж Ерөнхий сайд найдаж байна.
Монголын хөрөнгийн бирж байгуулагдсанаасаа хойш 19 жилийн хугацаанд монголын хөрөнгийн зах зээл дээр ажиллах 300 шахам үндэсний мэргэжилтэн, 50 гаруй мэргэжлийн байгууллага бий болон ажиллаж байна. Түүнчлэн гадаадын 300 орчим хөрөнгө оруулагч, 11 брокерийн пүүс ажиллаж байгаа ажээ. Монголын хөрөнгийн зах зээлийн хөгжлийн түвшингийн талаарх асуултад Монголын хөрөнгийн биржийн гүйцэтгэх захирал Р.Содхүү, хөрөнгийн зах зээл үүсээд 500 гаруй жилийн түүх ярихад хол байгаа ч бид 19 жил хамт явжээ. Хэдэн зуун жил энэ зах зээлээ хөгжүүлж явах болно. Дэлхийн түвшинд хүрээгүй байна. Хөрөнгийн зах зээл хөгжүүлнэ гэдэг тийм амар биш. Эдийн засгийн хөгжил тогтвортой болсон, дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хувь хэмжээ ард иргэд дээр очиж, хуримтлалтай болсон тийм азар хөгждөг. Тиймээс улс орны эдийн засгийн хөгжилтэй холбогдож энэ зах зээл хөгжинө. Одоо хөрөнгийн зах зээлд дээрх хувьцаа эзэмшигчдийн 460-аад мянга нь монгол, 500 гаруй нь гадаадынх байна. Хөрөнгийн зах зээлийн талаарх дэлхийн хэмжээний том мэдлэгийг үндэстнээрээ суралцах цаг болсон. Японд нэгдүгээр ангийн хүүхдэд хөрөнгийн зах зээлийн тухай хичээл ордог байхад манайд их, дээд сургуульд нь ч орохгүй байгаа шүү дээ хэмээн хариулж байна. Харин энэ онд нэлээн хэдэн хувьцаат компани байгуулах ажил эхэлж, мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа байгуулагуудыг олон улсын зах зээлд гарах дэд бүтцийг хөгжүүлэх, менежментийг сайжруулах ажлыг хийхээр төлөвлөж байгаа юм байна. Мөн Р.Содхүү захирлын хэлж байгаагаар гадаадынхан алт, зэс, нүүрс, жонш зэрэг ашигт малтмалын чиглэлийн 10-аад ордуудын хувьцааг нэлээн сонирхдогоос гадна АПУ, Спирт бал бурам, Баянгол зочид буудал зэрэг газрын хувьцааг бас сонирхож байгаа гэнэ.
Цаг хугацааны урсгалаар хайр үгүй болдог гэдэг үгэнд бүү итгэ
www.gazar.mn -ээс
Гэр бүлийн аз жаргалыг хүн болгон мөрөөддөг. Айл гэрийн доторхи сайхан уур амьсгал нь хүмүүний жаргал мөн. Гэр бүлд эрэгтэй хүнийг толгой, эмэгтэй хүнийг хүзүү гэж үздэг. Хүзүү хаашаа эргэнэ толгой тийшээ гэж
оросын зүйр үг бий. Магадгүй санал нийлэхгүй нэгэн ч байж болох. Зарим хүн яагаад бид заавал эрчүүдэд жаргал өгөх ёстой гэж харин тэд бидэнд тэр жаргал гээчийг өгөх ёстой биш үү хэмээн сөргүүлэн асууж мэдэх л юм. Харин миний хувьд бол жаргалыг олж авахын тулд бусдад эхлээд өгөх хэрэгтэй. Биднээс өөр хэн энэ гэр бүлийг босгож, аз жаргалыг бий болгох вэ гэж боддог нэгэн билээ.
Энэ үүднээс эмэгтэй хүн гэр бүлд ямар үүрэг рольтой байх талаар хэдэн зүйл хэлье.
Чи өөрийгөө эмэгтэй хүн гэдгийг ямагт сана.
Сул дорой биш юм гэхэд даруу бай. Энэ нь чамд өөрт чинь л тус болно. Захын нэгэн сэтгэлзүйч л гэр бүлийн нуралт эрхийн төлөө тэмцлээс үүдэлтэй гэдгийг бэлээхэн хэлээд өгнө. Нөхөр тань чамаас зарим нэгэн зүйл дээр төө илүү гэдгийг өөрт нь хааяа ч болов мэдрүүлж бай. Түүний зөвхөн сайн талыг xap. Муу талуудыг нь үл тоомсорлон март. Өөрчилж дийлэхгүй зүйлээ өөрчлөх гэж бүү яар. Цаг нь ирэхээр аяндаа хувьсаж өөрчлөгдөнө.
Ухаалаг бай
Өөрийнх нь авч дийлэхгүй үнэ цэнэтэй зүйлийг бүү нэх. Өөрөөс нь илүү мөнгөтэй хүмүүстэй битгий зүйрлэ. Тэгснээс гарлагыг нь хааж мөнгөө цуглуулахад нь тусалсан нь дээр.
Талархал илэрхийлж бай
Түүндээ баярласан сэтгэлээ илэрхийлж байвал түүнээс ч бас хариу ирнэ. Чамаас дахин ийм үгийг сонсохын тулд илүү их зүйл хийхийг оролдох болно гэдэгт итгээрэй.
Бас магтаж бай
Ямарч эр хүн магтуулах дуртай байдаг. Түүний сонирхлыг тат. Сонирхолтой ярианы сэдэв ол. Аливаа ижил сонирхол хүмүүсийг ойртуулдаг.
Инээмсэглэж бай
Сайхан инээмсэглэл хүнийг чимдэг. Эр хүн болгон дэргэдээ сайхан эмэгтэйтэй байхыг хүсдэг. Хайр халамж энхрийллээр битгий дутаагаарай. Харьцаагаа хайр энхрийллээр дүүргэж, цэцэг мэт усалж байх нь танд тустай.
Ухаантай байж түүнийг бага өөнтөглө
Чиний зөв байсан ч тайван байж хэрүүлийг хүндрүүлэх хэрэггүй. Тайвширсных нь дараа асуудлаа ярилц. Хэрүүл уруулаар хэзээ ч хүссэндээ хүрэхгүй. Зөөлөн нь хатуугаа дийлдэг гэж үг бий. Тэр гарцаагүй бууж өгнө.
Итгэ бас хард
Амьдрал итгэл дээр тогтдог гэдгийг санах хэрэгтэй. Түүний адил зөв хардалт ч харьцааг бэхжүүлнэ. Хэнтэй ажиллаж, хэнтэй харьцдаг нь чамд хамаатай гэдгийг түүнд эелдэгээр ойлгуул. Харин хэтрүүлж хэрүүл болгох хэрэггүй. Юм бүхэнд хэмжээ хязгаар гэж байдаг.
Өөртөө анхаарал тавь
Түүнийг зөвхөн өөрийн байлгахын тулд гадаад үзэмж бие галбиртаа үргэлж санаа тавьж бай.
Цаг хугацааны урсгалаар хайр үгүй болдог гэдэг үгэнд бүү итгэ
Энэ бол худлаа. Харин ч улам л бат бөх болно. Үе үе галдаа цучил хийж байвал улам л дүрэлзэнэ.
Гэр бүлийн нууцыг хадгал Аливаа асуудлаа бусдад бүү ярь
Гэрээсээ гадагш гаргалгүй шийдэж бай. Өрөөл бусдын зөвлөгөө танд гай болж мэднэ. Хүүхдүүдийнхээ дэргэд нөхөр рүүгээ чанга бүү дуугар. Тэд танаас жишиг авна.
Түүнийг аль болох ойлгохыг хичээ
Аливаа асуудлаас ялангуяа эрүүл мэндийн улмаас эсвэл ажил төрлөөс болж гомдоосон бол танаас өөр хэн түүнийг бүрэн ойлгох вэ.
Үнэнч бай
Хүнд хэцүү үөд нь үнэнч байж сур. Мөнгөний асуудал, өвдөж зовох үөд нь ямагт түүний талд байж түшиж дэмжиж бай. Яагаад гэвэл та түүний цорын ганц ойр дотны хүн гэдгээ ямагт сана.
Зохион байгуулагч бай
Нөхөр чинь амарч байвал хүүхдүүдээ чимээгүй байлга. Гэрээ цэвэр цэмцгэр байлгахыг хичээ. Тавилгаа үе үе өөрчилж бай. Гэрээ чим. Нөхрөө зав чөлөөтэй үед хамтдаа ямар нэгэн зүйлийг хийж байх хэрэгтэй. Гэрийн ажлаа хийхдээ сэтгэл дүүрэн бай. Стрессийг чинь багасгана.
Сөрөг дурсамжуудаа март. Сайн зан чанарыг нь байнга дурсаж бай.
Нөхрийхөө ажлын онцлогтой эвлэр
Үдэш орой ирэх, томилолтоос буцаж ирэхэд нь сайн зүйлээсээ эхлэж дуулга. Яриагаа өрнүүл. Түүнийг санаж хүлээж байсан гэдгийг тэр мэдрэг. Байгалийн сайханд хамтдаа аял. Сэтгэл санааг тань тайвшруулна
2008-03-21 16:24:06 , Мэдээний дугаар: #94697
Халаасандаа ганц ч зоосгvй Мексикт нэг єдрийг єнгєрєєх хэцvv. Карлос Слим ингэж амьдрахгvйн тулд бvхий л амьдралынхаа турш хєдєлмєрлєжээ. Тvvний бизнес эрхлээгvй салбар гэж бараг vгvй. Тэрээр єєрєє ч эрхэлдэг компанийихаа тоог алдсан гэж хэлж байсан удаатай. Карлос Слим харилцаа холбоо, тамхи, барилга, уул уурхай, агаарын тээвэр, зочид буудал, тємєр зам, банк, хэвлэх vйлдвэр гээд ашиг олж болох бvхий л салбарт 200 гаруй компани удирддаг. Мексикийн нэг ийм онигоо байдаг. Нэгэн зоогийн газарт орвол цэсэн дээр нь "Карлос Слим эзэмшдэггvй Мексикийн цорын ганц газар" гэж бичсэн байжээ гэж.
Бизнесийн тvvх
Леваны жирийн нэг цагаачийн хvv хэрхэн ийм амжилтад хvрэв ээ. Карлос Слимийн бизнесийн гараа бэйсболлын карт худалдахаас эхэлжээ. Тэрээр Уоррен Баффетын нэгэн адил 12 настайгаасаа л vнэт цаасны арилжаа хийж эхэлжээ. Тэр 30 хvрэхээсээ ємнє хєрєнгийн бирж, зєєлєн ундааны vйлдвэртэй болсон байв. Тэрээр компаниудаа бэйсболлын карт цуглуулсан тэр арга замаараа бий болгожээ. Газрын тос боловсруулах vйлдвэрлэл, харилцаа холбооны салбарт Карлос Слим монополио тогтоосон нь єнєєгийн энэ их эд баялгийг тvvнд єгчээ. Тvvний цахилгаан холбооны Телмекс, Телцел компани Мексикийн нийт телефон сvлжээний 92 хувь, гар утас хэрэглэгчдийн 73 хувийг хангадаг. Тvvний vvрэн телефоны компаниар Латин Америкийн 100 сая хvн vйлчлvvлдэг байна. Мексикчvvд тєрсєн цагаасаа л тvvний компаниар vйлчлvvлдэг гэхэд болно. К.Слимийн эмнэлэгт тєрж, Кондумекс компаниас нь цахилгаан хэрэглэж, Чилсагийнх нь барьсан замаар алхаж, шатахуун тvгээх станцаас нь бензинээ авч, тамхийг нь татаж, утсаар ярина. Мексикчvvд бараг хєдлєх бvртээ тvvнд мєнгє тєлдєг байх нь.
Баян ядуугийн ялгаа буюу К.Слимийн эд хєрєнгє
Тэрээр салбар бvхэнд ноёрхлоо тогтоож, vvнийгээ хадгалахын тулд улстєрчидтэй нягт харилцаатай байдаг учир бусад жижиг компанид боломж олгохгvй, бизнес хєгжихєд саад болж байна гэж эдийн засагчид шvvмжилдэг. Латин америкчууд баян биш хэрнээ бусад чинээлэг орныг бодвол маш єндєр тєлбєр тєлдєг гэнэ. АНУ-д дундаж хэрэглэгч сард 60 ам.долларыг гар утасны тєлбєрт зарцуулдаг бол мексикчvvд 132 ам.доллар тєлєх нь жирийн vзэгдэл. Иймэрхvv шударга бус арга тvvний мєнгийг нэлээд єсгєдєг бололтой. Тvvний эд баялгийг ярих болоход заавал Мексикийн эмзэг асуудлыг хєндєх хэрэг гардаг. Учир нь, тэрээр энэ орны баян ядуугийн ялгааны хамгийн тод жишээ болохоор. Мексикийн жирийн нэг иргэн єдєрт хоёр ам.долларын цалин авч байхад Карлос Слим єдєрт 27 сая ам.долларын ашиг олдог. Карлос Слимийн компанийн нийт хєрєнгє Мексикийн хєрєнгийн зах зээлийн индексийн гуравны нэгийг эзэлдэг бол тvvний єєрийн vндсэн хєрєнгє улсынхаа нийт эдийн засгийн эргэлтийн долоон хувьтай тэнцдэг. Тvvний хєрєнгє сvvлийн хоёр жилд бараг л гэрлийн хурдаар єсчээ.
Тэрээр єнгєрсєн 24 сард 20 тэрбум ам.доллараар хэтэвчээ зузаалж амжсан байна. Тэрээр нэгэнтээ эд баялгийг жимсний цэцэрлэгтэй зvйрлэн хэлжээ. "Та жимсээ бусадтай хуваалцаж болно, харин цэцэрлэгээ биш. Цэцэрлэг байгаа цагт та vvгээр хvссэнээ хийж болно" гэсэн байдаг. Хvмvvс хоорондоо vг хэлээрээ ойлголцдог бол К.Слим тоогоор ярих дуртай гэдгээ нуудаггvй.
Хувийн амьлрал
Карлос Слим Мексик дэх Леваны цагаач гэр бvлийн бага хvv болон 1940 онд тєржээ. Тэрээр таван ах, эгчтэй єнєр єтгєн гэр бvлд єсчээ. Тэрээр єєрийн амьдралаа зохиохдоо ч єнєр бvлтэй болсон юм. 1967 онд Сумаяа Домит гэдэг эмэгтэйтэй гэрлэж, 1999 онд євчнєєр єєд болтол нь 32 жил амьдарчээ. Тэд зургаан хvvхэдтэй. К.Слимийн гурван хvv гэр бvлийнхээ эзэмшил дэх компанийг хэд хэдээр нь хариуцан ажиллуулдаг. Тэрээр Мексикийн их сургуульд инженерийн чиглэлээр мэргэжил эзэмшжээ.
Сонирхуулахад Тvvний тухай ер нь эсрэг тэсрэг мэдээлэл их сонсогддог. Тэр бизнест єрсєлдєх дуртай гэж ярьдаг хэрнээ орсон салбар бvртээ монополь тогтоохыг эрмэлздэг. Шинэ технологийн тухай ярих дуртай атлаа компьютераас илvv vзэг, цаастай ноцолддог гэнэ. Мексик дэх эдлэндээ Билл Клинтоноос эхлээд зохиолч Габриэль Гарсиа Маркес зэрэг алдартнуудыг урьдаг ч жирийн иргэд ойр хавиар нь явахад нээлттэй бус байдаг. Хєл бємбєгийн фанатуудын эх оронд амьдардаг ч бэйсболлын "Нью-Йоркийн янкичууд" багийг ивээн тэтгэдэг. Энд нэг сонирхолтой зvйл єгvvлэхэд Карлос Слим бизнесийн амжилтаа Чинпс хаантай холбон тайлбарладаг. Тэрээр Чингис хааны их байлдан дагуулалтын vеийн тvvхийг унших тун дуртай нэгэн гэнэ. Дэлхийн мянганы хvнээр тодорсон манай євєг дээдсийн улс гэрээ удирдаж байсан арга ухаан орчин vеийн хvн тєрєлхтний тvvхэнд дэлхийм толгой тэрбумтны баяжих гол эх сурвалж нь болжээ.
Чи өөрийгөө эмэгтэй хүн гэдгийг ямагт сана.
Сул дорой биш юм гэхэд даруу бай. Энэ нь чамд өөрт чинь л тус болно. Захын нэгэн сэтгэлзүйч л гэр бүлийн нуралт эрхийн төлөө тэмцлээс үүдэлтэй гэдгийг бэлээхэн хэлээд өгнө. Нөхөр тань чамаас зарим нэгэн зүйл дээр төө илүү гэдгийг өөрт нь хааяа ч болов мэдрүүлж бай. Түүний зөвхөн сайн талыг xap. Муу талуудыг нь үл тоомсорлон март. Өөрчилж дийлэхгүй зүйлээ өөрчлөх гэж бүү яар. Цаг нь ирэхээр аяндаа хувьсаж өөрчлөгдөнө.
Ухаалаг бай
Өөрийнх нь авч дийлэхгүй үнэ цэнэтэй зүйлийг бүү нэх. Өөрөөс нь илүү мөнгөтэй хүмүүстэй битгий зүйрлэ. Тэгснээс гарлагыг нь хааж мөнгөө цуглуулахад нь тусалсан нь дээр.
Талархал илэрхийлж бай
Түүндээ баярласан сэтгэлээ илэрхийлж байвал түүнээс ч бас хариу ирнэ. Чамаас дахин ийм үгийг сонсохын тулд илүү их зүйл хийхийг оролдох болно гэдэгт итгээрэй.
Бас магтаж бай
Ямарч эр хүн магтуулах дуртай байдаг. Түүний сонирхлыг тат. Сонирхолтой ярианы сэдэв ол. Аливаа ижил сонирхол хүмүүсийг ойртуулдаг.
Инээмсэглэж бай
Сайхан инээмсэглэл хүнийг чимдэг. Эр хүн болгон дэргэдээ сайхан эмэгтэйтэй байхыг хүсдэг. Хайр халамж энхрийллээр битгий дутаагаарай. Харьцаагаа хайр энхрийллээр дүүргэж, цэцэг мэт усалж байх нь танд тустай.
Ухаантай байж түүнийг бага өөнтөглө
Чиний зөв байсан ч тайван байж хэрүүлийг хүндрүүлэх хэрэггүй. Тайвширсных нь дараа асуудлаа ярилц. Хэрүүл уруулаар хэзээ ч хүссэндээ хүрэхгүй. Зөөлөн нь хатуугаа дийлдэг гэж үг бий. Тэр гарцаагүй бууж өгнө.
Итгэ бас хард
Амьдрал итгэл дээр тогтдог гэдгийг санах хэрэгтэй. Түүний адил зөв хардалт ч харьцааг бэхжүүлнэ. Хэнтэй ажиллаж, хэнтэй харьцдаг нь чамд хамаатай гэдгийг түүнд эелдэгээр ойлгуул. Харин хэтрүүлж хэрүүл болгох хэрэггүй. Юм бүхэнд хэмжээ хязгаар гэж байдаг.
Өөртөө анхаарал тавь
Түүнийг зөвхөн өөрийн байлгахын тулд гадаад үзэмж бие галбиртаа үргэлж санаа тавьж бай.
Цаг хугацааны урсгалаар хайр үгүй болдог гэдэг үгэнд бүү итгэ
Энэ бол худлаа. Харин ч улам л бат бөх болно. Үе үе галдаа цучил хийж байвал улам л дүрэлзэнэ.
Гэр бүлийн нууцыг хадгал Аливаа асуудлаа бусдад бүү ярь
Гэрээсээ гадагш гаргалгүй шийдэж бай. Өрөөл бусдын зөвлөгөө танд гай болж мэднэ. Хүүхдүүдийнхээ дэргэд нөхөр рүүгээ чанга бүү дуугар. Тэд танаас жишиг авна.
Түүнийг аль болох ойлгохыг хичээ
Аливаа асуудлаас ялангуяа эрүүл мэндийн улмаас эсвэл ажил төрлөөс болж гомдоосон бол танаас өөр хэн түүнийг бүрэн ойлгох вэ.
Үнэнч бай
Хүнд хэцүү үөд нь үнэнч байж сур. Мөнгөний асуудал, өвдөж зовох үөд нь ямагт түүний талд байж түшиж дэмжиж бай. Яагаад гэвэл та түүний цорын ганц ойр дотны хүн гэдгээ ямагт сана.
Зохион байгуулагч бай
Нөхөр чинь амарч байвал хүүхдүүдээ чимээгүй байлга. Гэрээ цэвэр цэмцгэр байлгахыг хичээ. Тавилгаа үе үе өөрчилж бай. Гэрээ чим. Нөхрөө зав чөлөөтэй үед хамтдаа ямар нэгэн зүйлийг хийж байх хэрэгтэй. Гэрийн ажлаа хийхдээ сэтгэл дүүрэн бай. Стрессийг чинь багасгана.
Сөрөг дурсамжуудаа март. Сайн зан чанарыг нь байнга дурсаж бай.
Нөхрийхөө ажлын онцлогтой эвлэр
Үдэш орой ирэх, томилолтоос буцаж ирэхэд нь сайн зүйлээсээ эхлэж дуулга. Яриагаа өрнүүл. Түүнийг санаж хүлээж байсан гэдгийг тэр мэдрэг. Байгалийн сайханд хамтдаа аял. Сэтгэл санааг тань тайвшруулна
2008-03-21 16:24:06 , Мэдээний дугаар: #94697
"Forbes" сэтгvvлээс жил бvр тодруулдаг дэлхийн тэрбумтны жагсаалтад 60 тэрбум ам.долларын хєрєнгєєр хоёрдугаарт орсон Карлос Слимийг танилцуулж байна.
Халаасандаа ганц ч зоосгvй Мексикт нэг єдрийг єнгєрєєх хэцvv. Карлос Слим ингэж амьдрахгvйн тулд бvхий л амьдралынхаа турш хєдєлмєрлєжээ. Тvvний бизнес эрхлээгvй салбар гэж бараг vгvй. Тэрээр єєрєє ч эрхэлдэг компанийихаа тоог алдсан гэж хэлж байсан удаатай. Карлос Слим харилцаа холбоо, тамхи, барилга, уул уурхай, агаарын тээвэр, зочид буудал, тємєр зам, банк, хэвлэх vйлдвэр гээд ашиг олж болох бvхий л салбарт 200 гаруй компани удирддаг. Мексикийн нэг ийм онигоо байдаг. Нэгэн зоогийн газарт орвол цэсэн дээр нь "Карлос Слим эзэмшдэггvй Мексикийн цорын ганц газар" гэж бичсэн байжээ гэж.
Бизнесийн тvvх
Леваны жирийн нэг цагаачийн хvv хэрхэн ийм амжилтад хvрэв ээ. Карлос Слимийн бизнесийн гараа бэйсболлын карт худалдахаас эхэлжээ. Тэрээр Уоррен Баффетын нэгэн адил 12 настайгаасаа л vнэт цаасны арилжаа хийж эхэлжээ. Тэр 30 хvрэхээсээ ємнє хєрєнгийн бирж, зєєлєн ундааны vйлдвэртэй болсон байв. Тэрээр компаниудаа бэйсболлын карт цуглуулсан тэр арга замаараа бий болгожээ. Газрын тос боловсруулах vйлдвэрлэл, харилцаа холбооны салбарт Карлос Слим монополио тогтоосон нь єнєєгийн энэ их эд баялгийг тvvнд єгчээ. Тvvний цахилгаан холбооны Телмекс, Телцел компани Мексикийн нийт телефон сvлжээний 92 хувь, гар утас хэрэглэгчдийн 73 хувийг хангадаг. Тvvний vvрэн телефоны компаниар Латин Америкийн 100 сая хvн vйлчлvvлдэг байна. Мексикчvvд тєрсєн цагаасаа л тvvний компаниар vйлчлvvлдэг гэхэд болно. К.Слимийн эмнэлэгт тєрж, Кондумекс компаниас нь цахилгаан хэрэглэж, Чилсагийнх нь барьсан замаар алхаж, шатахуун тvгээх станцаас нь бензинээ авч, тамхийг нь татаж, утсаар ярина. Мексикчvvд бараг хєдлєх бvртээ тvvнд мєнгє тєлдєг байх нь.
Баян ядуугийн ялгаа буюу К.Слимийн эд хєрєнгє
Тэрээр салбар бvхэнд ноёрхлоо тогтоож, vvнийгээ хадгалахын тулд улстєрчидтэй нягт харилцаатай байдаг учир бусад жижиг компанид боломж олгохгvй, бизнес хєгжихєд саад болж байна гэж эдийн засагчид шvvмжилдэг. Латин америкчууд баян биш хэрнээ бусад чинээлэг орныг бодвол маш єндєр тєлбєр тєлдєг гэнэ. АНУ-д дундаж хэрэглэгч сард 60 ам.долларыг гар утасны тєлбєрт зарцуулдаг бол мексикчvvд 132 ам.доллар тєлєх нь жирийн vзэгдэл. Иймэрхvv шударга бус арга тvvний мєнгийг нэлээд єсгєдєг бололтой. Тvvний эд баялгийг ярих болоход заавал Мексикийн эмзэг асуудлыг хєндєх хэрэг гардаг. Учир нь, тэрээр энэ орны баян ядуугийн ялгааны хамгийн тод жишээ болохоор. Мексикийн жирийн нэг иргэн єдєрт хоёр ам.долларын цалин авч байхад Карлос Слим єдєрт 27 сая ам.долларын ашиг олдог. Карлос Слимийн компанийн нийт хєрєнгє Мексикийн хєрєнгийн зах зээлийн индексийн гуравны нэгийг эзэлдэг бол тvvний єєрийн vндсэн хєрєнгє улсынхаа нийт эдийн засгийн эргэлтийн долоон хувьтай тэнцдэг. Тvvний хєрєнгє сvvлийн хоёр жилд бараг л гэрлийн хурдаар єсчээ.
Тэрээр єнгєрсєн 24 сард 20 тэрбум ам.доллараар хэтэвчээ зузаалж амжсан байна. Тэрээр нэгэнтээ эд баялгийг жимсний цэцэрлэгтэй зvйрлэн хэлжээ. "Та жимсээ бусадтай хуваалцаж болно, харин цэцэрлэгээ биш. Цэцэрлэг байгаа цагт та vvгээр хvссэнээ хийж болно" гэсэн байдаг. Хvмvvс хоорондоо vг хэлээрээ ойлголцдог бол К.Слим тоогоор ярих дуртай гэдгээ нуудаггvй.
Хувийн амьлрал
Карлос Слим Мексик дэх Леваны цагаач гэр бvлийн бага хvv болон 1940 онд тєржээ. Тэрээр таван ах, эгчтэй єнєр єтгєн гэр бvлд єсчээ. Тэрээр єєрийн амьдралаа зохиохдоо ч єнєр бvлтэй болсон юм. 1967 онд Сумаяа Домит гэдэг эмэгтэйтэй гэрлэж, 1999 онд євчнєєр єєд болтол нь 32 жил амьдарчээ. Тэд зургаан хvvхэдтэй. К.Слимийн гурван хvv гэр бvлийнхээ эзэмшил дэх компанийг хэд хэдээр нь хариуцан ажиллуулдаг. Тэрээр Мексикийн их сургуульд инженерийн чиглэлээр мэргэжил эзэмшжээ.
Сонирхуулахад Тvvний тухай ер нь эсрэг тэсрэг мэдээлэл их сонсогддог. Тэр бизнест єрсєлдєх дуртай гэж ярьдаг хэрнээ орсон салбар бvртээ монополь тогтоохыг эрмэлздэг. Шинэ технологийн тухай ярих дуртай атлаа компьютераас илvv vзэг, цаастай ноцолддог гэнэ. Мексик дэх эдлэндээ Билл Клинтоноос эхлээд зохиолч Габриэль Гарсиа Маркес зэрэг алдартнуудыг урьдаг ч жирийн иргэд ойр хавиар нь явахад нээлттэй бус байдаг. Хєл бємбєгийн фанатуудын эх оронд амьдардаг ч бэйсболлын "Нью-Йоркийн янкичууд" багийг ивээн тэтгэдэг. Энд нэг сонирхолтой зvйл єгvvлэхэд Карлос Слим бизнесийн амжилтаа Чинпс хаантай холбон тайлбарладаг. Тэрээр Чингис хааны их байлдан дагуулалтын vеийн тvvхийг унших тун дуртай нэгэн гэнэ. Дэлхийн мянганы хvнээр тодорсон манай євєг дээдсийн улс гэрээ удирдаж байсан арга ухаан орчин vеийн хvн тєрєлхтний тvvхэнд дэлхийм толгой тэрбумтны баяжих гол эх сурвалж нь болжээ.
Эзнээ дүрс, дуу хоолойгоор нь таньдаг программ зохиожээ
www.gazar.mn -ээс
Мэдээлэл, технологийн сургуулийн /МТС/ оюутнууд эзнээ дүрс, дуу, хоолойгоор нь таньдаг программ зохиожээ. Тэд энэ программаараа Японы Чибо хотод өнгөрөгч сарын сүүлчээр болсон олон улсын ”
PROCON” тэмцээнд оролцож, сэдэвчилсэн төрөлд нь ” Special prize” буюу тусгай байрын шагнал хүртээд иржээ. МТС-ийн багш Ж.Үйтүмэнгээр ахлуулсан П.Тулга, Э.Мөнх-Эрдэнэ, Д.Энхмандах, Э.Нямдаваа, Э.Булганчимэг нарын мэдээлэл технологийн ангийн дөрөвдүгээр курсын оюутнуудаас бүрдсэн “Сүлд” багийн зохиосон програм нь хэрэглэгчдэд компьютертэйгээ харьцахад хялбар дөт арга замыг зааж өгснөөрөө онцлогтой болсон хэмээн өндөр үнэлэгдсэн байна. Тухайлбал “smart display” хэсэгт компьютер мэдрэгч камерийн тусламжтайгаар дэлгэцийн өмнө зөвхөн эзнээ байгаа үед ажиллаж, бусад үед буюу өөр хэн нэгэн ирэхэд автоматаар унтардаг бол “үoice komand” программын хэсэгт хэрэглэгч өдөр тутмын хийдэг үйлдлүүдээ өөрийн дуу хоолойгоор хэлж сануулаад, дараа нь шууд амаараа хэлэхэд л PC үйлдлийг шууд гүйцэтгэдэг байхаар зохион бүтээсэн байна. Энэ нь япончуудын сонирхлыг татаж, Монголын “Сүлд” багийнхан NHK телевизээр гарч, технологийн хоёр ч сэтгүүлд ярилцлагын зочноор уригдсан гэнэ. Энэ жил 20 дахь удаагаа зохиогдсон ” «PROCON» тэмцээнд Хятад, Тайвань, Япон, Вьетнам, Монгол зэрэг орны багууд оролцож, бодлогын, чөлөөт, сэдэвчилсэн гэсэн гурван төрлөөр хүч авьяасаа уралдуулжээ
Нийслэлийн агаарын бохирдол Европын стандартын хэмжүүрийг “улайсгав”
www.gazar.mn -ээс
Агаарын чанарын албанаас агаарын чанарт байнгын шинжилгээ хийдэг автомат дөрвөн харуулаа зэрэг ажиллуулж, нийслэлийн төвийн зургаан дүүргийн 35 цэгт агаарын бохирдол ямар байгааг энэ сарын 16-25-ны өдөр хэмжсэн байна.
Уг хэмжилтээр агаар бохирдуулагч үзүүлэлтүүдийн агууламж зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс их гарчээ. Угаарын хийн агууламж ихэнх дүүрэгт манай улсын стандартын зөвшөөрсөн хэмжээнээс бага байсан ч Европын стандарттай харьцуулахад давсан үзүүлэлттэй гарчээ. Эндээс харахад манай агаарын бохирдлыг хэмжих хэмжүүр нь үйлдвэрлэл хөгжсөн, шигүү суурьшилтай Европынхоос сул байгаа нь ажиглагдав. Агаарын бохирдол Баянзүрх, Сүхбаатар дүүрэгт хамгийн их байгаа бол үйлдвэрийн район гэгдэх Хан-Уул дүүрэгт хамгийн бага байсан аж. Агаарын бохирдол ид ихэсдэг арванхоёр, нэгдүгээр сард хэмжилтийг дахин хийх юм байна.
Уг хэмжилтээр агаар бохирдуулагч үзүүлэлтүүдийн агууламж зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс их гарчээ. Угаарын хийн агууламж ихэнх дүүрэгт манай улсын стандартын зөвшөөрсөн хэмжээнээс бага байсан ч Европын стандарттай харьцуулахад давсан үзүүлэлттэй гарчээ. Эндээс харахад манай агаарын бохирдлыг хэмжих хэмжүүр нь үйлдвэрлэл хөгжсөн, шигүү суурьшилтай Европынхоос сул байгаа нь ажиглагдав. Агаарын бохирдол Баянзүрх, Сүхбаатар дүүрэгт хамгийн их байгаа бол үйлдвэрийн район гэгдэх Хан-Уул дүүрэгт хамгийн бага байсан аж. Агаарын бохирдол ид ихэсдэг арванхоёр, нэгдүгээр сард хэмжилтийг дахин хийх юм байна.
Тавантолгойн эзэн далдуур шийдэгдэж эхэлсэн бололтой
www.gazar.mn -ээс
Тун удахгүй Тавантолгойн хувь заяа шийдэгдэнэ. Энэ ордыг эзэмшихийн төлөө гадаад, дотоодын нэр бүхий олон компани саналаа ирүүлсээр байна. Харин "тулаан"-д хэн ялах бол гэдэг асуулт хүчтэй тавигдаж эхэллээ.
Тавантолгойн түүх
Тавантолгойн орд нь таван жижиг толгойн хэлбэрээр байрласан байдаг тул ийн нэрлэсэн аж. Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын нутагт байршилтай чулуун нүүрсний орд газар юм. Тогтоогдсон нөөц нь зургаан тэрбум гаруй тонн. Үүнээс хоёр тэрбум нь коксждог, өндөр чанартайд тооцогддог байна. Энэ орд газар манай улсад томоохонд тооцогдох төдийгүй дэлхийн арван том уурхайн нэг билээ. Харин уг ордыг 1996 оноос эхэлж ил уурхайгаар ашиглан Өмнөговь болон Дундговь, Дорноговь зэрэг аймгуудын нүүрсний хэрэгцээг хангаж иржээ.
Ордын өнөөгийн эзэмшигчид
Өнөөдрийн байдлаар уг ордод олборлолт хийж байгаа "Таван толгой" ХК 169 га талбайг хамарсан 287А тусгай зөвшөөрлийг эзэмшдэг аж. Ингэснээр 2004 оноос эхлэн жилдээ 100 орчим мянган тонн коксжих нүүрсийг Гашуун-сухайтын боомтоор БНХАУ-д экспортолж байна. Энэ компани тус уурхайгаас 2003 онд 39 мянган тонн, 2004 онд 64 мянган тонн, 2005 онд 405 мянган тонн, 2006 онд 787.1 мянган тонн нүүрс олборлосон байна. Харин 2000 оноос "Энержи ресурс" ХХК Тавантолгойн ордын бусад томоохон талбайн ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийг эзэмшсээр ирэв.
УИХ-аас тус ордыг стратегийн ач холбогдолтой ордын жагсаалтад оруулж, Засгийн газар 100 хувь төрийн эзэмшилд байх ёстой гэсэн байр суурьнаас "Энержи Ресурс" ХХК-тай хэлэлцээ хийсэн юм.
Ингээд өнгөрсөн оны гуравдугаар сард Ухаа худаг нэртэй 11952 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 2959 га талбайг тус компанид үлдээж, бусад таван зөвшөөрлийг Засгийн газар авчээ. Албан ёсны мэдээнээс үзвэл, Засгийн газар Тавантолгой нэртэй 11943 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 2037 га талбай, Тавантолгой нэртэй 11956 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 5603 га талбай, Шар тээг нэртэй 11955 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 24532 га талбай, Бор толгой нэртэй 11953 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 12871 га талбай, Бор тээг-1 нэртэй 11954 А тусгай зөвшөөрөл бүхий. 23479 га талбай газрын ашиглалтын зөвшөөрлийг төрийн өмчит "Эрдэнэс МГЛ" ХК-д шилжүүлэн өгчээ.
Одоо ордын дийлэнх хэсгийг эзэмшиж буй "Эрдэнэс МГЛ" ХК-ийн төлөвлөж буйгаар Тавантолгойн орд газарт 15-30 сая тонн нүүрс олборлох хүчин чадалтай ил уурхай, 14 сая тонн нүүрс баяжуулах хүчин чадалтай баяжуулах үйлдвэр барих аж. Мөн 220 квт-ын Цахилгаан дамжуулах агаарын шугам (ЦДАШ) Тавантолгойн дэд станцын хамт, Тавантолгой-Оюутолгой-ӨМӨЗО-ны Баяннуур аймгийн нутаг дахь Хайлуту чиглэлийн дагуу улсын хил хүртэлх 220 квтын ЦДАШ-ын хамт барихаар төлөвлөжээ.
Үүний зэрэгцээ Тавантолгой-Оюутолгой-Гашуунсухайтын чиглэлийн 270 км урт төмөр замын сүлжээг хөдлөх бүрэлдэхүүний хамт, хоногт 32 мянган шоо метр ус шахах хүчин чадалтай насос станц, 70 км ус дамжуулах хоолой бүхий ус хангамжийн байгууламж, 10 мянган хүн оршин суух хотхон, холбогдох нийгэм ахуйн байгууламжийг босгохоор төлөвлөсөн байна.
Таванголгойн шинэ эзэд
Иргэн Б.Цогшсайхан. Монголын "Дайцүки" ХХК-ийг үүсгэн байгуулагч. "Буян"-гийн Жагаагийн төрсөн дүү. Тэрбээр ах нь Үйлдвэр худалдааны сайд байх үед буюу 2006 оны наймдугаар сард Тавантолгойн ордын 101 га талбайгаас нүүрс олборлох ашиглалтын лицензийг 30 жилийн хугацаатайгаар авсан байна.
БНХАУ-ын иргэн Гуо Юу Чи. "Броэд", "Морин луу" ХХК-иудыг үүсгэн байгуулж эзэмшдэг. Эдгээр компани нь Тавантолгойн 56 012 га талбайгаас нүүрс олборлох ашиглалтын
лиценз эзэмшиж байгаа аж.
Хэрэв "Эрдэнэс МГЛ" 100 хувь төрийн өмчит ХК 68 522 га газар эзэмшдэг гэвэл энэ иргэн Монгол Улстай зэрэгцэхүйц том хэмжээний газар эзэмшдэг гэсэн үг юм. "Броэд" ХХК-д 2006 оны наймдугаар сард Тавантолгойн ордын Гашуун овоо хэмээх газар 37 350 га талбайгаас нүүрс олборлох 60 жилийн хугацаатай ашиглалтын лиценз олгосон байдаг байна.
Үүгээрээ тус компани энэ оны эхний сарын байдлаар хамгийн том талбай бүхий ашиглалтын лицензтэй 10 компанийн хоёрт орсон аж. Харин "Морин луу" компанийхаа нэр дээр мөн л 2006 оны наймдугаар сард Тавантолгойн Дуулга толгой хэмээх газрын 18 662 га талбайгаас нүүрс олборлох 60 жилийн хугацаатай ашиглалтын лиценз авчээ.
Энэ нь бас л манай улсын хамгийн том талбай бүхий ашиглалтын лицензийн нэг юм. Мөн гадаадын дараах компаниуд тус ордод хөрөнгө оруулах саналаа манай улсын Засгийн газарт хэдийнэ ирүүлчихээд байгаа сурагтай.
Эдгээр компанийн заримаас нь танилцуулбал:
БНСУ-ын "КОРЕС" байгууллагын толгойлсон 11 компанийн консорциум. Захирал нь Ли Хан Хо. 1967 онд байгуулагдсан энэ компани 2008 оны жилийн эцсийн тайлангаар 10 орны 26 төсөл дээр 473 тэрбум 400 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн үзүүлэлттэй гарчээ.
Өнгөрсөн жил Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярыг БНСУ-ын ерөнхийлөгчийн тангараг өргөх ёслолд оролцохоор тус улсад зочилсныг уншигчид санаж байгаа байх. Энэ үеэр ноён Ли Хан Хо өөрийн хүсэлтээр Н.Энхбаяртай уулзаж уул, уурхайн салбарт хамтран ажиллах хүсэлтээ илэрхийлж байсан. Энэ компани мөн Казахстаны ураны орд дээр төсөл хэрэгжүүлдэг аж.
Уг ордын ядаж 10-20 хувийг эзэмшихийн төлөө байдгаа гөвж байгаа дуулдана. Мөн Якутын нүүрсний уурхайг сонирхож байгаа аж.
ОХУ-ын "Ренова", "Базовый элемент", "Газпром" компаниуд. Монголчуудад аль хэдийнэ танил болсон нэрүүд. "Ренова", "Базовый элемент" хоёр ОХУ-ын хүчирхэг компаниудын нэг бөгөөд хоёулаа тус улсын хөнгөн цагааны зах зээлийг эзэмшдэг. Одоогийн ерөнхийлөгч Д.Медведев “Газпром"-ын захирлаар ажиллаж байсан гэдгийг энэ дашрамд санах хэрэгтэй болов уу.
АНУ-ын "Пибоди энержи" компани. Хувийн хэвшлийн хувьд дэлхийн хамгийн том нүүрсний компани юм. Түүний нүүрсний бүтээгдэхүүн нь АНУ-ын бүх эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн 10 орчим хувийг, дэлхийн эрчим хүчний хоёр хувийг хангадаг гэсэн мэдээлэл бий. Ерөнхий сайд асан С.Баяртай уулзах үеэрээ Тавантолгойд зөвхөн нүүрс олборлохоор зогсохгүй, шингэн түлш, шатагч хий зэрэг дагалдах үйлдвэрлэл эрхлэх нь зүйтэй хэмээн сонирхлоо илэрхийлсэн байдаг.
БНХАУ-ын "Шинхуа энержи" компани. Нүүрс олборлолтоороо улсдаа толгой цохидог компани. Гэхдээ олборлодог ихэнх ордууд нь Өвөрмонгол орчимд байдаг. Тиймээс замын ойрыг бодсон ч Тавантолгойг сонирхож байгаа шалтгаан нь ойлгомжтой юм. Энэ компанийн талаар хэвлэлүүд хангалттай их бичиж байсан тул илүүг нуршсангүй. Харин манай төрийн удирдлагуудын Оюутолгойн гэрээний үед баримталж байсан "хөршүүд"-тэйгээ хамтрахгүй гэсэн бодлого энэ компанийг тойрохгүй гэдэгт найднам.
Японы "Мицуи", "Иточу", "Сожиц" ("Марубени", "Сумитомо" корпорацийн хамт).
Эдгээр компанийн талаарх мэдээлэл хангалттай гарч байсан тул дурьдахаас татгалзлаа.
Энэтхэгийн "Жиндал Стиил энд Пауэр лимитэд" компани. Хар төмөрлөг, эрчим хүчний том компани. Энэ оны эхээр Тавантолгойд хөрөнгө оруулах хүсэлтээ илэрхийлсэн. Тус компанийн гүйцэтгэх захирлаар Энэтхэгийн тэрбумтан Навээн Жиндал ажилладаг бөгөөд өнгөрсөн жил манай оронд ирж төлөөлөгчийн газраа Улаанбаатарт нээснээ зарласан юм.
Бразилийн "Вэйл" корпораци. Энэ компанийн талаар одоогоор тодорхой мэдээлэл алга байна.
Швейцарийн "Экстрата". Тус улсын уул уурхай, олборлолтын томоохон компани. Цайр, төмөр, хөнгөн цагаан болон бусад металлуудыг олборлодог гэсэн мэдээлэл байна. Одоогоос гурван жилийн өмнө Канадын "Фалконбриж" хэмээх хөнгөн цагаан үйлдвэрлэгч компанийн хувьцааны 80 хувийг 11 тэрбум еврогоор худалдан авах санал тавьж байсан. Тиймээс бас басаж болохгүй л компанийн нэг аж.
Энэ мэтчилэн 20 орчим компани хөрөнгө оруулах саналын сонгон шалгаруулалтад оролцохоор саналаа ирүүлээд байгаа бололтой. Мөн албан бус эх сурвалжийн мэдээлснээр, Сангийн яам аль хэдийнэ нэг компанийг нь онцолчихсон байгаа аж. Гэхдээ мэдээж хэрэг энэ компанийн нэр одоогоор нууц байна. Энэ бүхнээс харахад сонгон шалгаруулалтын "тулаан" нэлээд ширүүхэн явагдах нь ойлгомжтой боллоо.
Тавантолгойн түүх
Тавантолгойн орд нь таван жижиг толгойн хэлбэрээр байрласан байдаг тул ийн нэрлэсэн аж. Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын нутагт байршилтай чулуун нүүрсний орд газар юм. Тогтоогдсон нөөц нь зургаан тэрбум гаруй тонн. Үүнээс хоёр тэрбум нь коксждог, өндөр чанартайд тооцогддог байна. Энэ орд газар манай улсад томоохонд тооцогдох төдийгүй дэлхийн арван том уурхайн нэг билээ. Харин уг ордыг 1996 оноос эхэлж ил уурхайгаар ашиглан Өмнөговь болон Дундговь, Дорноговь зэрэг аймгуудын нүүрсний хэрэгцээг хангаж иржээ.
Ордын өнөөгийн эзэмшигчид
Өнөөдрийн байдлаар уг ордод олборлолт хийж байгаа "Таван толгой" ХК 169 га талбайг хамарсан 287А тусгай зөвшөөрлийг эзэмшдэг аж. Ингэснээр 2004 оноос эхлэн жилдээ 100 орчим мянган тонн коксжих нүүрсийг Гашуун-сухайтын боомтоор БНХАУ-д экспортолж байна. Энэ компани тус уурхайгаас 2003 онд 39 мянган тонн, 2004 онд 64 мянган тонн, 2005 онд 405 мянган тонн, 2006 онд 787.1 мянган тонн нүүрс олборлосон байна. Харин 2000 оноос "Энержи ресурс" ХХК Тавантолгойн ордын бусад томоохон талбайн ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийг эзэмшсээр ирэв.
УИХ-аас тус ордыг стратегийн ач холбогдолтой ордын жагсаалтад оруулж, Засгийн газар 100 хувь төрийн эзэмшилд байх ёстой гэсэн байр суурьнаас "Энержи Ресурс" ХХК-тай хэлэлцээ хийсэн юм.
Ингээд өнгөрсөн оны гуравдугаар сард Ухаа худаг нэртэй 11952 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 2959 га талбайг тус компанид үлдээж, бусад таван зөвшөөрлийг Засгийн газар авчээ. Албан ёсны мэдээнээс үзвэл, Засгийн газар Тавантолгой нэртэй 11943 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 2037 га талбай, Тавантолгой нэртэй 11956 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 5603 га талбай, Шар тээг нэртэй 11955 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 24532 га талбай, Бор толгой нэртэй 11953 А тусгай зөвшөөрөл бүхий 12871 га талбай, Бор тээг-1 нэртэй 11954 А тусгай зөвшөөрөл бүхий. 23479 га талбай газрын ашиглалтын зөвшөөрлийг төрийн өмчит "Эрдэнэс МГЛ" ХК-д шилжүүлэн өгчээ.
Одоо ордын дийлэнх хэсгийг эзэмшиж буй "Эрдэнэс МГЛ" ХК-ийн төлөвлөж буйгаар Тавантолгойн орд газарт 15-30 сая тонн нүүрс олборлох хүчин чадалтай ил уурхай, 14 сая тонн нүүрс баяжуулах хүчин чадалтай баяжуулах үйлдвэр барих аж. Мөн 220 квт-ын Цахилгаан дамжуулах агаарын шугам (ЦДАШ) Тавантолгойн дэд станцын хамт, Тавантолгой-Оюутолгой-ӨМӨЗО-ны Баяннуур аймгийн нутаг дахь Хайлуту чиглэлийн дагуу улсын хил хүртэлх 220 квтын ЦДАШ-ын хамт барихаар төлөвлөжээ.
Үүний зэрэгцээ Тавантолгой-Оюутолгой-Гашуунсухайтын чиглэлийн 270 км урт төмөр замын сүлжээг хөдлөх бүрэлдэхүүний хамт, хоногт 32 мянган шоо метр ус шахах хүчин чадалтай насос станц, 70 км ус дамжуулах хоолой бүхий ус хангамжийн байгууламж, 10 мянган хүн оршин суух хотхон, холбогдох нийгэм ахуйн байгууламжийг босгохоор төлөвлөсөн байна.
Таванголгойн шинэ эзэд
Иргэн Б.Цогшсайхан. Монголын "Дайцүки" ХХК-ийг үүсгэн байгуулагч. "Буян"-гийн Жагаагийн төрсөн дүү. Тэрбээр ах нь Үйлдвэр худалдааны сайд байх үед буюу 2006 оны наймдугаар сард Тавантолгойн ордын 101 га талбайгаас нүүрс олборлох ашиглалтын лицензийг 30 жилийн хугацаатайгаар авсан байна.
БНХАУ-ын иргэн Гуо Юу Чи. "Броэд", "Морин луу" ХХК-иудыг үүсгэн байгуулж эзэмшдэг. Эдгээр компани нь Тавантолгойн 56 012 га талбайгаас нүүрс олборлох ашиглалтын
лиценз эзэмшиж байгаа аж.
Хэрэв "Эрдэнэс МГЛ" 100 хувь төрийн өмчит ХК 68 522 га газар эзэмшдэг гэвэл энэ иргэн Монгол Улстай зэрэгцэхүйц том хэмжээний газар эзэмшдэг гэсэн үг юм. "Броэд" ХХК-д 2006 оны наймдугаар сард Тавантолгойн ордын Гашуун овоо хэмээх газар 37 350 га талбайгаас нүүрс олборлох 60 жилийн хугацаатай ашиглалтын лиценз олгосон байдаг байна.
Үүгээрээ тус компани энэ оны эхний сарын байдлаар хамгийн том талбай бүхий ашиглалтын лицензтэй 10 компанийн хоёрт орсон аж. Харин "Морин луу" компанийхаа нэр дээр мөн л 2006 оны наймдугаар сард Тавантолгойн Дуулга толгой хэмээх газрын 18 662 га талбайгаас нүүрс олборлох 60 жилийн хугацаатай ашиглалтын лиценз авчээ.
Энэ нь бас л манай улсын хамгийн том талбай бүхий ашиглалтын лицензийн нэг юм. Мөн гадаадын дараах компаниуд тус ордод хөрөнгө оруулах саналаа манай улсын Засгийн газарт хэдийнэ ирүүлчихээд байгаа сурагтай.
Эдгээр компанийн заримаас нь танилцуулбал:
БНСУ-ын "КОРЕС" байгууллагын толгойлсон 11 компанийн консорциум. Захирал нь Ли Хан Хо. 1967 онд байгуулагдсан энэ компани 2008 оны жилийн эцсийн тайлангаар 10 орны 26 төсөл дээр 473 тэрбум 400 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн үзүүлэлттэй гарчээ.
Өнгөрсөн жил Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярыг БНСУ-ын ерөнхийлөгчийн тангараг өргөх ёслолд оролцохоор тус улсад зочилсныг уншигчид санаж байгаа байх. Энэ үеэр ноён Ли Хан Хо өөрийн хүсэлтээр Н.Энхбаяртай уулзаж уул, уурхайн салбарт хамтран ажиллах хүсэлтээ илэрхийлж байсан. Энэ компани мөн Казахстаны ураны орд дээр төсөл хэрэгжүүлдэг аж.
Уг ордын ядаж 10-20 хувийг эзэмшихийн төлөө байдгаа гөвж байгаа дуулдана. Мөн Якутын нүүрсний уурхайг сонирхож байгаа аж.
ОХУ-ын "Ренова", "Базовый элемент", "Газпром" компаниуд. Монголчуудад аль хэдийнэ танил болсон нэрүүд. "Ренова", "Базовый элемент" хоёр ОХУ-ын хүчирхэг компаниудын нэг бөгөөд хоёулаа тус улсын хөнгөн цагааны зах зээлийг эзэмшдэг. Одоогийн ерөнхийлөгч Д.Медведев “Газпром"-ын захирлаар ажиллаж байсан гэдгийг энэ дашрамд санах хэрэгтэй болов уу.
АНУ-ын "Пибоди энержи" компани. Хувийн хэвшлийн хувьд дэлхийн хамгийн том нүүрсний компани юм. Түүний нүүрсний бүтээгдэхүүн нь АНУ-ын бүх эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн 10 орчим хувийг, дэлхийн эрчим хүчний хоёр хувийг хангадаг гэсэн мэдээлэл бий. Ерөнхий сайд асан С.Баяртай уулзах үеэрээ Тавантолгойд зөвхөн нүүрс олборлохоор зогсохгүй, шингэн түлш, шатагч хий зэрэг дагалдах үйлдвэрлэл эрхлэх нь зүйтэй хэмээн сонирхлоо илэрхийлсэн байдаг.
БНХАУ-ын "Шинхуа энержи" компани. Нүүрс олборлолтоороо улсдаа толгой цохидог компани. Гэхдээ олборлодог ихэнх ордууд нь Өвөрмонгол орчимд байдаг. Тиймээс замын ойрыг бодсон ч Тавантолгойг сонирхож байгаа шалтгаан нь ойлгомжтой юм. Энэ компанийн талаар хэвлэлүүд хангалттай их бичиж байсан тул илүүг нуршсангүй. Харин манай төрийн удирдлагуудын Оюутолгойн гэрээний үед баримталж байсан "хөршүүд"-тэйгээ хамтрахгүй гэсэн бодлого энэ компанийг тойрохгүй гэдэгт найднам.
Японы "Мицуи", "Иточу", "Сожиц" ("Марубени", "Сумитомо" корпорацийн хамт).
Эдгээр компанийн талаарх мэдээлэл хангалттай гарч байсан тул дурьдахаас татгалзлаа.
Энэтхэгийн "Жиндал Стиил энд Пауэр лимитэд" компани. Хар төмөрлөг, эрчим хүчний том компани. Энэ оны эхээр Тавантолгойд хөрөнгө оруулах хүсэлтээ илэрхийлсэн. Тус компанийн гүйцэтгэх захирлаар Энэтхэгийн тэрбумтан Навээн Жиндал ажилладаг бөгөөд өнгөрсөн жил манай оронд ирж төлөөлөгчийн газраа Улаанбаатарт нээснээ зарласан юм.
Бразилийн "Вэйл" корпораци. Энэ компанийн талаар одоогоор тодорхой мэдээлэл алга байна.
Швейцарийн "Экстрата". Тус улсын уул уурхай, олборлолтын томоохон компани. Цайр, төмөр, хөнгөн цагаан болон бусад металлуудыг олборлодог гэсэн мэдээлэл байна. Одоогоос гурван жилийн өмнө Канадын "Фалконбриж" хэмээх хөнгөн цагаан үйлдвэрлэгч компанийн хувьцааны 80 хувийг 11 тэрбум еврогоор худалдан авах санал тавьж байсан. Тиймээс бас басаж болохгүй л компанийн нэг аж.
Энэ мэтчилэн 20 орчим компани хөрөнгө оруулах саналын сонгон шалгаруулалтад оролцохоор саналаа ирүүлээд байгаа бололтой. Мөн албан бус эх сурвалжийн мэдээлснээр, Сангийн яам аль хэдийнэ нэг компанийг нь онцолчихсон байгаа аж. Гэхдээ мэдээж хэрэг энэ компанийн нэр одоогоор нууц байна. Энэ бүхнээс харахад сонгон шалгаруулалтын "тулаан" нэлээд ширүүхэн явагдах нь ойлгомжтой боллоо.
Бизнес төлөвлөгөө хийхийн учир
Ta бизнес төлөвлөгөөгөө хийхдээ хамгийн түрүүнд бизнесийнхээ эдийн засгийн хувьд хэрэгжих боломжийн бүх талыг үнэлсэн тойм, үүний дотор бизнесийн хэтийн төлвийн тодорхойлолт, шинжилгээг бичих хэрэгтэй.
Энэхүү зөвлөгөөнд бизнес эхлэхэд анхаарвал зохих хамгийн чухал зүйлсийг арван хоёр хэсэг болгон хуваасан тул та бизнес төлөвлөгөөгөө тус загварын дагуу хийж болно. Бизнес төлөвлөгөө нь бизнесийн хэмжээнээс хамаарах хашир хэрсүү аж ахуй эрхлэгч болгоны хийдэг алхам юм. Бизнес төлөвлөгөө олон янзын хэлбэртэй байдаг. Номын сан, дэлгүүрүүдэд бизнес төлөвлөгөөний загварууд бүхий ном байдаг.
Бизнес эхэлж буй олон аж ахуй эрхлэгчид бизнес төлөвлөгөөгөө бичих дургүй байдгийг мэдэх хэрэгтэй. Тиймээс доорх төлөвлөгөөний хэсэг бүрийг хийхийг зөвлөж байна.
Яагаад бизнес төлөвлөгөө хийдэг вэ?
“Таны бизнес амжилттай байгаа үед боломжтой бол өмч хөрөнгө худалдан авах талаар бод.”
Таны бизнес төлөвлөгөө олон талаар ашигтай байна. Энэхүү үнэт хэрэгслийг алгасахгүй байх зарим шалтгааныг энд дурдав.
•Юуны өмнө энэ нь холбогдох мэдээлэл, шинжилгээг ашиглан таны зорилгыг тодорхойлж, тодруулна.
•Та зээлдүүлэгч, хөрөнгө оруулагч, банк зэрэг чухал хувь хүн байгууллагатай харилцахдаа үүнийг өөрийгөө ойлгуулах хэрэгсэл болгон ашиглаж болно.
•Хүмүүсээс, үүний дотор танд үнэлж баршгүй зөвлөлгөөг үнэгүй өгч чадах, таны эхлэх гэж буй бизнесийн салбарын хүмүүсээс санал, зөвлөгөө хүсэхдээ энэ төлөвлөгөөг ашиглаж болно. Олон аж ахуй эрхлэгчид цаг, ажил хэмнэж өгч чадах мэргэжилтний санал бодлыг авахгүйгээр өөрийнхөөрөө зүтгэдэг. Энэ нь амьдралд шаардлагагүй бэрхшээлүүдийг үүсгэдэг.
•Таны бизнес төлөвлөгөө таны төлөвлөлтийн явц дахь алдаа дутагдлыг илрүүлж чадна.
Бизнес төлөвлөгөө хийхдээ юунаас зайлсхийх хэрэгтэй вэ?
Хэтийн, ирээдүйн төлөвлөлтөд зарим ухаалаг хязгаарлалт тавь. (Хэтийн гэдэг нь нэг жилээс илүү хугацааг хэлнэ.) Ойрын зорилгоо баримтлах нь илүү сайн бөгөөд бизнесийн явцад төлөвлөгөөгөө өөрчил. Хэтийн төлөвлөлт утгагүй болох нь олонтаа, учир нь таны бизнесийн Мөн чанар анхны ойлголтоосоо өөр болж болдог.
Өөдрөг үзлээс зайлсхий. Үнэн хэрэгтээ өөдрөг үзлийг багасгахын тулд шаардагдах капитал, цаг хугацаа,
борлуулалт, ашгийг урьдчилан тооцохдоо багаар тооц. Цөөхөн бизнес төлөвлөгөө хэр их мөнгө, цаг хугацаа шаардагдахыг зөв урьдчилан тооцсон байдаг. Таны бизнест бэрхшээл тохиолдох үед ямар стратеги баримтлахаа бичих хэрэгтэй. Асуудлыг тайлбарлахдаа энгийн хэллэг хэрэглэ. Уншиж ойлгоход хялбар болго.
Бизнесийнхээ өвөрмөц шинж буюу патентжуулсан нээлтэнд ч бүү найд. Сайн нээлттэй бизнес эхэлсэн хүмүүс дандаа амжилт олдоггүй, харин сайн эдийн засагтай бол амжилт олдог.
Таны төлөвлөгөөндөө засаж оруулж болох зарим сэдвийг энд дурдав
•Эрхэм зорилгын мэдэгдэл:
Энэ нь танай бизнесийн зорилго, зорилтын товч тойм юм.
•Хүмүүс: Таны амжилтын хамгийн чухал бүрэлдэхүүн хэсэг бол та өөрөө юм. Та урьд өмнөх туршлагаа шинэ бизнестээ хэрхэн хэрэглэх талаар төвлөрөн бич. Өөрийнхөө болон энэ бизнесийг эхлэхэд оролцох хүн бүрийн товч намтрыг бэлд. Баримтанд тулгуурла. Хэтрүүлгээс зайлсхий. Таны бизнес төлөвлөгөөний энэхүү хэсгийг зээлдүүлэгч, хөрөнгө оруулагч, борлуулагч зэрэг тантай холбоотой хүмүүс маш анхааралтай унших болно. Гэхдээ та өөрөө хийж чадахгүй зүйлээ хийж чадна гэж болохгүй. Хэрэв танд нэг гол үүргээ гүйцэтгэх чадвар байхгүй бол үүнийг бизнес төлөвлөгөөндөө оруул. Жишээ нь хэрэв та ажилтнуудыг сургах чадваргүй бол, энэхүү дутагдлаа яаж нөхөхөө тайлбарла. Та төлөвлөгөөндөө түнш нэмж оруулах буюу танд байхгүй чадварыг хангах гол ажилтнуудыг хөлслөхөөр төлөвлөж болно. Оруулахаар төлөвлөж буй бүх удирдах хүмүүсийн намтрыг оруул.
•Танай бизнесийн танилцуулга:
Хийх гэж буй бизнесээ тодорхойл. Мөн үүнийгээ хэрхэн төлөвлөж байгаагаа тодорхойл. Та үйлчлэх гэж буй зах зээлдээ төвлөрөхийг хичээ.
•Эдийн засгийн үнэлгээ
Танай бизнесийн орох гэж байгаа эдийн засгийн орчны бүрэн үнэлгээг оруул. Бизнес төлөвлөгөөндөө ашиглах гэж байгаа тохируулагч агентлагууд болон хүн ам зүйн мэдээ танай бизнестэй ямар холбоотойг тайлбарла. Тохиромжтой бол орон нутгийн төлөвлөлтийн хэлтсүүдэд байдаг хүн ам зүйн судалгаа болон хүмүүсийн хөл хөдөлгөөний талаархи мэдээллийг оруул.
•Мөнгөн гүйлгээний тайлан
Танд шаардагдах капиталыг нэгтгэсэн нэг жилийн мөнгөн гүйлгээг оруул. Ямар бэрхшээл гарах, асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэхээр төлөвлөж байгаа тухай дүгнэлтээ оруул.
•Маркетингийн төлөвлөгөө, өргөжүүлэх төлөвлөгөөгөө оруул.
•Жижиг бизнесийн удирдлага зэрэг танд хэрэг болох засгийн газрын вэбсайт руу орж үз. Энэ вэбсайтын гол хуудсан дээр “Нөөц” гэсэн хэсэг рүү ор.
Сайн бизнес төлөвлөгөө хийх зургаан алхам
Бизнес эхэлж буй аж ахуй эрхлэгчид бизнес төлөвлөгөв бичихдээ бэрхшээлтэй тулгардаг. Энэ хичээл танд олон талаар тусална, Тиймээс энэхүү төлөвлөлтийн аргачлалыг бүү алгас! Үүнийг хялбарчлахын тулд сайн төлөвлөгөө гаргахад тань туслах зургаан алхмыг энд дурдав:
1.Өөрийн бизнесийн үндсэн ойлголтыг тодорхойл.
2.Таны бизнесийн ойлголтын хэрэгжих боломж, онцгой шинжийн талаар олж чадах бүх мэдээллийг цуглуул.
З.Эмхэтгэн нэгтгэсэн мэдээлэл дээрээ үндэслэн ойлголтоо тодорхойлж тодруул.
4.Бизнесийнхээ онцгой шинжийг тоймло. “Юу, хаана, яагаад, яаж” гэсэн хандлага хэрэглэх нь ашигтай. 5.Төлөвлөгөөгөө анхаарал татах хэлбэрт оруулбал, танд төвлөрөх, мөн чанарыг ойлгоход туслах төдийгүй, таны хувьд маш чухал бизнесийн харилцаанд ашиглах үнэт хэрэгсэл болно.
6.Таны төлөвлөгөөнд бизнесийг амжилттай болгоход шаардлагатай дараахь хүчин зүйлс орсон эсэхийг шалга
•Эрүүл бизнесийн ойлголт
Аж ахуй эрхлэгчдийн хийдэг хамгийн түгээмэл ганц алдаа бол эхлэхдээ зөв бизнес сонгодоггүйд оршино. Хэтийн бизнесийнхээ талаар мэдэж авах хамгийн сайн арга бол өөрийн бизнесээ эхлэхээс өмнө энэ салбартаа өөр компанид ажиллах явдал юм. Сайн бизнесийн тухай таны ойлголт, бодит байдлын хооронд их зөрөө байж болно.
•Зах зээлээ ойлгох
Ойлголтоо турших нэг сайн арга бол эхлэхээсээ өмнө бүтээгдэхүүн буюу үйлчилгээгээ борлуулж турших явдал юм. Та өөрийгөө дэлхий даяар цаасан шувуу нисгэгчдийн төсөөллийг эзэмдэх гайхамшигт цаасан шувуутай гэж бодож байна уу? Тэгвэл та эхлээд хэдийг гараараа хийгээд борлуулах гээд үз.
•Эрүүл, өсөж буй тогтвортой салбар
Нисэх онгоц, автомашин зэрэг бүх үеийн агуу их нээлтүүдийн зарим нь эдгээр агуу дэвшлийг ашиглахыг оролдсон олон хүнд эдийн засгийн үр ашгаа өгөөгүй гэдгийг сана. Жишээ нь Вилбер Райт анхны онгоцыг нисгэснээс хойших бүх агаарын тээврийн хуримтлагдсан ашиг тэгээс бага юм. (Агаарын тээврийн алдагдал ашгаасаа их байсаар ирсэн.) Амжилт олохын тулд хүн төрөлхтний хувьд агуу их нээлт буюу дэвшлийг авчирсан бизнес олох шаардлагагүй, харин агуу их эдийн засагтай бизнесийг олсон хүмүүс л амжилтанд хүрдэг.
•Чадварлаг менежмент.
Өөрийн дуртай, бахархдаг, ёс зүйн сайн чанартай, таны чадварыг нөхөх, танаас ухаантай хүмүүсийг хай. Танд байхгүй чадварыг эзэмшсэн хүмүүсийг ажилд авахаар төлөвлө. Өөрийн өвөрмөц чадварыг тодорхойлж, таны сул талыг давуу тал болгох өөр хүмүүсийг хай.
•Чадварлаг санхүүгийн хяналт
Та нягтлан бодох бүртгэл, компьютерийн програм хангамж, мөнгөн гүйлгээний менежментээр мэргэжих нь ямар чухлыг сүүлд олж мэдэх болно. Ихэнх аж ахуйн эрхлэгчид нягтлан бодох бүртгэлийн боловсрол мэргэжилгүй байдаг бөгөөд эдгээр чадварыг сурахын тулд сургуульд дахин явах ёстой болдог. Та оноо хэрхэн өгдгийг нь мэдэхгүй байж, тоглоомын бооцоонд хамаг мөнгөө тавих уу? Хүмүүс бизнест үргэлж ийм алдаа гаргадаг.
•Бизнесийн тууштай чиглэл
Хэрэв та тусгай бүтээгдэхүүн буюу үйлчилгээний талаар бодож байгаа бол мэргэжлийн хүмүүс мэргэжлийн бус хүмүүсээс хавьгүй илүү ажилладгийг олж мэднэ. Та өөрийн сайн хийдэг зүйл дээр төвлөрснөөр бага үнэтэй хэн нэгэнтэй өрсөлдөх шаардлагагүй болно.
Энэхүү зөвлөгөөнд бизнес эхлэхэд анхаарвал зохих хамгийн чухал зүйлсийг арван хоёр хэсэг болгон хуваасан тул та бизнес төлөвлөгөөгөө тус загварын дагуу хийж болно. Бизнес төлөвлөгөө нь бизнесийн хэмжээнээс хамаарах хашир хэрсүү аж ахуй эрхлэгч болгоны хийдэг алхам юм. Бизнес төлөвлөгөө олон янзын хэлбэртэй байдаг. Номын сан, дэлгүүрүүдэд бизнес төлөвлөгөөний загварууд бүхий ном байдаг.
Бизнес эхэлж буй олон аж ахуй эрхлэгчид бизнес төлөвлөгөөгөө бичих дургүй байдгийг мэдэх хэрэгтэй. Тиймээс доорх төлөвлөгөөний хэсэг бүрийг хийхийг зөвлөж байна.
Яагаад бизнес төлөвлөгөө хийдэг вэ?
“Таны бизнес амжилттай байгаа үед боломжтой бол өмч хөрөнгө худалдан авах талаар бод.”
Таны бизнес төлөвлөгөө олон талаар ашигтай байна. Энэхүү үнэт хэрэгслийг алгасахгүй байх зарим шалтгааныг энд дурдав.
•Юуны өмнө энэ нь холбогдох мэдээлэл, шинжилгээг ашиглан таны зорилгыг тодорхойлж, тодруулна.
•Та зээлдүүлэгч, хөрөнгө оруулагч, банк зэрэг чухал хувь хүн байгууллагатай харилцахдаа үүнийг өөрийгөө ойлгуулах хэрэгсэл болгон ашиглаж болно.
•Хүмүүсээс, үүний дотор танд үнэлж баршгүй зөвлөлгөөг үнэгүй өгч чадах, таны эхлэх гэж буй бизнесийн салбарын хүмүүсээс санал, зөвлөгөө хүсэхдээ энэ төлөвлөгөөг ашиглаж болно. Олон аж ахуй эрхлэгчид цаг, ажил хэмнэж өгч чадах мэргэжилтний санал бодлыг авахгүйгээр өөрийнхөөрөө зүтгэдэг. Энэ нь амьдралд шаардлагагүй бэрхшээлүүдийг үүсгэдэг.
•Таны бизнес төлөвлөгөө таны төлөвлөлтийн явц дахь алдаа дутагдлыг илрүүлж чадна.
Бизнес төлөвлөгөө хийхдээ юунаас зайлсхийх хэрэгтэй вэ?
Хэтийн, ирээдүйн төлөвлөлтөд зарим ухаалаг хязгаарлалт тавь. (Хэтийн гэдэг нь нэг жилээс илүү хугацааг хэлнэ.) Ойрын зорилгоо баримтлах нь илүү сайн бөгөөд бизнесийн явцад төлөвлөгөөгөө өөрчил. Хэтийн төлөвлөлт утгагүй болох нь олонтаа, учир нь таны бизнесийн Мөн чанар анхны ойлголтоосоо өөр болж болдог.
Өөдрөг үзлээс зайлсхий. Үнэн хэрэгтээ өөдрөг үзлийг багасгахын тулд шаардагдах капитал, цаг хугацаа,
борлуулалт, ашгийг урьдчилан тооцохдоо багаар тооц. Цөөхөн бизнес төлөвлөгөө хэр их мөнгө, цаг хугацаа шаардагдахыг зөв урьдчилан тооцсон байдаг. Таны бизнест бэрхшээл тохиолдох үед ямар стратеги баримтлахаа бичих хэрэгтэй. Асуудлыг тайлбарлахдаа энгийн хэллэг хэрэглэ. Уншиж ойлгоход хялбар болго.
Бизнесийнхээ өвөрмөц шинж буюу патентжуулсан нээлтэнд ч бүү найд. Сайн нээлттэй бизнес эхэлсэн хүмүүс дандаа амжилт олдоггүй, харин сайн эдийн засагтай бол амжилт олдог.
Таны төлөвлөгөөндөө засаж оруулж болох зарим сэдвийг энд дурдав
•Эрхэм зорилгын мэдэгдэл:
Энэ нь танай бизнесийн зорилго, зорилтын товч тойм юм.
•Хүмүүс: Таны амжилтын хамгийн чухал бүрэлдэхүүн хэсэг бол та өөрөө юм. Та урьд өмнөх туршлагаа шинэ бизнестээ хэрхэн хэрэглэх талаар төвлөрөн бич. Өөрийнхөө болон энэ бизнесийг эхлэхэд оролцох хүн бүрийн товч намтрыг бэлд. Баримтанд тулгуурла. Хэтрүүлгээс зайлсхий. Таны бизнес төлөвлөгөөний энэхүү хэсгийг зээлдүүлэгч, хөрөнгө оруулагч, борлуулагч зэрэг тантай холбоотой хүмүүс маш анхааралтай унших болно. Гэхдээ та өөрөө хийж чадахгүй зүйлээ хийж чадна гэж болохгүй. Хэрэв танд нэг гол үүргээ гүйцэтгэх чадвар байхгүй бол үүнийг бизнес төлөвлөгөөндөө оруул. Жишээ нь хэрэв та ажилтнуудыг сургах чадваргүй бол, энэхүү дутагдлаа яаж нөхөхөө тайлбарла. Та төлөвлөгөөндөө түнш нэмж оруулах буюу танд байхгүй чадварыг хангах гол ажилтнуудыг хөлслөхөөр төлөвлөж болно. Оруулахаар төлөвлөж буй бүх удирдах хүмүүсийн намтрыг оруул.
•Танай бизнесийн танилцуулга:
Хийх гэж буй бизнесээ тодорхойл. Мөн үүнийгээ хэрхэн төлөвлөж байгаагаа тодорхойл. Та үйлчлэх гэж буй зах зээлдээ төвлөрөхийг хичээ.
•Эдийн засгийн үнэлгээ
Танай бизнесийн орох гэж байгаа эдийн засгийн орчны бүрэн үнэлгээг оруул. Бизнес төлөвлөгөөндөө ашиглах гэж байгаа тохируулагч агентлагууд болон хүн ам зүйн мэдээ танай бизнестэй ямар холбоотойг тайлбарла. Тохиромжтой бол орон нутгийн төлөвлөлтийн хэлтсүүдэд байдаг хүн ам зүйн судалгаа болон хүмүүсийн хөл хөдөлгөөний талаархи мэдээллийг оруул.
•Мөнгөн гүйлгээний тайлан
Танд шаардагдах капиталыг нэгтгэсэн нэг жилийн мөнгөн гүйлгээг оруул. Ямар бэрхшээл гарах, асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэхээр төлөвлөж байгаа тухай дүгнэлтээ оруул.
•Маркетингийн төлөвлөгөө, өргөжүүлэх төлөвлөгөөгөө оруул.
•Жижиг бизнесийн удирдлага зэрэг танд хэрэг болох засгийн газрын вэбсайт руу орж үз. Энэ вэбсайтын гол хуудсан дээр “Нөөц” гэсэн хэсэг рүү ор.
Сайн бизнес төлөвлөгөө хийх зургаан алхам
Бизнес эхэлж буй аж ахуй эрхлэгчид бизнес төлөвлөгөв бичихдээ бэрхшээлтэй тулгардаг. Энэ хичээл танд олон талаар тусална, Тиймээс энэхүү төлөвлөлтийн аргачлалыг бүү алгас! Үүнийг хялбарчлахын тулд сайн төлөвлөгөө гаргахад тань туслах зургаан алхмыг энд дурдав:
1.Өөрийн бизнесийн үндсэн ойлголтыг тодорхойл.
2.Таны бизнесийн ойлголтын хэрэгжих боломж, онцгой шинжийн талаар олж чадах бүх мэдээллийг цуглуул.
З.Эмхэтгэн нэгтгэсэн мэдээлэл дээрээ үндэслэн ойлголтоо тодорхойлж тодруул.
4.Бизнесийнхээ онцгой шинжийг тоймло. “Юу, хаана, яагаад, яаж” гэсэн хандлага хэрэглэх нь ашигтай. 5.Төлөвлөгөөгөө анхаарал татах хэлбэрт оруулбал, танд төвлөрөх, мөн чанарыг ойлгоход туслах төдийгүй, таны хувьд маш чухал бизнесийн харилцаанд ашиглах үнэт хэрэгсэл болно.
6.Таны төлөвлөгөөнд бизнесийг амжилттай болгоход шаардлагатай дараахь хүчин зүйлс орсон эсэхийг шалга
•Эрүүл бизнесийн ойлголт
Аж ахуй эрхлэгчдийн хийдэг хамгийн түгээмэл ганц алдаа бол эхлэхдээ зөв бизнес сонгодоггүйд оршино. Хэтийн бизнесийнхээ талаар мэдэж авах хамгийн сайн арга бол өөрийн бизнесээ эхлэхээс өмнө энэ салбартаа өөр компанид ажиллах явдал юм. Сайн бизнесийн тухай таны ойлголт, бодит байдлын хооронд их зөрөө байж болно.
•Зах зээлээ ойлгох
Ойлголтоо турших нэг сайн арга бол эхлэхээсээ өмнө бүтээгдэхүүн буюу үйлчилгээгээ борлуулж турших явдал юм. Та өөрийгөө дэлхий даяар цаасан шувуу нисгэгчдийн төсөөллийг эзэмдэх гайхамшигт цаасан шувуутай гэж бодож байна уу? Тэгвэл та эхлээд хэдийг гараараа хийгээд борлуулах гээд үз.
•Эрүүл, өсөж буй тогтвортой салбар
Нисэх онгоц, автомашин зэрэг бүх үеийн агуу их нээлтүүдийн зарим нь эдгээр агуу дэвшлийг ашиглахыг оролдсон олон хүнд эдийн засгийн үр ашгаа өгөөгүй гэдгийг сана. Жишээ нь Вилбер Райт анхны онгоцыг нисгэснээс хойших бүх агаарын тээврийн хуримтлагдсан ашиг тэгээс бага юм. (Агаарын тээврийн алдагдал ашгаасаа их байсаар ирсэн.) Амжилт олохын тулд хүн төрөлхтний хувьд агуу их нээлт буюу дэвшлийг авчирсан бизнес олох шаардлагагүй, харин агуу их эдийн засагтай бизнесийг олсон хүмүүс л амжилтанд хүрдэг.
•Чадварлаг менежмент.
Өөрийн дуртай, бахархдаг, ёс зүйн сайн чанартай, таны чадварыг нөхөх, танаас ухаантай хүмүүсийг хай. Танд байхгүй чадварыг эзэмшсэн хүмүүсийг ажилд авахаар төлөвлө. Өөрийн өвөрмөц чадварыг тодорхойлж, таны сул талыг давуу тал болгох өөр хүмүүсийг хай.
•Чадварлаг санхүүгийн хяналт
Та нягтлан бодох бүртгэл, компьютерийн програм хангамж, мөнгөн гүйлгээний менежментээр мэргэжих нь ямар чухлыг сүүлд олж мэдэх болно. Ихэнх аж ахуйн эрхлэгчид нягтлан бодох бүртгэлийн боловсрол мэргэжилгүй байдаг бөгөөд эдгээр чадварыг сурахын тулд сургуульд дахин явах ёстой болдог. Та оноо хэрхэн өгдгийг нь мэдэхгүй байж, тоглоомын бооцоонд хамаг мөнгөө тавих уу? Хүмүүс бизнест үргэлж ийм алдаа гаргадаг.
•Бизнесийн тууштай чиглэл
Хэрэв та тусгай бүтээгдэхүүн буюу үйлчилгээний талаар бодож байгаа бол мэргэжлийн хүмүүс мэргэжлийн бус хүмүүсээс хавьгүй илүү ажилладгийг олж мэднэ. Та өөрийн сайн хийдэг зүйл дээр төвлөрснөөр бага үнэтэй хэн нэгэнтэй өрсөлдөх шаардлагагүй болно.
“Сайжруулсан” компьютер бүтээгч Майкл Делл
“Сайжруулсан” компьютер бүтээгч Майкл Деллийн бизнестээ гол баримталж ирсэн зарчим нь боломжит доод үнээр хэрэглэгчийн хүсэл шаардлагад нийцсэн компьютерийг худалдан авагчийн гарт шууд худалдаалах явдал. Үүгээрээ тэрбээр компьютерийн зах зээлийн ерөнхий өнгө төрхийг өөрчилж чадсан гэдэг.
М.Делл уян хатан менежмент, бизнесийн төрөлхийн авьяасынхаа ачаар өөрийн компаниа богино хугацаанд томруулж, эдийн засгийн хүнд хэцүү цаг үеийг саадгүй өнгөрүүлж чадсан. Тэрбээр үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд олон шинэ соргог зүйлийг нэвтрүүлж, багагүй алдаа гарган, түүнээсээ суралцаж, төрөл бурийн эрсдэл, аюултай тулгарч байж оюутны байрны жижиг өрөөнөөс эхэлсэн жижиг бизнесээ үндэстэн дамнасан өнөөдрийн “Делл” корпорацийг босгосон юм.
Майкл Саул Делл нь 1965 оны 2 дугаар сарын 23-нд Хьюстон хатод эмч Александр Делл болон үнэт цаасны брокер Лоррайне Делл нарын хүү болон мэндэлжээ. Тэд чинээлэг, боломжийн орлоготой байсан учир хүүгээ өндөр боловсролтой мэдлэг чадвартай хүн болохыг хүсдэг байв. Багаасаа тооны ухаан, техникт сонирхолтой байсан нь улмаар компьютер хэмээх шинэ технологид татагдахад хүргэжээ. Арван таван настайдаа анхны Apple II хэмээх компьютертай нүүр учирснаас хойш энэхүү техниктэй өөрийн амьдралаа холбосон байна. Хьюстоны ахлах сургуулийг амжилттай дуургэсний дараа эцэг эхийн шахалтаар Техасын их сургуульд элсэн орсон ч дундаас нь орхисон байна. Гэсэн хэдий ч хожим 2002 онд Лиерикийн их сургуулиас эдийн засгийн ухааны хундэт докторын цол хүртжээ. Делл эхийнхээ нөлөөгөөр бизнесийн алтан боломж гэгч юу болохыг бага насандаа мэдэрч ойлгож авсан юм. Гэр булийн оройн хоолон дээр эдийн засаг, бизнесийн халуун яриа өрнөдөг байсан нь ирээдүйн тэрбумтны авьяас билэг бүрэлдэх суурийг тавьжээ. 12 насандаа байхдаа тэрбээр хуучин маркны үнэ өдөр ирэх тутамд өсдөг болохыг ажиглаж мэдээд марк цуглуулж эхэлсэн гэдэг. Цуглуулсан маркаа хамгийн их ашиг унахаар борлуулах арга зам нь зуучлах болон дуудлага худалдааныхныг алгасан шууд марк цуглуулагч нарт худалдаалах явдал гэдгийг олж харсан байна.
Тэгээд найз нарынхаа маркуудыг нэгтгэн 12 хуудас каталог гаргаж, тухайн үеийн марк цуглуулагчдын сэтгуулд сурталчилгаа тавиулсан байна. Энэ нь 12 настай Деллд чамлахааргүй ашиг болох 2000 ам. долларыг авчирчээ. Делл өөрийн бизнесийн үзэл санаагаа улам сайжруулж, 16 настайдаа “Хьюстон Пост ” сониныг захиалгаар борлуулж эхлэв. Түүнд тус сонины газрын голчлон баримтладаг утсаар захиалга авах маркетингийн аргачлал таалагдаагүй учир өөр илүү арга замыг эрэлхийлсэн байна.
Юуны түрүүнд тухайн сониныг хамгийн ихээр ямар хүмүүс худалдан авч байгааг сонирхжээ. Гэтэл гол уншигчид нь шинэхэн гэрэлсэн хосууд, байраа сольсон өрхүүд тус сониныг ихэвчлэн захиалан уншдаг болохыг мэдэж авав. Үүн дээрээ үндэслэн ойр орчмынхоо дөнгөж гэрлэсэн хосууд болон шинээр нүүж ирсэн айл өрхүүд рүү захиалгын хуудсыг захианы хамтаар илгээдэг байв. Түүний энэ арга амжилттай болж, эхний жилдээ 18,000 ам долларын ашиг олж, коллежид орох жилдээ шинэхэн BWW маркийн автомашин худалдан авчээ. Өөрийн хөлс хүчээр олж авсан машиныхаа арын суудал дээр 3 ширхэг компьютер ачаад коллежийн зүг хөлгийн жолоогоо залсан аж.
Майкл Делл дунд сургуульд байхаасаа компьютерт сонирхолтой байсан бөгөөд өөрийн гэсэн компьютертэй болгож өгөхийг эцгээсээ тасралтгүй шалдаг байжээ. Хүүгийн ятгалаганд орсон эцэг нь хүүдээ Apple II компьютер худалдан авч өгсөн байна. Компьютерийг авсан даруйдаа тэрбээр Билл Гейтс шиг программ бичих гэж суусангүй. Шууд л эрэг шургийг нь тайлж хэрхэн ажилладаг нууцыг мэдэж авахаар задалж орхисон байна. Харин дараа жил нь IBM-ээс гаргасан хучин чадалтай компьютерийг хэрхэн өөрчилж болохыг судалжээ. Ингээд Майкл компьютерийн эд ангиудыг бөөнөөр худалдаалах цэгүүдээс хямд үнээр худалдан авч “сайжруулсан ” компьютер бүтээдэг болсон түүхтэй. Түүний гол худалдан авагчид нь эхлээд найзууд нь байсан бол удалгүй хэрэглэгчдийнх нь хүрээ тэлсэн байна.
М.Делл уян хатан менежмент, бизнесийн төрөлхийн авьяасынхаа ачаар өөрийн компаниа богино хугацаанд томруулж, эдийн засгийн хүнд хэцүү цаг үеийг саадгүй өнгөрүүлж чадсан. Тэрбээр үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд олон шинэ соргог зүйлийг нэвтрүүлж, багагүй алдаа гарган, түүнээсээ суралцаж, төрөл бурийн эрсдэл, аюултай тулгарч байж оюутны байрны жижиг өрөөнөөс эхэлсэн жижиг бизнесээ үндэстэн дамнасан өнөөдрийн “Делл” корпорацийг босгосон юм.
Майкл Саул Делл нь 1965 оны 2 дугаар сарын 23-нд Хьюстон хатод эмч Александр Делл болон үнэт цаасны брокер Лоррайне Делл нарын хүү болон мэндэлжээ. Тэд чинээлэг, боломжийн орлоготой байсан учир хүүгээ өндөр боловсролтой мэдлэг чадвартай хүн болохыг хүсдэг байв. Багаасаа тооны ухаан, техникт сонирхолтой байсан нь улмаар компьютер хэмээх шинэ технологид татагдахад хүргэжээ. Арван таван настайдаа анхны Apple II хэмээх компьютертай нүүр учирснаас хойш энэхүү техниктэй өөрийн амьдралаа холбосон байна. Хьюстоны ахлах сургуулийг амжилттай дуургэсний дараа эцэг эхийн шахалтаар Техасын их сургуульд элсэн орсон ч дундаас нь орхисон байна. Гэсэн хэдий ч хожим 2002 онд Лиерикийн их сургуулиас эдийн засгийн ухааны хундэт докторын цол хүртжээ. Делл эхийнхээ нөлөөгөөр бизнесийн алтан боломж гэгч юу болохыг бага насандаа мэдэрч ойлгож авсан юм. Гэр булийн оройн хоолон дээр эдийн засаг, бизнесийн халуун яриа өрнөдөг байсан нь ирээдүйн тэрбумтны авьяас билэг бүрэлдэх суурийг тавьжээ. 12 насандаа байхдаа тэрбээр хуучин маркны үнэ өдөр ирэх тутамд өсдөг болохыг ажиглаж мэдээд марк цуглуулж эхэлсэн гэдэг. Цуглуулсан маркаа хамгийн их ашиг унахаар борлуулах арга зам нь зуучлах болон дуудлага худалдааныхныг алгасан шууд марк цуглуулагч нарт худалдаалах явдал гэдгийг олж харсан байна.
Тэгээд найз нарынхаа маркуудыг нэгтгэн 12 хуудас каталог гаргаж, тухайн үеийн марк цуглуулагчдын сэтгуулд сурталчилгаа тавиулсан байна. Энэ нь 12 настай Деллд чамлахааргүй ашиг болох 2000 ам. долларыг авчирчээ. Делл өөрийн бизнесийн үзэл санаагаа улам сайжруулж, 16 настайдаа “Хьюстон Пост ” сониныг захиалгаар борлуулж эхлэв. Түүнд тус сонины газрын голчлон баримтладаг утсаар захиалга авах маркетингийн аргачлал таалагдаагүй учир өөр илүү арга замыг эрэлхийлсэн байна.
Юуны түрүүнд тухайн сониныг хамгийн ихээр ямар хүмүүс худалдан авч байгааг сонирхжээ. Гэтэл гол уншигчид нь шинэхэн гэрэлсэн хосууд, байраа сольсон өрхүүд тус сониныг ихэвчлэн захиалан уншдаг болохыг мэдэж авав. Үүн дээрээ үндэслэн ойр орчмынхоо дөнгөж гэрлэсэн хосууд болон шинээр нүүж ирсэн айл өрхүүд рүү захиалгын хуудсыг захианы хамтаар илгээдэг байв. Түүний энэ арга амжилттай болж, эхний жилдээ 18,000 ам долларын ашиг олж, коллежид орох жилдээ шинэхэн BWW маркийн автомашин худалдан авчээ. Өөрийн хөлс хүчээр олж авсан машиныхаа арын суудал дээр 3 ширхэг компьютер ачаад коллежийн зүг хөлгийн жолоогоо залсан аж.
Майкл Делл дунд сургуульд байхаасаа компьютерт сонирхолтой байсан бөгөөд өөрийн гэсэн компьютертэй болгож өгөхийг эцгээсээ тасралтгүй шалдаг байжээ. Хүүгийн ятгалаганд орсон эцэг нь хүүдээ Apple II компьютер худалдан авч өгсөн байна. Компьютерийг авсан даруйдаа тэрбээр Билл Гейтс шиг программ бичих гэж суусангүй. Шууд л эрэг шургийг нь тайлж хэрхэн ажилладаг нууцыг мэдэж авахаар задалж орхисон байна. Харин дараа жил нь IBM-ээс гаргасан хучин чадалтай компьютерийг хэрхэн өөрчилж болохыг судалжээ. Ингээд Майкл компьютерийн эд ангиудыг бөөнөөр худалдаалах цэгүүдээс хямд үнээр худалдан авч “сайжруулсан ” компьютер бүтээдэг болсон түүхтэй. Түүний гол худалдан авагчид нь эхлээд найзууд нь байсан бол удалгүй хэрэглэгчдийнх нь хүрээ тэлсэн байна.
Багаж хэрэгслийн лаборатори нь Canon-ны үндэс байжээ
“Canon” бол Японд төвтэй дэлхийн олон улс оронд үйл ажиллагаагаа явуулдаг томоохон корпораци билээ. Гол бүтээгдэхүүнүүд нь камер, фото аппарат, хувилагч болон компьютер, принтер зэргийг нэрлэж болно. Гол төв нь Япон улсын Токио хотод байрладаг.
1937 онд Японы Токио хотод Precision Optical Instruments Laboratory буюу оптикийн нарийн багаж хэрэгслийн лаборатори байгуулагдсан бөгөөд энэ нь өнөөгийн агуу “Canon”-ны үндэс суурь болжээ. 1930-1934 оны үед Японд анх удаагаа 35 мм-ийн хальсан дээр ажилладаг Kwanon хэмээх нэртэй аппарат гарсан байна. Энэ бол одоогийн бидний барьдаг аппараттай төстэй загвартай анхны загвар байлаа. Тухайн үед Япон улсад эдийн засаг тийм ч сайн байгаагүй бөгөөд Японы хамгийн нэр хүндтэй дээд сургуулийг төгссөн хүн хамгийн өндөр цалинтай ажилд орлоо гэхэд л сард 70 иенээс илүү авдаггүй байсан гэхэд анхны загварын нэг болох Leica камер нь 420 иений үнэтэй байсан гэхээр ямар үнэтэй гарч байсан нь тодорхой байгаа биз ээ.
Ийм өндөр үнэтэй аппарат нь үйлдвэрлэгчдэдээ ашиг орлого төдийлөн оруулж чадахгүй нь тодорхой байсан тул Гора Ёшида хэмээх нөхөр Leica-r бүрэн задалж доторх эд ангиудыг судалж байгаад Leica Model II хэмээх загварыг бүтээжээ. Yoshida бол Хирошима хотод төрж өссөн бөгөөд дунд сургуулиа дүүргээд кино зургийн аппарат хэрэгслийг угсрах, засдаг ажил эрхэлдэг жижигхэн компанид дадлагажигчаар ажиллаж байсан гэдэг. 1920-оод оны сүүлээр буюу Ёшида 20 нас хүрэх үед тэрээр Шанхай хот руу хэд хэдэн удаа аялсан байна. Хятадаас сайн чанарын сэлбэг хэрэгсэл авах ажлаар явдаг байсан гэж тэрээр хүүрнэсэн юм. Ийнхүү байтал тэрээр Шанхай хотод Америкийн жуулчин Рое И Делатай тааралдаж хууч хөөрсөн нь түүний амьдралыг орвонгоор нь эргүүлж өнөөгийн Canon-ны эхлэл болжээ. Уг Америк хүн Ёшидад дараахь утгатай үгийг хэлсэн байна.
…Чи энд ирж аппаратын хэрэгсэл авдаг нь сонин л юм. Танай улс хичнээн сайн далайн хөлөг онгоц, байлдааны нисэх онгоц үйлдвэрлэдэг билээ дээ. Япончууд тийм сайн байлдааны онгоц хийдэг нь үнэн л юм бол танайхан фото аппаратын хэрэгслийг ядах юмгүй үйлдвэрлэж таарна…
Энэ үгийг олон хоног бодсоны эцэст Хятадаас эд анги авдаг явдал үндсээрээ буруу болохыг ойлгож мэдсэн төдийгүй бүгдийг эх орондоо үйлдвэрлэхээр шийдсэн байна. Тэрээр нь төрөлхийн юм бүтээх, зохиох онцгой авьяастай байсан тул эд ангиудыг өөрөө зохион үйлдвэрлэж эхлэхэд тийм ч хэцүү байсангүй.
Тухайн үед тэд өөрсдийн уриагаа дараахь маягаар тодорхойлдог байжээ.
Хамгийн шилдэг шумбагч хөлөг онгоц бол Igo
Хамгийн шилдэг агаарын онгоц бол Model 92
Хамгийн шилдэг аппарат бол Kwanon
Эд бүгд дэлхийн хамгийн шилдэг байх ёстой
Ингээд 1934 онд Kwanon аппарат бүтээсэн түүхтэй.
Kwanon гэдэг нь буддын шашны нэгэн Дарь эхийн нэр юм байна. Уг аппаратын лого нь Kwanon бурхны мянган гарыг дүрсэлсэн байдаг бөгөөд линзийг нь Kasyapa гэсэн нь бурхны шавь Маhakasyapa гэсэн нэрнээс гаралтай ажээ. Гэвч эдгээр Kwanon загварууд зах зээлд төдийлөн амжилт олж чадаагүй бөгөөд анхны гэдэг утгаараа олон бэрхшээлтэй тулгарсан нь гарцаагүй. Уг лаборатори нь Hansa Canon нэртэй болоод илүү олон ажилтнууд хөлслөн аппарат үйлдвэрлэж эхэлсэн боловч гайхуулаад байхаар амжилт байсангүй.
Сард ердөө 10-хан аппарат үйлдвэрлэж байсан нь хамгийн их тоо байв. Бүгд нийлээд долоо хоногт ганцыг л гаргадаг гэсэн үг л дээ. Гэвч эдгээр лаборатори нь Японд анхны 35 мм-ийн Rangefinder аппарат үйлдвэрлэсэн гэсэн гавъяаг насан туршдаа үүрэх болсон юм. Шинэ загвар гаргаснаар Hansa гэдэг брэнд нэр алга болж оронд нь Canon гэдэг нэр үзэгдэх болсноор алдарт Canon брэндийн эхлэл тавигджээ. Гэвч компани санхүүгийн хувьд хэцүү байсан гэдгийг дурдах хэрэгтэй. Дундаж цалин Японд 40-50 иен байсан бол уг компани ажилтнууддаа дөнгөж 20 иен өгч байсан. Гэхдээ зарагдсан загвар болгоноос 5 иенийг худалдсан ажилтанд шагнал маягаар олгодог байжээ. Тухайн үед аппарат нь хувь хүнд хэтэрхий үнэтэй байсан учир камерын зах зээл өчүүхэн бага байсан юм. Иймээс Омияа хэмээх эзэн нь худалдааны өвөрмөц бодлого боловсруулсан нь дэлгүүрээр борлуулах биш худалдан авах чадвар бүхий хувь хүмүүсийг онилох болжээ. Ингэснээр борлуулалтаа нэлээд хэмжээгээр нэмэгдүүлсэн байна. Ингээд 35 мм-ийн өндөр зэрэглэлийн аппаратын борлуулалт нэмэгдэж байсан боловч япон эрс маань сэтгэл ханасангүй. Европын зах зээлийг онилж эхэлсэн нь тухайн үедээ бүтэшгүй даалгавар мэт байлаа. Ингээд Английн фото зурагчдын сэтгүүлд 1938 оны 3-р сард Hansa Canon хэмээх нэг нүүр сурталчилгааны материал хэвлэгдэн гарсан юм. 1940 онд шууд биш Х-туяаны аппарат гарсан нь Япондоо анх удаагаа байлаа. Ер нь энэ үед Япончууд технологи, эдийн засаг гэх мэт ихэнх үзүүлэлтээр Европ, Америкаас хол хоцорч байсан гэдгийг дуулгах хэрэгтэй. 1947 онд компани нэрээ Canon Camera Co.,Inc болгож өөрчлөв. Япон компаниуд эхэндээ хэл хугалмаар хэцүү нэртэй байснаа олон улсад бүтээгдэхүүнээ борлуулж эхэлдэг болонгуутаа тохиромжтой нэртэй болдог аж. Нэрээ сольсноос гадна төв оффисоо Шимомаруко руу нүүлгэжээ. Тухайн үед Европ болоод гаднынхнаас аппаратыг сонирхон хэрэглэдэг хүмүүс нэлээд болсон бөгөөд тэд нэг гомдлыг байнга тавьдаг байв. Canon нь камер үйлдвэрлэдэг бол Serenar нь линз, Percision Optical Industry нь эдгээр бүтээгдэхүүнүүдийн эд ангийг үйлдвэрлэдэг гэх мэтээр үнэндээ нэг л их олон брэнд бий болчихоод учир нь олдохгүй байлаа. Мэдээж эхэн үедээ нэр сонголтон дээр бөөн маргаан үүсэж компани болгон л өөрийн нэрийг хавчуулахыг хичээж байсан боловч, олон улсад тохиромжтой гэдэг утгаар нь Canon дээр тогтжээ. Үүнээс хойш дахин нэрээ солиогүй бөгөөд Canon нэрийн дор байнга үйл ажиллагаа явуулж өнөөг хүрснийг та бид бэлхнээ мэдэх билээ. Нөгөө линз хийдэг Serenar маань 1953 онд Canon болсон гэнэ.
1950 он гэхэд Canon-ны аппаратууд нэлээд чанартай олон улсад ч нэр хүндтэй болоод байв. Нэрээ Canon болгосноос гурван жилийн дараа Америкт бүр том сүлжээ үүсгэх хэрэгтэй байгааг ойлгов. Энэ үүднээс Canon-ны ерөнхийлөгч Америк явж тухайн үеийн том сүлжээ болох Bell and Howell компанитай уулзсан гэдэг. Энэ бол Америктаа маш нэр хүндтэй бөгөөд чанартай 8 мм-16 мм-ийн cinecamera болон проектор борлуулдаг сүлжээ байсан юм.
Харамсалтай нь Bell and Howell Япон эрийн хүсэлтийг хүлээж авсангүй. Тэд Япончуудын хийсэн аппаратыг үзээд маш чанартай сайн эд болохыг нь мэдсэн байна. Татгалзах болсон гол шалтгаан нь уг аппаратыг Японд үйлдвэрлэсэн, бас зарим эд ангиудыг нь модоор хийсэн тул галд шатах аюултай гэж үзжээ. Ийнхүү худалдаалах ажил олигтой болоогүй ч явсан нохой яс зуудгийн үлгэрийг ноён Митари баталж чадсан юм. Тэрээр гэрээ байгуулж чадаагүй ч дэлхий фото аппарат, камерын хөгжил, зах зээлийн өсөлт хөгжилтийн талаар маш их мэдээлэл олж авч чадсан нь тэдний цаашдын ирээдүйд маш сайнаар нөлөөлсөн юм. Бас тухайн үед галын аюул бодитой заналхийлж байсан. Ихэнх байшин барилга модоор хийгдсэн байсан тул галд бүх зүйлээ алдах явдал түгээмэл байв. Иймд өндөр шаардлагатай компаниуд галаас үргэлж айж байсан юм. Ингээд Япон эр огт анзаардаггүй байсан галын аюулыг бодитоор мэдэрсэн нь энэ л дээ. Ингээд Япондоо ирээд галын аюулгүй байдлыг дээд зэргээр хангасан шинэ үйлдвэрийн байрыг худалдаж авч оффисоо мөн нүүлгэсэн байна.
Он цагийн дараалал
Шинэ байраа маш сайхан хурц өнгөөр будаж хэлтэс болгонд өөр өөр өнгө хуваарилж өгсөн нь ажилтнуудын сэтгэл санаанд шууд нөлөөлсөн гэдэг. Ингээд л Canon дэлхий хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн нь тэр.
1958-Телевизийн камерт зориулсан алсыг татах хүчин чадалтай линз үйлдвэрлэгдэв.
1959-Дэлхийд анх удаагаа татдаг линз бүхий Camcorder бүтээв. Энэ бол камер гэсэн үг. Reflex Zoom 8 гэсэн нэртэй.
1964-Компанийн нэр дахин өөрчлөгдөж камер гэдэг үгээ авч хаян зүгээр л Canon Inc болов.
1967-Компани үүсэж хөгжсөний 30 дахь жилийн ой болов. Энэ баярынхаа үеэр Нью-Йорк хотоос дараахь утгатай захиаг ерөнхийлөгч Митари хүлээн авчээ.
Хэрвээ бид цаашдаа компаниа аварга том болгож хөгжүүлье гэвэл камер болон аппаратаа баруун гартаа атгаж, зүүн гартаа бизнесийн техник хэрэгсэл, оптикийн төхөөрөмжүүдийг барих шаардлагатай. Эдгээр чиглэлүүдээ 2 гараасаа огт алдахгүй атгаж дэлхийн лидер болох хэрэгтэй. Аль алиных нь экспортыг хөгжүүлж мөнгийг цутгатал олж болох юм.
Ингэж л Америкаас ирсэн зөвлөмжийн дагуу алдарт Canon фирмийн суурь тунхаглал, уриа, амьдрах нөхцөл, дотоод философи бүрэлдэн тогтжээ. Үүнээс хойш Canon яг дээрх үгийн дагуу явж байгааг дэлхий даяараа мэдэх биз ээ.
Дан аппаратын үйлдвэрлэл эрхэлж байсан Canon ашиг орлогоо баттай болгох үүднээс 1960-аад оны үеэс эхлэн электрон тооны машин болоод хувилагч машины үйлдвэрлэлд орсон гэдэг юм. Тэгээд ч эдгээр бизнесүүдээ маш урт хугацаанд хөгжүүлэхээр бизнес төлөвлөгөөндөө тусгаж байжээ. Гайхалтай нь яг тэдний тооцоолсны дагуу тусгай зориулалттай оптик төхөөрөмжүүдийн хэрэглээ, худалдан авалт эрс нэмэгдсэн юм.
Энэ мэтээс үүдэн Canon Camera гэдэг үг тохирохгүй болж ганц Canon гэдэг үгийг брэндээрээ сонгосон байна. Энэ үед Canon нь Light and Electrons, Connection to the Future гэсэн үгийг сурталчилгаандаа хэрэглэдэг байв. Монголчилбол Ирээдүй рүү хүрэх Харилцаа Холбоо, Электрон, Гэрэл гэж ойлгож болно.
1937 онд Японы Токио хотод Precision Optical Instruments Laboratory буюу оптикийн нарийн багаж хэрэгслийн лаборатори байгуулагдсан бөгөөд энэ нь өнөөгийн агуу “Canon”-ны үндэс суурь болжээ. 1930-1934 оны үед Японд анх удаагаа 35 мм-ийн хальсан дээр ажилладаг Kwanon хэмээх нэртэй аппарат гарсан байна. Энэ бол одоогийн бидний барьдаг аппараттай төстэй загвартай анхны загвар байлаа. Тухайн үед Япон улсад эдийн засаг тийм ч сайн байгаагүй бөгөөд Японы хамгийн нэр хүндтэй дээд сургуулийг төгссөн хүн хамгийн өндөр цалинтай ажилд орлоо гэхэд л сард 70 иенээс илүү авдаггүй байсан гэхэд анхны загварын нэг болох Leica камер нь 420 иений үнэтэй байсан гэхээр ямар үнэтэй гарч байсан нь тодорхой байгаа биз ээ.
Ийм өндөр үнэтэй аппарат нь үйлдвэрлэгчдэдээ ашиг орлого төдийлөн оруулж чадахгүй нь тодорхой байсан тул Гора Ёшида хэмээх нөхөр Leica-r бүрэн задалж доторх эд ангиудыг судалж байгаад Leica Model II хэмээх загварыг бүтээжээ. Yoshida бол Хирошима хотод төрж өссөн бөгөөд дунд сургуулиа дүүргээд кино зургийн аппарат хэрэгслийг угсрах, засдаг ажил эрхэлдэг жижигхэн компанид дадлагажигчаар ажиллаж байсан гэдэг. 1920-оод оны сүүлээр буюу Ёшида 20 нас хүрэх үед тэрээр Шанхай хот руу хэд хэдэн удаа аялсан байна. Хятадаас сайн чанарын сэлбэг хэрэгсэл авах ажлаар явдаг байсан гэж тэрээр хүүрнэсэн юм. Ийнхүү байтал тэрээр Шанхай хотод Америкийн жуулчин Рое И Делатай тааралдаж хууч хөөрсөн нь түүний амьдралыг орвонгоор нь эргүүлж өнөөгийн Canon-ны эхлэл болжээ. Уг Америк хүн Ёшидад дараахь утгатай үгийг хэлсэн байна.
…Чи энд ирж аппаратын хэрэгсэл авдаг нь сонин л юм. Танай улс хичнээн сайн далайн хөлөг онгоц, байлдааны нисэх онгоц үйлдвэрлэдэг билээ дээ. Япончууд тийм сайн байлдааны онгоц хийдэг нь үнэн л юм бол танайхан фото аппаратын хэрэгслийг ядах юмгүй үйлдвэрлэж таарна…
Энэ үгийг олон хоног бодсоны эцэст Хятадаас эд анги авдаг явдал үндсээрээ буруу болохыг ойлгож мэдсэн төдийгүй бүгдийг эх орондоо үйлдвэрлэхээр шийдсэн байна. Тэрээр нь төрөлхийн юм бүтээх, зохиох онцгой авьяастай байсан тул эд ангиудыг өөрөө зохион үйлдвэрлэж эхлэхэд тийм ч хэцүү байсангүй.
Тухайн үед тэд өөрсдийн уриагаа дараахь маягаар тодорхойлдог байжээ.
Хамгийн шилдэг шумбагч хөлөг онгоц бол Igo
Хамгийн шилдэг агаарын онгоц бол Model 92
Хамгийн шилдэг аппарат бол Kwanon
Эд бүгд дэлхийн хамгийн шилдэг байх ёстой
Ингээд 1934 онд Kwanon аппарат бүтээсэн түүхтэй.
Kwanon гэдэг нь буддын шашны нэгэн Дарь эхийн нэр юм байна. Уг аппаратын лого нь Kwanon бурхны мянган гарыг дүрсэлсэн байдаг бөгөөд линзийг нь Kasyapa гэсэн нь бурхны шавь Маhakasyapa гэсэн нэрнээс гаралтай ажээ. Гэвч эдгээр Kwanon загварууд зах зээлд төдийлөн амжилт олж чадаагүй бөгөөд анхны гэдэг утгаараа олон бэрхшээлтэй тулгарсан нь гарцаагүй. Уг лаборатори нь Hansa Canon нэртэй болоод илүү олон ажилтнууд хөлслөн аппарат үйлдвэрлэж эхэлсэн боловч гайхуулаад байхаар амжилт байсангүй.
Сард ердөө 10-хан аппарат үйлдвэрлэж байсан нь хамгийн их тоо байв. Бүгд нийлээд долоо хоногт ганцыг л гаргадаг гэсэн үг л дээ. Гэвч эдгээр лаборатори нь Японд анхны 35 мм-ийн Rangefinder аппарат үйлдвэрлэсэн гэсэн гавъяаг насан туршдаа үүрэх болсон юм. Шинэ загвар гаргаснаар Hansa гэдэг брэнд нэр алга болж оронд нь Canon гэдэг нэр үзэгдэх болсноор алдарт Canon брэндийн эхлэл тавигджээ. Гэвч компани санхүүгийн хувьд хэцүү байсан гэдгийг дурдах хэрэгтэй. Дундаж цалин Японд 40-50 иен байсан бол уг компани ажилтнууддаа дөнгөж 20 иен өгч байсан. Гэхдээ зарагдсан загвар болгоноос 5 иенийг худалдсан ажилтанд шагнал маягаар олгодог байжээ. Тухайн үед аппарат нь хувь хүнд хэтэрхий үнэтэй байсан учир камерын зах зээл өчүүхэн бага байсан юм. Иймээс Омияа хэмээх эзэн нь худалдааны өвөрмөц бодлого боловсруулсан нь дэлгүүрээр борлуулах биш худалдан авах чадвар бүхий хувь хүмүүсийг онилох болжээ. Ингэснээр борлуулалтаа нэлээд хэмжээгээр нэмэгдүүлсэн байна. Ингээд 35 мм-ийн өндөр зэрэглэлийн аппаратын борлуулалт нэмэгдэж байсан боловч япон эрс маань сэтгэл ханасангүй. Европын зах зээлийг онилж эхэлсэн нь тухайн үедээ бүтэшгүй даалгавар мэт байлаа. Ингээд Английн фото зурагчдын сэтгүүлд 1938 оны 3-р сард Hansa Canon хэмээх нэг нүүр сурталчилгааны материал хэвлэгдэн гарсан юм. 1940 онд шууд биш Х-туяаны аппарат гарсан нь Япондоо анх удаагаа байлаа. Ер нь энэ үед Япончууд технологи, эдийн засаг гэх мэт ихэнх үзүүлэлтээр Европ, Америкаас хол хоцорч байсан гэдгийг дуулгах хэрэгтэй. 1947 онд компани нэрээ Canon Camera Co.,Inc болгож өөрчлөв. Япон компаниуд эхэндээ хэл хугалмаар хэцүү нэртэй байснаа олон улсад бүтээгдэхүүнээ борлуулж эхэлдэг болонгуутаа тохиромжтой нэртэй болдог аж. Нэрээ сольсноос гадна төв оффисоо Шимомаруко руу нүүлгэжээ. Тухайн үед Европ болоод гаднынхнаас аппаратыг сонирхон хэрэглэдэг хүмүүс нэлээд болсон бөгөөд тэд нэг гомдлыг байнга тавьдаг байв. Canon нь камер үйлдвэрлэдэг бол Serenar нь линз, Percision Optical Industry нь эдгээр бүтээгдэхүүнүүдийн эд ангийг үйлдвэрлэдэг гэх мэтээр үнэндээ нэг л их олон брэнд бий болчихоод учир нь олдохгүй байлаа. Мэдээж эхэн үедээ нэр сонголтон дээр бөөн маргаан үүсэж компани болгон л өөрийн нэрийг хавчуулахыг хичээж байсан боловч, олон улсад тохиромжтой гэдэг утгаар нь Canon дээр тогтжээ. Үүнээс хойш дахин нэрээ солиогүй бөгөөд Canon нэрийн дор байнга үйл ажиллагаа явуулж өнөөг хүрснийг та бид бэлхнээ мэдэх билээ. Нөгөө линз хийдэг Serenar маань 1953 онд Canon болсон гэнэ.
1950 он гэхэд Canon-ны аппаратууд нэлээд чанартай олон улсад ч нэр хүндтэй болоод байв. Нэрээ Canon болгосноос гурван жилийн дараа Америкт бүр том сүлжээ үүсгэх хэрэгтэй байгааг ойлгов. Энэ үүднээс Canon-ны ерөнхийлөгч Америк явж тухайн үеийн том сүлжээ болох Bell and Howell компанитай уулзсан гэдэг. Энэ бол Америктаа маш нэр хүндтэй бөгөөд чанартай 8 мм-16 мм-ийн cinecamera болон проектор борлуулдаг сүлжээ байсан юм.
Харамсалтай нь Bell and Howell Япон эрийн хүсэлтийг хүлээж авсангүй. Тэд Япончуудын хийсэн аппаратыг үзээд маш чанартай сайн эд болохыг нь мэдсэн байна. Татгалзах болсон гол шалтгаан нь уг аппаратыг Японд үйлдвэрлэсэн, бас зарим эд ангиудыг нь модоор хийсэн тул галд шатах аюултай гэж үзжээ. Ийнхүү худалдаалах ажил олигтой болоогүй ч явсан нохой яс зуудгийн үлгэрийг ноён Митари баталж чадсан юм. Тэрээр гэрээ байгуулж чадаагүй ч дэлхий фото аппарат, камерын хөгжил, зах зээлийн өсөлт хөгжилтийн талаар маш их мэдээлэл олж авч чадсан нь тэдний цаашдын ирээдүйд маш сайнаар нөлөөлсөн юм. Бас тухайн үед галын аюул бодитой заналхийлж байсан. Ихэнх байшин барилга модоор хийгдсэн байсан тул галд бүх зүйлээ алдах явдал түгээмэл байв. Иймд өндөр шаардлагатай компаниуд галаас үргэлж айж байсан юм. Ингээд Япон эр огт анзаардаггүй байсан галын аюулыг бодитоор мэдэрсэн нь энэ л дээ. Ингээд Япондоо ирээд галын аюулгүй байдлыг дээд зэргээр хангасан шинэ үйлдвэрийн байрыг худалдаж авч оффисоо мөн нүүлгэсэн байна.
Он цагийн дараалал
Шинэ байраа маш сайхан хурц өнгөөр будаж хэлтэс болгонд өөр өөр өнгө хуваарилж өгсөн нь ажилтнуудын сэтгэл санаанд шууд нөлөөлсөн гэдэг. Ингээд л Canon дэлхий хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн нь тэр.
1958-Телевизийн камерт зориулсан алсыг татах хүчин чадалтай линз үйлдвэрлэгдэв.
1959-Дэлхийд анх удаагаа татдаг линз бүхий Camcorder бүтээв. Энэ бол камер гэсэн үг. Reflex Zoom 8 гэсэн нэртэй.
1964-Компанийн нэр дахин өөрчлөгдөж камер гэдэг үгээ авч хаян зүгээр л Canon Inc болов.
1967-Компани үүсэж хөгжсөний 30 дахь жилийн ой болов. Энэ баярынхаа үеэр Нью-Йорк хотоос дараахь утгатай захиаг ерөнхийлөгч Митари хүлээн авчээ.
Хэрвээ бид цаашдаа компаниа аварга том болгож хөгжүүлье гэвэл камер болон аппаратаа баруун гартаа атгаж, зүүн гартаа бизнесийн техник хэрэгсэл, оптикийн төхөөрөмжүүдийг барих шаардлагатай. Эдгээр чиглэлүүдээ 2 гараасаа огт алдахгүй атгаж дэлхийн лидер болох хэрэгтэй. Аль алиных нь экспортыг хөгжүүлж мөнгийг цутгатал олж болох юм.
Ингэж л Америкаас ирсэн зөвлөмжийн дагуу алдарт Canon фирмийн суурь тунхаглал, уриа, амьдрах нөхцөл, дотоод философи бүрэлдэн тогтжээ. Үүнээс хойш Canon яг дээрх үгийн дагуу явж байгааг дэлхий даяараа мэдэх биз ээ.
Дан аппаратын үйлдвэрлэл эрхэлж байсан Canon ашиг орлогоо баттай болгох үүднээс 1960-аад оны үеэс эхлэн электрон тооны машин болоод хувилагч машины үйлдвэрлэлд орсон гэдэг юм. Тэгээд ч эдгээр бизнесүүдээ маш урт хугацаанд хөгжүүлэхээр бизнес төлөвлөгөөндөө тусгаж байжээ. Гайхалтай нь яг тэдний тооцоолсны дагуу тусгай зориулалттай оптик төхөөрөмжүүдийн хэрэглээ, худалдан авалт эрс нэмэгдсэн юм.
Энэ мэтээс үүдэн Canon Camera гэдэг үг тохирохгүй болж ганц Canon гэдэг үгийг брэндээрээ сонгосон байна. Энэ үед Canon нь Light and Electrons, Connection to the Future гэсэн үгийг сурталчилгаандаа хэрэглэдэг байв. Монголчилбол Ирээдүй рүү хүрэх Харилцаа Холбоо, Электрон, Гэрэл гэж ойлгож болно.
Сонин.мн-ээс:
Банкны томуу-1
Худалдаа хөгжлийн банкны гүйцэтгэх захирал Б.Мэдрээ болон “Жаст ойл”-ийн Ш.Батхүү хоёр зэрэг шахуу мэлзэж эхлэв. Б.Мэдрээ “Худалдаа хөгжлийн банк” “Женко” Х.Баттулгынх биш гэж мэлзсэн бол “Жаст ойл”-ын Ш.Батхүү “Миний ард Оросууд байхгүй” гэж сандрав.
Уулгамч гэдэг нь. Хэн тэдний үгэнд итгэх юм бэ. Тэдний эдгээр ярилцлага нь “банкны салбар нэг л биш ээ” гэх эргэлзээг улам лавшруулав. Тэд үнэхээр сандарч. Цаад эзэд нь бүр ч илүү сандарчээ. Сандарсан хүн зөв алхам хэзээ ч хийдэггүй бөгөөд харин ч өөрсдийгөө барьж өгөөд дуусдаг жамтай. Монголын банкуудыг хуваан эзэмших хоёр том бүлэг одоо маш эрчимтэй ажиллаж эхлэв. Эхнийх нь МАХН-ын дарга С.Баяр ба түүний хэтэвч Ш.Батхүү нар юм.
С.Баяр Ш.Батхүү нарын нэгдэл
С.Баяр ухаантай гэхээсээ илүү зальтай хүн л дээ. Одоогоос гуравхан жилийн өмнө гэхэд л С.Баяр Монголын улстөр бизнесийн хүрээнд үнэхээр балчирдаж байлаа. Түүний амбиц асар их ч халаас нь дэндүү нимгэн байв. Гэвч тэр эрх мэдэл албан тушаалыг гартаа оруулж авахад болохгүй бүтэхгүй юм байхгүй гэж тооцсон. Тооцоогоо ч зөв хийсэн.
Тэрбээр М.Энхболдоос Засгийн газрыг нь авсаныхаа дараагаар түүний танхимын үйлдвэр худалдааны сайд байсан Х.Наранхүүгийн нэр дээр ОХУ-ын Роснефть компанийн дэд ерөнхийлөгч CM Богданов гэгчээс нэгэн захидал ирүүлж билээ. Уг захидалд Монгол Улсын Засгийн газар мянганы зам дагуу Роснефтийн 100 шатахуун түгээх станцыг байгуулах газар олгоно гэснээ яасан гэдгийг сануулаад 2008 оны хоёрдугаар сарын 1-нээс оройтолгүй гарын үсэг зурж баталгаажуулахгүй бол долдугаар сарын 1 гэхэд Монголд нийлүүлэх шатахууны үнээ нэмнэ гэж заналхийлсэн байв.
Тухайн үед Х.Наранхүү сайд “Би энэ тухай юу ч мэдэхгүй. Надад ийм захидал ирээгүй” гэж мэлзсэн бол Ерөнхий сайд сандрахдаа” Юун захиа хаанаас гараад ирсэнийг тодруул” гэсэн үүргийг мөнөөхөн Х.Наранхүүд өгч байлаа. Гэвч ердөө л хагас сарын дараа өөрөө эл асуудлыг УИХ-д оруулав. Роснефть компани “Монголд шатахуун нийлүүлсэнийхээ төлөө алдагдалд орж бүр 4.8 сая доллараар хохироод байгаа тул Мянганы замын дагуу 100 шатахуун түгээх станц барих зөвшөөрөл хүсээд байна.
Өгчихье тэгэх үү” гэж ирээд л минчийсэн юм даг. Тэр үед “Петровис”-ийн Ж.Оюуннгэрэл, “Жаст Ойл”-ийн Ш.Батхүү нар Ерөнхий сайдын тулах цэг байв, Тэд “Роснефть”-тэй хамтран охин компани байгуулж 100 шатахуун түгээх станцыг байгуулаад юм юм л болно хэмээн хөөрцөглөж. Гэвч тийм юм болсонгүй. Өнөөх хоёр нь саалиа бэлдэхээс саваа бэлд гэдэг шиг л хоосон хоцров. Эндээс С.Баяр тэгж муйхарлан дайрч болдоггүй юм гэдгийг, бас сөрөг хүчин дэмий гэдгийг ойлгосон байх. Тэгээд дараа дараагийн алхмуудаа нууцаар хийдэг боллоо. УИХ-ын 2008 оны сонгуулиар намаа ялуулсан хэдий ч сөрөг хүчинтэй тулж нервээ барахгүй байхыг хүсэв.
Мэдээж Ардчилсан намд албан тушаалд дуртай хүмүүс байх тул түүний саналыг хүлээн авлаа. Аймшигт долдугаар сарын 1-ний дараахнаас АНУ-аас дэлхийн санхүүгийн хямрал эхлэв. Тэндэхийн банкууд дампуурч байлаа. Харин манайд орон нутгийн сонгууль болоод завгүй. Гэтэл Ерөнхий сайд гэнэт л ухаарсан мэт Засгийн газрын хямралын эсрэг төлөвлөгөө гээч юмыг боловсруулж УИХ-аар хэлэлцүүлэв. Хямралын эсрэг төлөвлөгөөтэй зэрэгцэн “Анод” банк дэнжигнэв.
Одоо хямралаас од шүүрэх Ерөнхий сайдын жинхэнэ төлөвлөгөө эхэллээ. Юун түрүүнд “Анод” банкинд Монголбанкнаас бүрэн эрхт төлөөлөгч буюу БЭТ томилуулж тус банкны үйл ажиллагааг хязгаарлах хэрэгтэй байлаа.
Үүнийг Монголбанкны экс ерөнхийлөгч А.Батсүхийн гараар хийлгэв. А.Батсүх С.Баяр болон Оросуудын занаанд орсоноос “Анод” дээр БЭТ томилсон нь дээр байлаа. Энэ ажиллагаанд Оросууд оролцох болсоны учир гэвээс тэд Ерөнхий сайдаас банк нэхэж байсан юм. Яагаад оросууд С.Баяраас нүүр бардам юм нэхэж бүр заналхийлдэг болов оо. С.Баярыг ОХУ-д элчин сайд байх үеэс нь Оросын тагнуулын байгууллага түүний элдэв алдааг баримтжуулж хааш нь ч хөдөлгөхгүйгээр гартаа хийж авсан юм гэсэн. Тиймээс Ерөнхий сайд Оросуудаас хаашаа зайлах вэ дээ. Ингээд А.Батсүхэд шахалт үзүүллээ. Монголбанкны ерөнхийлөгчийн хувьд нэгийн зэрэг банкийг цааш нь харуулж өгөөд эсэн мэнд салах нь дээр байв. Үгүй, түүний оронд өөрсдийгөө тавиад үз л дээ. Цагдаа, тагнуулын байгууллагыг гартаа атгасан Ерөнхий сайд бас дээрээс нь Оросын мафи тулгалт хийж байхад эсэргүүцээд сууна гэж үү. Ингээд “Анод”-ыг золигт гаргалаа.
“Анод” хуурмагаар дампууруулах ажиллагаа ийнхүү төрийн оролцоотой эхэлсэн тул бусад банкууд айж эхлэв. Тэд аль болохоор аятайхан байж байгаад хямралаас гарахаар хичээсэн боловч өнөөдрийн байдлаар чадсангүй. Гэхдээ тэд хичээсэн. Манай улсын урдаа барьдаг банкирууд “Хямрал манай банкны салбарт огт мэдрэгдэхгүй өнгөрнө” гэцгээсэн ч үйл явдал зах зээлийн жамаараа биш харин Ерөнхий сайдын зүгээс хөтлөгдөж байсан тул арга буюу амаа хамхицгааж тус тусынхаа банкийг л авч үлдэхийг хичээсэн юм. Гэвч тэдний хоёр нь биднийг харсаар байтал С.Баярын халаас руу гулсаад орчихлоо. Мэдээж С.Баяр энэ банкыг авч байгаа юм шүү гэж хэн ч хэлэхгүй. “Жастойл”-ын Ш.Батхүү гэгч бизнесмэн эр л гаргууд ухаантай, барагдашгүй их мөнгөтэйдөө л “Монгол шуудан”, “Хадгаламж” банкуудыг авч байгаа юм байх аа. Бас түүнээс “Зоос” банк аврал эрж байна гэнэ. Үнэхээр гайхалтай менежменттэй, дүрмийн сан нь өндөр банкуудад жижиг банкууд очиж нэгдэх нь эрүүл үзэгдэл байж болно. Тэгвэл “Хаан” болон “Голомт”-оос яагаад аврал эрэхгүй дөнгөж банкны бизнест хөл тавьж буй Ш.Батхүүгээс тусламж эрдэг билээ.
Ш.Батхүү оросуудтай нийлэн мах экспортолж, Х.Наранхүүг “Эрдэнэт”-ийн дарга байхад шатахуун сэлбэг шахаж, одоо төмөр замын шатахууныг давуу эрхтэйгээр нийлүүлж байгаагаас банк аваад явж байсныг нь санахгүй юм. Оросуудын тулгасан 100 шатахуун түгээх станц барих зөвшөөрлийг авна гэж найдсандаа “Алтжин”-г худалдаж авсан байдаг. Гэвч энэ бүх мөнгийг тэр хаанаас аваад байгаа хэрэг вэ. Ямар ч баян бизнесмэнд мөнгө дутагдаж байдаг. Тэгвэл Ш.Батхүү хаанаас мөнгө босгоод байгаа хэрэг вэ. Яагаад түүнийг ОХУ-ын Хөдөө аж ахуйн банк дэмжинэ гэж амласан юм бэ. Энэ бүхэнд Ш.Батхүү өөрөө ч хариулж чадахгүй. Учир нь энэ хэмжээний мөнгө босгоход бизнесийн салбарт олсон нэр хүндээс эхлээд эрхэлж буй аж ахуйн хүчин чадал хүртэл хамаатай. Харин энэ хэрийн нүнжиг “Жаст” -д байхгүй. Тиймээс ард нь асар их мөнгийг бал цул олдог, тэгээд төрийн хамгаалалтад байдаг хүн гарцаагүй байх ёстой. Тэр бол С.Баяраас өөрхэн ч биш. С.Баяр болон Ш.Батхүү нарын энэ нэгдлийн ард оросууд байгаа.
Тэд Монголын зах зээлд явуулах бизнестээ хөрөнгө оруулахдаа бусдын биш өөрсдийнхөө банкаар дамжуулахыг хүсч байгаа. Бас дуртай цагтаа банк гэсэн байшин үлдээгээд мөнгөө аваад явахыг хүсч байгаа. Мөн хүссэн үедээ Монголын улстөр эдийн засагт дарамт үзүүлж өөрсдөдөө ашигтай шийдвэр гаргуулж байхыг мөрөөдөж байгаа. Ингэхийн тулд Ш.Батхүүг шилдэг бизнесмэн болгон харагдуулж, С.Баярыг хэрэгтэй үед жолоогоо татаж карьераа дуусгаж чаддаг улстөрч болгон жүжиглүүлэх юу ч биш.
Энд “Зоос” банкны талаар хэдэн үг дурсахгүй бол бас горьгүй. “Зоос”-ыг дампууруулсан хүн нь “Монгол газар” компани буюу Ц.Мянганбаяр гэж хэвлэлүүд бичиж байна. Ц.Мянганбаяр “Олон овоот” уурхайныхнаа лицензийг барьцаалаад 130 сая ам.доллар зээлчихээд түүнийгээ төлж чадахгүй байгаагаас эл банк дампуурлаа гэж байгаа. Тэгвэл тэр Олон овоотын уурхайд “Олон овоот гоулд” гэгч компанийг “Жаст ойл”, “Монгол газар” хоёр 50:50 хувиар хөрөнгө оруулж байгуулсан байдаг. Ингээд өөрсдөө компани байгуулж улмаар зээл аваад өнөөх банкаа дампууруулчихаж байна. Харин өдгөө дампууруулсан банкаа өөрсдөө авах нь. Иймэрхүү л ажиллагаа явагдаад байгаа юм шүү дээ. Үүнийг банк санхүүгийн шилдэг бизнес гэж нэрлэх үү эсвэл луйвар гэж үзэх юм болов уу… Эсвэл банкинд халдсан томуу гэмээр юм уу…
/Үргэлжлэл нь дараагийн дугаарт/
Л.Мөнхбаясгалан
- Monkhbayasgalan tom asuudliig zov xondjee, mergejil deeree osch medleg telj buid bayar xurgie. zorigtoi gunzgii, medlegtei niitlel gargaj baigaad tani bayar xurgie, ulam sain, tegeed ul undestei bailgax talaas anxaaraarai. tegex uom bol udax tusam niitleluud ni une orj unenii toloo dartsag bolnoo , amjilt erooe
- ww.stop.mn
zamiin hodolgoonii talaarh sanal huseltee stop mn saitad bicheerei
Х. Тэмүүжин
Сүүлийн саруудад үнийн өсөлтөөс болоод олон нийт бухимдалтай байна. Ажиглаж байхад нийгмийн энэ бухимдал, уур уцаар дээр дөрөөлөн нэр хүнд горилогсод ч олширч байна. Тэр бүү хэл төрийн зарим байгууллага, нийгмийн зарим хөдөлгөөн “ардын баатар”-ын дүрд хувиран, бизнесменүүдээ хагалж идэхээр улайрч байна. Тэдний хашгичах үг нь шударга бөгөөд үнэн мэт сонсогдоно. Өнгөц сонсоход үнэхээр таатай гээч. “Муусайн шуналтай бизнесменүүдийн шударга бусаар олсон ашгийг хурааж авна”, “Гурилын үнийг 500 төгрөг болгоно”, “Төр үйл ажиллагаа явуулахыг нь зөвшөөрч болсон юм хураагаад авч бас чадна” гэх зэрэг нь уурлаж, бухимдсан олон түмэнд ёстой л хорслыг нь тайлах мэт санагдана. Гэвч харамсалтай нь энэ үг үнэн чанартаа ямар хорлонтой болохыг хэлж зүрхлэх хүн тэр бүр гарахгүй бололтой.
Энэтхэгийн эртний нэг үг байдагсан. “Эх захгүй бөмбөр нүдэж байхад пийпаа хөгжмийн аялгуу сонсогддоггүй” гэж. Популистууд том дуугаар хашгирч, олон нийт түүнийг нь уухайлан, засгийн газар эрх мэдлээ үзүүлж байхад, оюунлагуудын үг хүчгүйдэх нь түүхийн гашуун үнэн л дээ. Гэхдээ Монголын хувьд үг нь хүчгүйдэх биш, харин үнэнийг хэлэх оюунлагууд ховордчихоод байна.
Бизнесийхэн, энэ бол монголын өнөөгийн нийгмийн хавчигдсан цөөнх
“Монголд баялаг бүтээдэг хүн цөөн байна, тэд хавчигдан гадуурхагдаж байна” гэж хэлэхэд олон хүн арай ч үгүй ээ, чи дэгсдүүлж байна гэцгээдэг. Тэгэхэд нь би тэднээс асуудаг.
- Эрх мэдэлтнүүдийн дур зоргоор тайлбарлан хэрэглэгдэх хуулийн дор бизнес нь эрсдэж, дуу ихтэй, уран донгодох хувьсгалчдын улан дор ашиг сонирхол нь гишгэгдээд байвал энэ нь хавчилт шахалт биш гэж үү.
- Бусдын буруу, алдааг үүрүүлээд тэднийг шуналын тулмаар нь дуудаж, бүтээсэн баялгийг нь тонон дээрэмдэх гээд байгаа нь хавчилт шахалт биш үү.
- Хэрэв тэдний алдаа дутагдлынх нь төлөө биш, харин эрхэм чанар, амжилт ололтынх нь төлөө, амжилт олох тусам нь адлан жигшиж, улам хүндээр шийтгэж буруутгаад байхад үүнийг хавчилт шахалт гэж үзэхгүй юу.
Хэрэв “үгүй” гэж хэлбэл, бид ямар аймшигтай шударга бусаар загнаж, шударга бус үйлдлийг дэмжин өөгшүүлж буйгаа өөрсдөөсөө асуух цаг болж.
Үнэндээ бид жинхэнэ боолчлогдмол, харлуулагдсан тэр цөөн хэсэгт хамаарахгүй байгаа учраас л тэдний энэ хавчигдсан байдлыг ойлгохгүй, ойлгохыг бас хүсэхгүй байгаа юм. Бид өөрсдөө үгээгүй ядуугаараа бахархаж, баян тансаг байхаас ичиж, баячуудыг муу муухайгаар нь дуудан, тэднийг тонон дээрэмдэхэд нь коммунист дарга нартаа тусалдаг социалист зангаасаа салж чадахгүй, бүхнийг бэлэнчилдэг зөвлөлт маягийн толгойгоо сольж чадахгүй байгаа учраас одоо ч капталистуудыг үзэн ядаж, бизнесменүүдээ хавчин гадуурхсаар байна. Бид бас баялаг бүтээхэд биш харин бүтээгдсэн баялгийг хувааж идэхдээ санаа тавьж, тэгэхдээ л “шударга” гэж хашгиралддаг учраас шударга ёсыг баялаг бүтээгчдэд биш харин хувааж идэгчдэд хэрэглээд байгаа юм. Шударга ёсыг ууж идэгчид нь тайлбарлавал ямар өөдтэй юм болох вэ дээ. Тэгээд болоогүй тэр нь олонхи байвал бүр ч аймаар. Тиймээс шударга ёс гэх өргөмжлөлтэй ч хамгийн шударга бус “хавчилт шахалт” тун аймшигтай хүмүүн бус шинжээрээ өнөөдөр бизнесменүүдийг нөмөрчихөөд байна. Бид олонхи юм чинь гэсэн үл тоомсорлолтоор тэжээлгэдэг хэд нь цөөхөн хэдэн бизнесменүүдээ нулиман, доромжилсоор л сууна.
Чөлөөт зах зээл дээр хэн нэгний хөдөлмөрийн “эдийн засгийн үнэ цэнэ” тэрхүү хөдөлмөрийн төлөө бусад хүмүүс чамд хэдий хэрийн хөдөлмөр юм уу, бүтээгдэхүүнээ өгч чадахаас шалтгаална гэсэн энгийн нэг зарчмаар тодорхойлогддог. Гэтэл энгийн энэ үнэнийг бид “омгийн онол”, “бодь сэтгэл” гэсэн уршигт үзэл санаануудаараа үгүй хийж, бизнесменүүдийнхээ хөдөлмөрийг үнэгүйдүүлэхийн төлөө уралцацгааж байна. Тэд уул нь бидний өмч бас омог аймгийн маань зарц биш л дээ. Харамсалтай нь бид тэдгээр бизнесменүүдээ өөрсдийн өмч мэт л аашилж, дуртай үедээ хагалаад идчих хотны хонь шиг л үзэж байна. Яагаад ч юм, хэн ч тэгж хэлсэн юм бүү мэд, тэд л биднийг тэжээх үүрэгтэй мэт ойлгож, өөрсдөө хувааж идэх юм аа л нэхэхээс биш, тэдэнд ашиг хийж, хуримтлал үүсгэх боломж олгохыг хүсэхгүй байна. Хуримтлал үүсэхгүй бол тэд яаж нийгмийн хариуцлагаа үүрч, юугаараа бусдад хөрөнгө оруулалт хийхэв.
Тэгээд болоогүй ингэснээрээ өөрсдөө бүтээж, үйлдвэрлэж буй юм үгүй байж бусдын хийснээс хувь хүртэх эрхтэй хэмээн адайрлаж, өөрөө тийм байж хэзээ ч чадахгүй мөртөө, бусдад болохоор “чи бурхан шиг өгөөмөр бай л даа” хэмээн ичих ч үгүй хэлж, “бодь сэтгэл”-ийг залхуурлынхаа өмнөө барин, монголын тэжээлгэгчдийн эгнээг зузаалсаар суух юм.
Хүн эрхтэй байна гэдэг өөрийнхөө төлөө үйл ажиллагаа явуулах боломжтой байна гэсэн үг. Тэгснээс бусад нь түүнийг идэх хоолтой байлгахын тулд хоолныхоо талыг дээрэмдүүлнэ гэсэн үг биш шүү дээ. АНУ-ын тусгаар тогтнолын тунхаг, Үндсэн хуулийг зохиогчид болох Томас Жефферсон, Мадисон нар аз жаргал руу тэмүүлэх эрхийн тухай ярьж байснаас биш, аз жаргалтай байх эрхийн тухай яриагүй юм. Энэ нь юу гэхээр хүн өөрийнхөө аз жаргалд хүрэхэд шаардлагатай үйл ажиллагааг явуулах эрхтэй гэсэн үг, тэгснээс түүнийг бусад хүмүүс аз жаргалтай болгоно гэсэн үг биш. Монгол Улсын Үндсэн хууль ч мөн адил. Амьд явна гэдэг хүн өөрийхөө амьдралыг өөрийнхөө ажил үйлсээр дэмжин тэтгэх эрхтэй гэснээс, бусад нь түүнд шаардлагатай бүх зүйлийг нь бэлтгэж өгнө гээгүй.
Сохор үзэн ядалт ба золиос нэхсэн популистууд
Бидний олонхи нь таалагдаагүй зүйлийнхээ шалтгааныг асуухгүйгээр ямар нэг зүйлийг буруутгахыг хүсэж буйгаас “сохор үзэн ядалт”-ыг нийгэмд хөөрөгдөж байдаг. Яг үнэндээ үнийн хөөрөгдөл бус, үзэн ядалтын хөөрөгдөл л нийгэмд сүйрлийг авчирдаг юм. “Би хүсэж байна” гэсэн гуравхан үгэнд л хүрэлцэх богинохон бодлоор асуудлаа харчихаад цаашдаа бүх зүйл ямар нэг ид шидийн хүчээр бий болчих мэт хоосон итгэл тээн хүлээцгээж байгаа учраас, тэр ид шид нь хаана ч байдаггүй учраас л бид бухимдаж, уурсаж байгаа юм. Асуудлыг цааш эргэцүүлэн бодохоос татгалзаж өнөөдрөөрөө л бүхнийг хэмжиж, маргааш яах нь чухал биш өнөөдөр надад гурил 500, автобус 200, такси 300, сургалтын төлбөр бага байх ёстой гэх бидний хүсэл чухам популистуудын бахыг хангана. Тэд бидний энэ алсаа хараагүй, ядмаг хүсэл дээр тоглож бидний ирээдүйгээр өнөөдрийг зогоон цатгаж, өөрсдийнхөө ирээдүйг бий болгодог.
“Сохор үзэн ядалт”-ыг өөгшүүлж, олон нийтийн сэтгэл хөдлөлөөр ашиг олж, эрх мэдэлд хүрэх гэсэн ийм популистууд хэзээ ч олддог. Улс орныг боолчлон захирах гэсэн дарангуй бодолтой популистуудад ард түмний зовлон гачаалд буруутан болгож болох цөөнхийг олох шаардлага заавал тулгарна. Тэгээд л тэд “би шударга хүн, энэ муусайн хорон санаатнуудтай тэмцэх хүчийг надад өг” гэж хэлэх бүрдээ дарангуйлал тогтоох хүч чадлаа биднээс олж авч байдаг юм. Ийм үед хавчигдсан цөөн бизнесменүүд хөөрхийлттэйгээр, аль эрт эрх мэдэлд тэмүүлэх өөрсдийн атгаг санаагаа дотроо нуун далдалж, олон түмнээ өмгөөлөн босох мэт дүр эсгэх, хуурамч нүүр царайтай, нэр олох гэж ядсан популист улс төрчийн нүдэнд олзлогдож, тэдний эрх мэдлийн донгийн золиосонд өргөгдөх “өргөл тахилын ямаа” нь болсон байдаг.
Хэнийг ч сонсохгүй, юуг ч эргэцүүлэхгүйгээр зөвхөн олон нийтэд таалагдах гэж баялаг бүтээгчдээ хараан зүхэж, халамж хүсэгчдээ өөгшүүлнэ гэдэг ямар харгис харалган явдал болохыг түүх сануулдаг. Харамсалтай нь Монголд золиос нэхсэн популистууд улс төрийнхөө ашиг хонжооны төлөө баялаг бүтээгч цөөнхийг тахил болгон олны бухимдалд өргөж, хөгжил дэвшлийг золигт гаргахыг санаархсаар л. Зарим улс төрчид үйлдвэрчний нэрийг барьж, социалист бодлого ярихдаа үгнийхээ учир шалтгааныг ойлгохгүй бүх бурууг бизнесменүүд рүү чихэж, үнэн худал ямар ч аргаар хамаагүй хэрэглэгчдэд үнийг буулгана хэмээн сурталдсаар л. Хүмүүсийг хоёр янзаар үнэлж нэгэнд нь олгосон эрхээр нөгөөг нь үгүйсгэн жадлан сөнөөнө гэдэг яавч шударга үйл биш. Энэ чинь шударга биш гэдгийг “фенг шү” гэх ус салхины үзэл нь тэдэнд даанч тайлбарлаж хүч хүрэхгүй байх л даа. Тэгээд болоогүй мэлхийн аманд зоос зуулгасан төдийд баяжиж болдог гэж итгэдэг юм хойно баялаг бүтээхэд ямар их хөдөлмөр, цаг хугацаа шаарддагийг ойлгож үнэлэх тархи толгой дотор нь үгүй биз. Эдийн засагч л гэдэг эдийн засгийнхаа наад захын дүрмийг ойлгоод хүндэлчих мэдлэг байхгүй марксист маягийн л төлөвлөгч юм уу даа.
Энэ нийтлэлээрээ би “үйлдвэрчний” үг хэлж, шударга шаардлага тавих эрхийг үгүйсгээгүй. Харин чөлөөтэй үг хэлэх эрх улс төрийн шударга ёсны агуулгатай холбогдохоороо бусдыг дуулгавартай дагадаггүй бие даасан үзэл бодолтой хүмүүс нь хавчигдсан өөр бусад хүмүүсээ хүчирхийлэл дарамтаас хамгаалахад оршихоос бус, тэднийг тэтгэн халамжилж, бүтээгээгүй гавъяаных нь төлөө шан хүртээж, алдаршуулахад оршихгүй ээ. Энэ үзэл санаа халамжаар нэр хөөцөлдөх коммунист улс төрчдөд хамгийн хүнд цохилт болдог.
Яг үнэндээ Монгол дахь “Ус салхины эдийн засагч, улс төрчид” олонхийн амьдралаа тэтгэх /хямд бараа үйлчилгээ хүртэх/ эрхийг хүлээн зөвшөөрдөг атлаа, цөөнх болсон бизнесийнхний амьдралаа тэтгэх /ашиг олох/ эрхийг нь өгөхөөс татгалзсаар байна. Бизнесийн ашгийг хувийн өмч гэж харахыг хүсэхгүй, харин эсрэгээр нь хэн нэгний зөвшөөрлөөр авах ёстой шагнал мэт сэтгэж, тэр зөвшөөрлийг нь төр засаг өгдөг мэт загнаж байна. Тэгээд болоогүй Засгийн газрыг зах зээлд оролцож, үнээ тогтоон, ашгаа аваад, бусдад тараагаач хэмээн шахаж байна. Энэ шахалт эцэстээ бүгдийг төр шийднэ, эрх мэдэл хамгийн гол нь, та нар сул дорой байна, би бол төрийн хүн, зөвхөн надад итгэ, энэ бол төрийн ажил гэх “Төрөөр далайлган сүрдүүлэгчдэд” боломж олгож буй юм. Энэ тухай, “Төрөөр далайлган сүрдүүлэгч”-дийн аюулын тухай дараагийн нийтлэлдээ дэлгэрэнгүй бичих болно.
Эцэст нь хэлэхэд түшмэлүүдийн харалган бодол, унхайгүй үйл ажиллагааны хор уршгийг бизнесменүүд үүрч, дараагийн засагт суух хувьсгалчдын золиосны ямаа болох ёсгүй.
2007/11/30
зочин:
Ер нь Монголд одоо сайн инженер, ур чадвартай ажилчин, ядаж жаахан ч гэсэн техник сэтгэлгээтэй хүн хэрэгтэй болохоос өөр боловсрол хэрэг...
2009.11.17 • 22:17 (IP: 203.34.37.113)
#
Боловсролтой байгаад Монголоо гэсэн сэтгэлгүй бол боловсролгүй хүнээс долоон дор аюултай
2009.11.17 • 21:55 (IP: 203.34.37.113)
Боловсролоо Монголын баялаг,хөрөнгийг гадаадынханд худалдахад ашиглаад байвал тун аюултай. Боловсрол гэдэг бол хулгайч, луйварчин сэтгэхүйтэй хүнд бол тэрбум тэрбумаар нь хулгай хийж, луйвардах аюултай зэвсэг. Одоо ч тэгээд манай дарга нар бүгд өндөр боловсролтой боловч Монголоо гэх сэтгэлгүй учираас ард түмэн биднийхээ амыг ангайтал АРДЧИЛАЛ, ГЛОБАЛЬЧИЛАЛ,ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ЭДИЙН ЗАСАГ яриж байгаад л хамаг ашигт малтмал , эд баялагыг маань гадаадынханд зараад дуусаж байна. Иймэрхүү луйварт бол дарга нарын тэр гоё юм яриж хүний толгой эргүүлэхэд нь боловсрол нь хэрэг болоод байгаа юм даа.Тэгээд ч УИХ мэтэд бол салбар яамдын нарийн тооцоо судалгаа хийдэггүй биз дээ. Доороос ирсэн юм уу, туслахуудынхаа бэлдсэн тооцоон дээр ерөнхий чиг хандлагатай шийд гаргадаг биз дээ. УИХ -д хамгийн гол нь Монголоо гэсэн сэтгэлтэй, ард түмэнийхээ хар бор амьдралыг сайн мэддэг хамгийн гол нь нилээн үндэсрэхэг хүн байх хэрэгтэй
# 106880. Ер нь Монголд одоо сайн инженер, ур чадвартай ажилчин, ядаж жаахан ч гэсэн техник сэтгэлгээтэй хүн хэрэгтэй болохоос өөр боловсрол үнэндээ хэрэг болохгүй байна.
2009.11.17 • 22:15 (IP: 203.34.37.113)
Эцэст нь материаллаг баялагыг яг гардаж хийдэг, өндөр ур чадвартай ажилчин, дэлхийн тэргүүний техник технологийг эзэмшсэн инженерүүд, бас тэр hi -tech өөрсдөө бүтээдэг тийм техник, биологи, хими, био-хими, агрономи, зоо-техникийн эрдэмтэд хэрэгтэй байна. Тэрнээс биш 1990 оноос хойш гадаад дотоодод маш их мөнгөөр сургасан тэр олон эдийн засагчид, хуульчид, менежэрүүд, зах зээл судлаачид, сэтгэл судлаачид , урлагынхан, спортынхон, улс төр судлаачид, дизайнарууд,,түүхчид, утга зохиолынхон, жүжигчид тэгээд Монгол улсыг 19 жил хөгжүүлэв үү ? Мэдээж үгүй. Яагаад гэвэл тэд материаллаг баялагыг бүтээдэггүй. Яамар ч ард түмэн хамгийн түрүүнд бүх мөнгө хөрөнгөөө төвлөрүүлж эхэлж материаллаг баялаг бүтээдэг ажилчид,инженерүүд,агрономичд,зоо-техникчидэдээ сайн дадлага хийх материаллаг баазтай сургалтын төвүүд, техникийн дээд, дунд сургуулиудыг олноор нь бэлдэж өгсөний хүчинд тэд нь материаллаг баялагыг ихээр бүтээсний дараа бусад боловсролоо дэмждэг .Гэтэл манайд эсрэгээр нь бүх хөрөнгөө материаллаг баялаг бүтээдэггүй эдийн засагчид, хуульчид, менежэрүүд,зах зээл судлаачид,сэтгэл судлаачид , урлагынхан, спортынхон, улс төр судлаачид, дизайнарууд, түүхчид, утга зохиолынхон, жүжигчид бэлдэхэд зарцуулж 19 жил боллоо. Зурагтаар суртчилахдаа ч нөгөө хэдэн хэрэггүй салбараа магтана.Ингэхээр чинь хэн техникийн боловсролтой болохыг хүсэх юм бэ ?Ер нь яваандаа бүх Монголчууд өөрсдөө эдийн засагчид,хуульчид,менежэрүүд, зах зээл судлаачид, сэтгэл судлаачид, урлагынхан, спортынхон, улс төр судлаачид, дизайнарууд, түүхчид, утга зохиолынхон, жүжигчид болоод харин баялагыг бүтээгчид нь Хятадууд болох байх аа даа
Бид яг одоо иймэрхүү л царай төрхтэй байна. Ямарч байсан үг хэлэх хэвлэн нийтлэх эрхтэй байгаа нь сайн хэрэг. Чухам үнэнийг цаг хугацаа харуулах буй за...
Нүүрснээс цахилгаан гаргах системийн тухай (НЦГС)
Хүснэгт 2. Цахилгаан үүсгүүрийн техникийн үзүүлэлт.
Ц.Мянганбаяр:
2011.01.19. www.shudarga.mn
“Ярилцъя” буландаа “Монгол газар” компанийн Ерөнхий захирал Ц.Мянганбаярыг урьлаа. Үргэлж олны анхаарлын төвд байж, бас үргэлж хэвлэлийнхэнд элдвээр “зуруулж” байдаг энэ эрхэм үнэхээр сонин хүн. Ойлгож ядмаар, таниж ядмаар сонин хүн. Ингээд түүний ярианд анхаарлыг тань хандуулъя.
-Тантай уулзах гэж олон хоног хөөцөлдлөө. Яагаад алга болчихов оо?
-Би хаашаа ч алга болоогүй. Ажлаа хийгээд л явж байна.
-Үндсэндээ уул уурхайн асуудал л гол сэдэв болоод байна. Энэ салбарын зовлон жаргалыг эдэлж, олон жил тэмцэж, бас тэсч ирсэн компанийн нэг бол “Монгол газар”. Тиймээс Ерөнхий захирлын хувьд тантай уулзаж асууж сохирхох зүйл байна ?
-Гол сэдэв байхаас аргагүй юм. Уг нь аль эртний л гол сэдвээ болгох ёстой байсан. Цаагуур чинь бүгд энэ салбарыг мэддэг болчихсон. Бүгд агуу мэдлэгтнүүд байгаа биз дээ. Би харин тэдэн шиг шоу үзүүлж чадахгүй болов уу. Гэвч та асуу л даа.
-Та нэг л дурамжхан байх шиг. Юунд ингэнэ вэ. Ингэхэд бид чинь монголчууд биз дээ. Үндэснийхээ бизнесменүүдийн дуу хоолойг сонсоё л доо. Гадныхны монголын хөрсийг мэдэхгүй мэргэн үгнээс залхаж гүйцлээ шүү дээ?
-Гадныхан илүү. Монгол хүн монгол эх орондоо хэн ч биш. Тэд биднээс дандаа илүү. Тийм учраас тэднийхээр л бол. Тэднээр ажлаа хийлгэ. Тэдэнд л өндөр цалингаа өг. Ер нь тэдний хорвоод л амьдръя. Зүгээр л нэг гийчин шиг гэх юм уу даа.
-Юу хэлж байгааг тань ойлгож байна аа. Ингэхэд та яг хаагуур байгаад байна вэ. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр бол өнгөрсөн жил олон л газар байж үзэх шиг боллоо?
-Бид ерөөсөө уул уурхай дээр л байгаа. Хуучин ямар ажил хийж байсан, тэрийгээ үргэлжлүүлээд л явж байна. Хүмүүсийн бодолд, хүмүүсийн өнгөцхөн хараанд бид хаана, ямар өнгө төрхтэй байгааг мэдэхгүй юм. Монголчууд чинь юмыг дандаа өнгөцхөнөөр харж,өнгөцхөнөөр дүгнэж байдаг улсууд шүү дээ. Ялангуяа хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл бол аль ч талаас нь бүх юмыг өнгөцхөн ойлгож цацдаг. Хүмүүс нь ч дагаад тэгж ойлгодог болчихсон гэдэгт би эргэлзэхгүй байна.
-“Монгол газар” хэвийн үйл ажиллагаа явуулж байна гэдгийг л нөгөө талаас нь хэлж байна гэж ойлгох уу?
-Манай компани хэвийн үйл ажиллагаа явуулж байна. Бүх юм хэвийн. Ирэх долоо хоногт монголд анх удаа алтны “Нуруулдан уусгалт”-ын үйлдвэрийг ашиглалтанд оруулах гэж байна.
-Нуруулдан уусгалтын үйлдвэр ээ. Ашиглалтыг ямар технологиор хийх үйлдвэр юм бэ. Та жаахан дэлгэрэнгүй ярихгүй юу. Сайхан мэдээ байна?
- Монголын үндэсний уул уурхайн компани анх удаа нуруулдан уусгалтын үйлдвэрийг барьж байгуулсан нь их чухал. Энэ технилоги нь хүдрийг нуруулдан овоолж, химийн бодисоор алтыг нь уусгаж урсгаж авдаг технилоги. Хялбар, капитал болон үйл ажиллагааны өртөг зардал багатай, богино хугацаанд барьж байгуулах боломжтой, бас байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөө харьцангуй бага байдгаараа давуу юм.
-Санхүүгийн хүнд цохилтонд орсон. “Монгол газар” ерөнхийдөө өвдөг сөхөрлөө гэж олон нийт ойлгох шахаж байсан байх. Шинэ үйлдвэр бий болж л байвал сайхан шүү дээ. Баяр хүргэе?
-Манайхан угаасаа нэгнийхээ амжилтад биш уналтад дуртай улсууд биз дээ. Бараг хүсэл нь тийм гээд хэлчихвэл хатуудах байх. Сэтгэлгээндээ үнэхээр өөрчлөлт хийх цаг болсон. Сэтгэлгээний хоцрогдол, гажуудлаас хамааралтай хямрал л ерөөсөө хойш нь чангааж байна шүү дээ.
-Та яагаад нэр төрөө хамгаалдаггүй юм бэ. Нэр төр гэдэг ойлголт өөрөө том баялгийн нэг мөн биз дээ. Жишээ нь банкны хямралд буруутгагдсан гол хүний нэг та. Тэр цохилтоосоо гарч чадав уу?
-За даа, хүмүүсийн сайн хэлэхийг ч, муу хэлэхийг ч би нэг их тоодоггүй дээ.
-Анхнаасаа л тийм байсан юм уу. Эсвэл амьдралын явцад ийм болчихов уу?
-Ерөөсөө анхнаасаа л тийм. Хүмүүс намайг ДОХ-той гээд жишээ нь гүжирдэж л байсан биз дээ. Би тоодоггүй.
- ДОХ-ын хадвар тээгч байжээ гээд л шуугихад үнэхээр аймаар байсан шүү. Бүх сенсаациас үүнд л хамгийн их эмзэглэсэн гэж сонссон. Тэр үед та сэтгүүлчдийг цуг яваад шинжлүүлье гэж бүр хэлж байсан юм биш үү?
-Өөр юу гэх юм. Эрүүл байгаа хүнийг тэгж гүтгээд байхаар чинь. (инээв)
- Тэр үнэхээр муухай шуугиан байсан ?
-Бизнест бол нэг ордыг үйлдвэртэй нь зарах, эсвэл худалдаж авах, дахиад хөрөнгө оруулалт хийх энэ тэр бол байдаг л үзэгдэл. Энэ чинь ерөөсөө бизнесийн жирийн л нэг явдал суудал шүү дээ. Худалдааны компани нэг дэлгүүрээ зараад, өөр байршилтай газар дэлгүүр авч шинээр хөрөнгө оруулах асуудал бол байх л асуудал биз дээ. Үүнтэй адилхан л зүйл. Яагаад ч юм хүмүүс маш хөнгөхөн ойлголттой явах юм даа.
-Зээлийн эргэн төлөгдөх хугацаа болоогүй, харилцаанууд хэвийн үргэлжилж байхад хэсэг компанийг буруутгах хоморголсон дуулиан дэгдээчих шиг болсон. Ер нь л санхүүгийн том давалгаа, банкны хямрал болоход далимдуулаад томоохон компаниудынхаа хаалгыг хаах гэж л улайрдаг. Ингэхэд өр зээлийн асуудлаа та өөртөө байсан хамгийн үнэ цэнэтэй ордыг зарж байж цэглэв үү. Эсвэл одоохондоо “Олон овоот”-оо алдчихаагүй байна уу. Яагаад гэвэл энэ асуудал дээр та бодит эх сурвалж. Өөр мэдээлэлд итгэх арга алга байна?
-”Олон овоот”-той адилхан орд манай компанид арав хориороо байгаа. Тэгэхээр тийм нэг ордыг зарах асуудал бол бидний хувьд тийм эмзэг сэдэв биш л дээ.
-Гэхдээ тэнд та нар асар их хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалт хийчихсэн байсан. Тэрийгээ бодитойгоор үнэлүүлж, хэн хэн нь харилцан гомдолгүй шударга наймаа хийж чадсан гэж үү. Кампанит ажиллагаа явуулж буланд шахаж байгаад л булаагаад авчихав уу гэж харсан ?
- Шударга наймаа хийгдсэн эсэхийг бол яваандаа цаг хугацаа харуулах байх л даа.
-Тийм үү. Үргэлжлүүлж хөндөх дургүй сэдвийн яриагаа эцэслэх гэхдээ л хүмүүс дандаа “ Хожим цаг хугацаа харуулна” гэх үгийг хэлдэг юм даа. Эсвэл араасаа айдастай, түргэхэн мартахыг хүсч байгаа асуудлын талаар л цаг хугацаанд даатгасан жижүүрийн үг унагадаг юм?
-Одоохондоо хүмүүс юу гэж ойлгоно дураараа л болог. Гагцхүү шударга байсан уу, үгүй юу. Ер нь жинхэнэ нөхцөл байдал ямар байсныг, юу болж өнгөрснийг цаг хугацаа харуулна гэж би хэлсэн шүү дээ.
-Тантай яг жилийн өмнө ярилцлагын ширээний ард сууж байсан байна. Тэр үед “Анод” банкны асуудал яг ид хөндөгдөж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд өглөө үдэшгүй таныг балбаж байсан. Дараа нь би “Зоос” банкны захирал асан хатагтай Д.Чуданжитай уулзаж ярилцлага авсан. Тухайн үед тэр хүн “Жаст” бол бидний аврагч гэж хэлж байсан. Судлаад байхад “Жаст” үнэхээр аврагч байсан гэж үү…гэсэн эргэлзээ төрдөг. Харин та юу гэж хариулах бол?
-Д.Чуданжигийн хувьд бол “Жаст” хэн байсныг би мэдэхгүй. Бид нарын хувьд бол “Жаст” биднийг зоосны нүхээр л харна шүү дээ. Энд тийм аврагч, эсвэл авлагч гэсэн сэтгэл хөөрлийн үнэлэлт дүгнэлтүүд ямар ч шаардлагагүй. Зүгээр л арилжаа наймааны асуудал шүү дээ.
-Аль аль талд нь тухтай шийдэх хугацаа олголгүйгээр бөөн сөрөг PR-аар нүдэж байгаад наймаа хийхээс өөр аргагүй байдал руу шахсан юм шиг харагддаг. Та үүнийг зөвшөөрөх үү?
-“Зоос”, “Анод”-ын зээлийн нэг хэсэг нь манай үйлдвэрлэлд зориулсан зээл болохоор манай компани руу халдаж, дайрч давших уур амьсгал давалгаалуулсан байх. Үнэндээ бол бас Иточи корпорацитай ч холбоотой шүү дээ. Хэрвээ Иточи корпораци банкинд баталгаа гаргаж өгөөгүй бол бид техникийн үнэ болох олон сая долларийг шилжүүлэхгүй байсан. Гэх мэтчилэн олон нарийн юм бий. Гэсэн ч манай компанийн хувьд ямар ч байсан төрийн ч бай, хувийн ч бай тэр банкуудыг хохиролгүй болгох арга хэмжээг авсан. Энэ л элдэв буруу ойлголттой хүмүүст хамгийн түрүүнд хэлэх тайлбар юм уу даа.
-Өнгөрсөн он жилүүдэд хамгийн их бичигдсэн, хамгийн их судлагдсан хүний нэг та байх. Тэгсэн мөртлөө таны яг хэн болохыг хүмүүс сайн мэддэггүй. Тэвчээртэй л хүн харагддаг. Өнгөрсөн жилийн турш хоригдож байна, өршөөгдөж байна, байцаагдаж байна гэж цацагдсан. Тэгэхээр нэг жил хууль хүчнийхэнд шалгууллаа гэж ойлгосон. Үнэн үү, эсвэл бас худлаа юу?
-Одоо юу гэдэг юм шүүх, цагдаа, прокурор шалгах ёстой бүх газрууд нь нэг бүрчлэн шалгасан. Монгол улсын нэг иргэнийхээ хувьд би байтугай хэн нь ч шалгуулах л ёстой. Хуулийн өмнө бүгд тэгш эрхтэй. Тэр ёсоор л шалгуулсан. Ямар ч байсан хүмүүсийг хохироогоогүй юм байна гэдгийг шалгалтаар бол тогтоосон. Ийм л асуудал болж өнгөрлөө дөө. Тэгэхээр банкны дампууралд манай компанийг буруутай юм шиг ойлгох нь өнгөцхөн, гэнэн ч гэж хэлж болох ойлголт байх.
-Оюутолгойн гэрээ боловсруулагдаад, батлагдаад галт тэргэндээ суугаад явчихсан. Одоо шүүмжлэгчид араас нь сүүлдээд баахан юм ярьж байна. Би хувьдаа энэ мэргэн жараахайнуудаас залхаж байна. Тэрний оронд дараагийн “толгойн” асуудлаа нухацтай анхаарцгаая л даа. Эсвэл хэтэрхий эх оронч биш асууж байна уу?
-Оюутолгойн гэрээ манай улсад ашиггүй хийгдсэн гэдэг бол илэрхий ойлгогдсон зүйл л дээ. Монголчууд биднээс өөрсдөөс маань болсон л асуудал байхгүй юу. Бид шинэ зах зээлийн нээлттэй нийгмийг байгуулж байгаа улс. Гаднынхныг хаалгаа нээж урьж оруулчихаад тоглоомын дүрмээ зөв зохиож чадаагүй л улс шүү дээ. Тэр хаалгыг бол буцаагаад хааж болдоггүй. Ийм л дүрэмтэй. Тэгэхээр тоглоомын дүрмээ бид зөв зохиож сурмаар байна. Ирээдүйгээ харж.
-Та уул уурхайн салбарт амьдралаа зориулж байгаа бизнесмен хүний хувьд хариулж байна уу, эсвэл нөгөө хатавчны гадаа жийгдээд үлдчихсэн монгол хөвгүүдийн нэг учраас хэлж байна уу?
- Уул уурхайн бизнесмений хувьд ярьж байна. Монголд уул уурхайн бизнес дээр над шиг бэрхшээл үзсэн, над шиг амжилт гаргасан тийм хүн бол байхгүй л дээ.
-Гологдсон монгол хүү бол биш юм байна, тийм ээ?
-Бидэнд дараа дараагийн маш олон орд бий. Тэрэн дээр хууль дүрмээ цэгцэлж зөв болгох хэрэгтэй. Гарцаа байхгүй энэ бол зүй ёсны шаардлага болоод байна шүү дээ.
-“Монгол газар” компани “Монгол 999” нэгдэлд байгаа бил үү?
- Тийм. Би ТУЗ-ын гишүүн л дээ.
-Та нарын дуу хоолой тэгээд хаана хүрч байгаа юм бэ ?
-Хамгийн гол нь энэ улс төр, хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлж байгаа хүмүүс маань амьдралаас хэтэрхий тасархай байна. Улс төрийн хүчнүүд маань ард түмний амьдралаас хэтэрхий хол. Монголын ард түмэн энэ цагийн улстөрчдийг үндсэндээ 20 жил тэжээсэн. Энэ бол яах аргагүй үнэн. Тэгсэн ч эцэст нь өнөөдрийн ард түмний амьдрал ядуу зүзүү хэвээрээ л байгаа байхгүй юу. 20 жил гээд бод л доо. Бүхэл бүтэн нэг үе байгаа байхгүй юу. Гарч байгаа хуулиуд нь амьдралд нийцдэггүй. Бизнес, улс орны хөгжил дэвшил, эрх ашигт нь эргэж дандаа харшилсан, дутуу тооцож хийсэн хуулиуд л гарч ирээд байгаа байхгүй юу. Улстөрчдийн дунд уул уурхайд ядаж тав, арван жил ажилласан хүн байхгүй байна ш дээ.
-Соц нийгмийн үед Орост уул уурхайн мэргэжил эзэмшсэн ганц нэг хүн байгаа байх ?
-Тэр улс бол яахав дээ, дандаа улсын хөрөнгөн дээр ажиллаад сурчихсан л улсууд. Түүнээс биш яг нэг долларийг хоёр доллар болгож уул уурхайн бизнесээр үржүүлэх гэдэг бол шал өөр ойлголт л доо.
-Сүүлийн үед урт нэртэй хууль тойрсон багагүй шүүмжлэл өрнөж байгаа. Мэдээж та буруу хууль л гэх байх. Гэхдээ энэ хуулийн цаад агуулгыг байгаль орчныг хэтэрхий их улангассан ашгийн төлөөх дайрлаганаас хамгаалсан хууль гэж улстөрчид тайлбарлаж байгаа юм. Энэ талаар таныг тодорхой байр суурь илэрхийлэх байх гэж бодож байна?
-Зүгээр яг ингээд уул уурхайн амьдрал дээр харж байхад бол бусад оронд уул уурхайн үйл ажиллагаа ойн сав газарт ч юмуу, усны эх газарт ч юмуу үйл ажиллагаа явдгаараа л явдаг. Харин тэд байгаль экологийн тэнцвэртэй байдлыг хангах бодлогоо хамт авч явдаг. Тухайн орон нутаг дээр нөхөн сэргээлтийн ажлуудаа зөв хэрэгжүүлдэг гэсэн үг. Түүнээс биш шууд таслан зогсоож, хааж бооно гэдэг буруу бодлого. Яагаад вэ гэвэл манай орны эдийн засгийн амьдрал бол уул уурхайтай салшгүй холбоотой. Тийм учраас дотоодын компанийн өсөлт бэхжилт, дотоодын үйлдвэрлэгч нарын чадварыг нэмэгдүүлэх, үйлдвэрлэлийн хэмжээг нэмэгдүүлэх бодлого дээр л гол ач холбогдол нь байх ёстой байхгүй юу. Түүнээс биш гадаадын компаниудын татвараар монгол улс хөгжинө гэж би ерөөсөө боддоггүй. Тийм ч улс орны түүх байхгүй. Тийм учраас энэ урт нэртэй хууль өнгөцхөн харахад байгаль орчноо хамгаалсан харагдавч цаанаа бол олон зуун уурхайчдын гэр бүлийг ажилгүй амьдралгүй болгох, олон зуун компаниудын үйлдвэрлэлийг шууд хаах уршиг дагуулж байгаа юм. Бид байгаль орчны тодорхой хуультай болсон. Бас ашигт малтмалын тодорхой хуультай болсон. Дээр нь байгаль өөрөө өөрийгөө нөхөн сэргээх явцаа байнга хадгалж байдаг. Үргэлж балансаа барьдаг байхгүй юу. Жишээ нь, ямар ч тохиолдолд байгаль чийгийн балансаа үргэлж барьдаг. Мэдээж бид тухайн сав газрын экологийн тэнцвэртэй байдлыг үйл ажиллагаагаараа алдагдуулж болохгүй. Энэ л бүх бололцоог хангасан хууль байх ёстой. Хэрвээ тухайн байгалийн баялгийг ашигласан бол эргээд экологийн тэнцвэртэй байдал дээрээ бүх анхаарлаа тавьж явах ёстой. Олон нийтийн хяналтын дор энэ ажлаа хийх ёстой. За, монголчууд ямар бие биедээ итгэх биш. Гадны эксфертүүдийг авчраад энэ нөхөн сэргээлт болсон байна уу үгүй юу гээд шалгуулах хэрэгтэй.
-Та хамгийн сүүлийн үеийн байдлаар нөхөн сэргээлтэд зарцуулсан өртгийнхөө тооцоог хэлж чадах уу?
-Одоохондоо бид говь нутагт олборлолт явуулж байгаа. Хангайд бол бидний хийсэн нөхөн сэргээлт байгаа. “Нарийн хамар” гээд томоохон хөндийд бид нөхөн сэргээлт хийсэн. Тэр нутгийн оршин суугчид эргээд нөгөө уурхай байсан газраа танихаа байсан. Энд хуучин олборлолт явуулж байсан юм уу гэж гайхаж асуудаг.
- Унаган байгаль юм шиг л хийсэн гэж үү?
-Яг л унаган юм шиг. Нутгийн оршин суугчид өөрсдөө тухайн үед нөхөн сэргээлтийн үйл ажиллагаанд оролцсон. Хамтдаа хийсэн гэсэн үг.
-Тэр нутгийг очиж үзэж болох уу?
-Болно.
-Урт нэртэй хууль дээр таны байр суурь бүрэн гарав уу?
-Сүүлийн үед Засгийн газрын зүгээс холбогдох газруудыг урьж харилцан зөвшилцөлд орж ярилцах, байр суурь, санаа оноогоо солилцох бодлого явуулж байгаа. Энэ бол хамгийн зөв гарц мөн.
-Төр татвараа хамаад авахаа л мэддэг. Дараа нь бизнесийнхээ ертөнцийн толгой дээгүүр нь л хардаг шүү дээ. Янз бүрийн тэнгэрийн хуулиуд гаргаад л. Ширээ тойроод сууж ярьдаг юм руу орж байгаа нь сайн хэрэг л дээ?
-Монголын улстөрчийн хамгийн том алдаа бол яаж монголчуудыгаа орлоготой болгох вэ, яаж ажлын байртай болгох вэ гэдэг талаасаа бага сэтгэдэг, бага ойлгодог нь гэж би боддог. Ганц хоёрхон улстөрч л энэ сэдвээр дуугардаг. Ийм байвал яаж бид урагшлах юм.
-Лиценз олголт дээр хориг тавьсан байгаа. Гэхдээ л хориг тавьснаас хойш 192 лиценз олгосноосоо болоод салбарын сайд Д.Зоригт огцрох дээрээ тулаад байна. Хориг болоод түүний эргэн тойронд болж байгаа асуудал дээр та байр сууриа илэрхийлэхгүй юу?
-Монголын уул уурхайн үйлдвэрлэгч нарын эрх ашгийг хамгаалж чадаагүй сайд бол огцрох л ёстой. Монголчуудын эрх ашгийг хамгаалж ажилласан бол, бидний эрх ашгийн төлөө, уул уурхайн эрх ашгийн төлөө тэр хүн тэмцсэн бол энэ салбар ард нь зогсоод л дэмжинэ. Тэгж чадаагүй учраас огцрох хэрэгтэй. Бүгд л ингэж үзэж байгаа.
-Айл болгоны авдранд нэг нэг лиценз байж байдаг. Энэ даварсан байдлыг цэгцлэх хэрэгтэй. Хятадуудын гарт л бөөн бөөнөөрөө байж байна шүү дээ ?
-Ерөнхийдөө манайд санхүүгийн зах зээл бүрэн цогцоороо хөгжөөгүй байна гэдгийг л харуулаад байгаа юм л даа. Одоо хамгийн чухал юм бол монголын уул уурхайн биржийг байгуулах, хөрөнгийн биржийг уул уурхайн бирж болгох энэ шаардлага нэн хурцаар тавигдаж байгаа байхгүй юу. Өөрөөр хэлбэл монголын байгалийн баялгийн үр өгөөжийг монгол хүн бүр хүртэж байх тэр асуудлыг шийдэх гарц гэсэн үг. Тийм биш тохиолдолд уул уурхай маань зөв гольдролдоо орж хөгжихгүй юм байна л гэж би ойлгосон. Өөрөөр хэлбэл манай нэг алтны ордны тодорхой хувийг ард түмэн эзэмшдэг, эзэмшдэг хүмүүс хөрөнгө оруулалтаа хийдэг байх юм бол эргээд нөгөө орон нутгийнхны амьдрал дээшлэнэ. Хүмүүс орлоготой болохоороо хуулиа биелүүлдэг болно. Хэзээ хуулиа биелүүлдэг болох вэ гэхээр монголчуудын сарын дундаж орлого 2000 долларт хүрсэн үед болно. Ийм тохиолдолд л Ардчилал жинхэнэ утгаараа хөгжинө. Хууль жинхэнэ утгаараа хэрэгждэг болно. Хүмүүс маань орлоготой учраас хариуцлагатай болно. Бүх юм ил тод болно. Үүний механизм маань нөгөө уул уурхайн биржийг байгуулах. Тавантолгой, Оюутолгойн тодорхой баялгийг ард түмэн хүртэх ёстой. Ийм байхгүйгээр мянган Ардчилал яриад яах юм билээ. Мянган үнэн шударга явна гээд яах ч юм билээ.
-Бас үе үе жижиг жижиг цайны мөнгө тараагаад ч яах юм билээ?
-Сонгуулийн мөнгө амлаад ч яах юм билээ. Хүмүүсийн бодит сарын цалинг 2000 доллар хүргэх. Үүний төлөө ажиллах ёстой. Гэвч улс төрийн хүчин бизнесменүүд хамтарч байж хийх ёстой ажил болохоос дан ганц аль нэг улс төрийн хүчин хийнэ гэдэг худлаа.
-Та сая хоригийн тухай асуултад хариуллаа. Энэ алхам нь өөрөө манайх руу орж ирж байгаа хөрөнгө оруулалтын урсгалд ямар нөлөө үзүүлж байгаа бол?
-Манай гадаад найз нөхдүүд, түншүүд нэг тийм айсан байдалтай байгаа байхгүй юу. Бүгд айчихсан. Яахав дээ, энэ бүх байдлаас болоод хууль эрх зүйн орчин нь тогтворгүй орны тоонд шууд орчихож байгаа юм.
-Дандаа л ийм явлаа шүү дээ. Хөрөнгө оруулагчдийн дунд таагүй дохио дуугарч байгаа бол харамсалтай л юм ?
-Харамсалтайгаар барахав. Нөгөө л монголчуудын хөгжлийн үе шат маань улам хойшлогдох юу нь сайн байх билээ.
-Өнөөдрийн сэдэв бол Тавантолгой байгаа. Гэвч Тавантолгой дээр Засгийн газар УИХ-аас гөжөөд явж байна л даа. Тавантолгойг яагаад хэсэгчилж зарах гээд байна вэ. Тэд байхгүй мөнгөө баталчихсан. Тэгээд бантсандаа тэрийгээ босгох гэж улайрч байна гэж ажиглагчид харж байгаа. Харин та яаж харж байна вэ?
-Үндсээрээ бол энэ буруу. Монголын ард түмний эдийн засгийн эрх ашгийн үүднээс Тавантолгойг хэсэгчилнэ гэдэг асуудал бол туйлын буруу. Сүүлд монголын ард түмэн энэ улстөрчидтэй хариуцлага тооцох өдөр ирнэ шүү дээ. Гарцаа байхгүй ирнэ. Яагаад гэвэл буруу зүйл хийсэн учраас. Зүгээр өнөө маргаашдаа хэсэгчилж зараад тодорхой хэмжээгээр урьдчилгаа мөнгө аваад сонгууль энэ тэрийн амлалтаа биелүүлэх бол цаг зуурын л асуудал. Өөрийгөө л хуурсан асуудал. Энэ улстөрчид монголд ахиад 20-30 жил амьдрахгүй юм шиг ийм зан гаргаж болохгүй л дээ. Зоригтойхон шиг шийдээд монголын ард түмэнд Тавантолгойг өмч болгоод өгөх хэрэгтэй. Угаасаа л бүх нийтийн л өмч байсан юм чинь.
-Тэгээд ?
-Зөвхөн менежментийн л асуудал ш дээ. Тийм учраас л бид нар “Монгол 999” гэсэн үндэсний нэгдлийг байгуулсан. Хэн нь ч давуу эрхтэй биш Samsung гэдэг шиг тийм олон нийтийн компани байгуулъя гэсэн. Энэ бол улс эх орныхоо хөгжлийн төлөөх мөрөөдлийн үүднээс гаргасан л компани шүү дээ. Улс төрийн ч шаардлага байсан. Мөн эдийн засгийн ч, нийгмийн ч шаардлага байсан. Энэ шаардлагын үүднээс үүссэн үндэсний компаниудын нэгдэл.
-Гэвч төр авч хэлэлцсэнгүй. Одоо тэгээд яах вэ. Үргэлжлүүлээд мөрөөдөх үү?
-Мөрөөдөх л ёстой ш дээ. Үргэлжлүүлээд бид хийдгээ л хийнэ л дээ. Тэр бол ойлгомжтой. Гэхдээ яваандаа ард түмний амьдралыг дээшлүүлж чадахгүй л юм чинь тэр улс төрийн хүчин хэзээ нэгэн цагт хариуцлага үүрнэ ш дээ. Ийм л асуудал байна. Хичнээн их алдаа гарахыг хэн ч хэлж мэдэхгүй. Түүхэнд хэрвээ гэдэг ойлголт байдаггүй шүү дээ. Тэгэхдээ Тавантолгойгоос өөр Тавантолгойтой дүйцэхүйц ордууд монголд бий. Үүн дээр бид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг маш зөв уян хатан бодлоготойгоор зохицуулалт хийхгүй бол болохгүй байна л даа. Сүүлийн үед лицензийн наймаа цэцэглэчихсэн байна гэдэг үнэн. Хөрөнгийн биржээр дамжуулж, уул уурхайн биржээр дамжуулж л лиценз зарагддаг байх ёстой. Түүгээр дамжуулж манай ард түмэн бас хөрөнгө оруулах эрхтэй байх ёстой. Тэндээс гарах үр ашгаас нь төр татвараа авах ёстой. Ийм ийм юмыг яаралтай хийх ёстой байхгүй юу. Жишээлбэл : Монгол улс, хятад улсын гадаад харилцааны томоохон түнш болох нь бол хэнд ч ойлгомжтой. Яваандаа Хятадын эдийн засаг дэлхийн нэг номерын эдийн засаг болох нь ойлгомжтой. Манай баялаг бол гурав дөрвөн сая хүнд хангалттай хүрэлцэхүйц баялаг. Хамгийн гол нь зөв зохион байгуулалт, зөв менежмент, ил тод байдал, ялангуяа сахилга бат дэг журам хэрэгтэй байна. Монголчуудад хамгийн хэрэгтэй юм сахилга бат, дэг журам , ил тод байдал. Энэ гурав бол үнэхээр өнөөдрийн нийгэмд байхгүй байна л даа. Тэгэхээр эдийн засгийн үүднээс монгол улсад ашиггүй хөрөнгө оруулалт бол байж болохгүй. Ялангуяа гадаадын хөрөнгө оруулалтын хувьд. Энэ бүх урсгал зөвхөн биржээр дамжиж явагддаг байх ёстой. Сүүлийн 20 жилд манай эдийн засаг ямар ч төлөвлөлт байхгүй, төрийн зүгээс зохицуулалт байхгүй ёстой нэг шугуйн хуулиар, зэрлэгүүдийн хуулиар явж ирлээ л дээ. Харин азаар өвөг дээдсээс монголчууд бидэнд үнэхээр төв азийн хамгийн сайхан баян газар өвлөгдөн үлдсэн. Үүний төлөө бурханд, өвөг дээдэстээ баярлахаас яахав. Тавантолгой шиг тав зургаан орд бид нарт байна. Зүгээр энгийн нэг жишээ хэлэхэд ойрын 50 жилд бид Хятад улсын зэс, никель, уран, нүүрсний хамгийн том ханган нийлүүлэгч байна. Энэ нь дээр бид босч авах ёстой.
-Монголчуудад ирэх хамгийн том боломжуудын тухай сайн ярих хэрэгтэй байна. Тэгж байж үндэстний нэгдсэн мөрөөдөл төвлөрнө шүү дээ?
-Хамгийн гол нь аливаа юм бодит эдийн засгийн боломжин дээр тулгуурласан байх ёстой л доо. Монголчуудын хувьд бол ирээдүйд гурван том боломж бий. Нэгдүгээрт, эрчим хүчний чиглэлээ бид Казахстантай хамтарч ураны банк байгуулж ажиллах боломжтой. Энэ ирээдүйд зайлшгүй хэрэгжинэ л дээ. Нөгөө талаар гэвэл манайх бол газрын ховор элементийн хувьд дэлхийд Хятадтай өрсөлдөхүйц хэмжээний нөөцтэй. Бид дэлхийн бүх оронд газрын ховор элемент экспортолж, хэрэглээг нь 50 жил тогтвортой хангачихна. Энэ маань юу гэсэн утгатай үг вэ гэхээр жижиг дунд үйлдвэрийг технологийн түвшинд хийх боломжтой гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл бидэнд Samsung-ын гар утас, Sony-гийн дэлгэц, Toyota-ын моторыг монголд үйлдвэрлэх тийм боломж гарч ирнэ гэсэн үг. Одоо улстөрчдийн яриад байгаа сэргээгдэх эрчим хүч байна. Нарны батерей байна. Энэ бүгдийг монголд үйлдвэрлэх боломжийг газрын ховор элемент маань олгож байгаа байхгүй юу. Энэ юу гэсэн үг вэ гэхээр өндөр өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх тэнхээтэй болно гэсэн үг. Монголд шууд тэргүүний технологитой орнуудтай хамтарч монгол нутагтаа үйлдвэрлэл явуулах тэр боломж нээгдэнэ гэсэн үг. Тэр үндсэн дээрээс жишээлбэл, Toyota-тай бид 50 жилийн гэрээ хийж болно. Танайхыг бид газрын ховор элементээр хангая гэж. Нэг машинд 22 килограмм газрын ховор элемент ордог. 17 элементээс 12 нь жишээ нь манайд байна. Сүүлийн үеийн цахилгаан машиныг бид Toyota-тай хамтарч хийх боломжтой. Тэгэхийн бол 50-60 жилд газрын ховор элементээрээ бид цахилгаан машин үйлдвэрлэлээ. Эд ангиудыг нь монголын залуучууд хийж сураг л дээ. Тэгэхэд манай хүмүүсийн цалин 2000 доллар болно . Энэ маань нөгөө талаасаа уул уурхайтай уялдаагүй асуудал байхгүй юу. Шинэ технологи эзэмших, шинэ үйлдвэрлэл явуулах тухай яриа юм. Эцсийн бүтээгдэхүүн хийдэг улс орны тухай яриа юм. Нөгөө салбар нь бол биотехнологийн салбар. Сүүлийн үед Сингапурчууд бол эмийн бизнес рүү орж байна л даа. Биотехнологийн салбар бол патенттай салбар байхгүй юу. Өөрөөр хэлбэл жижиг улс патентаар үйлдвэрлэл явуулдаг. Бид нарт тийм массаараа үйлдвэрлэл хийх боломж алга байна шүү дээ. Хятад шиг, ядаж Өмнөд Солонгос шиг 50 сая хүн алга байна. Тийм учраас оюун ухааны патентын бизнес бол манай бас үндсэн гол чиглэл болж болно. Хорт хавдрын эсрэг эмийн бизнес байна, хөгшрөлтийн эсрэг эмийн бизнес байна. Энэ чинь нөгөө нэг хүмүүсийн яриад байгаа Голланд өвчний эсрэг гаргаж тавих эдийн засгийн бодлого байхгүй юу. Монгол орны бодит бололцоо боломж ийм л байгаа. Монголчууд бид бол ямар ч орноос оюун ухааны хувьд дутаад байх юм байхгүй.
-Та итгэлтэй хэлж байна уу?
-Итгэлтэй. Дэлхийн технологитой, дэлхийн бизнестэй холбогдоход ийм л чиглэлээр холбогдох байхгүй юу. Мэдээж бид тэртэй тэргүй нөхөн сэргээдгээрээ л байгалиа сэргээнэ. Бас Хятад улсыг эрчим хүч, өнгөт болон бусад материалаар хангана.
-Тийм ээ, дэлхийтэй адилхан л хийдгээ хийнэ. Өөрөөр яах гэж ?
-Тийм. Бид зах зээлийн хууль дүрмээрээ л амьдрах ёстой.
-Бизнесийнхэн бол ямагт төр засагт сэтгэл дундуур байдаг хүмүүс л дээ. Эрх ашгаа хамгийн их хайчлуулж байдаг болохоор. Тэгээд арга буюу хамгийн их тэсвэртэй нь 15-20 жил яваад л за, болъё бодлого хийдэг тэр төвшинд нь очъё гээд улс төр лүү явцгаадаг. Танд ч гэсэн ийм бодол орж байгаа юу?
-Бурханд итгэдэг болохоор тэр үү. Бурхан яаж зурсан түүгээр л явна. 2012 оны сонгуульд оролцох бодол бол байна.
-Хөөх, хаанаас нэр дэвшихээ төлөвлөсөн үү?
-Тэр төвшинд хараахан шийдвэр гаргаагүй байна. Манайх шинээр баригдсан үйлдвэртээ химийн бодисын зөвшөөрөл авах гэж зургаан сар хөөцөлдөж байна. Тэнд 17 төрийн хүмүүсийн, өөрөөр хэлбэл дарга нарын гарын үсэг авах ёстой.
-17 гарын үсэг, 17 хаалга, 17 хүнд суртал…Үнэхээр хэцүү байна шүү?
-Ярих юм биш. Инээдтэй нь мэргэжлийн улсуудын дүгнэлт гарчихаад байхад дараа нь тэр хүмүүс хуралддаг.
-Хамгийн гол нь асуудлаа мэддэг хүмүүс хуралдаж байна уу. Суудлын бөглөөнүүд байна уу?
-Асуудлаа өнгөцхөн мэддэг улсууд.
-Гоё хариулт байна. Та хүн гутаах дургүй хүн юм шиг байна ?
-Зургаан сарын дараа үйлдвэрлэл эхлэх гэж байхад л ийм тээг болоод байдаг. Яахав химийн хортой бодис улс орны аюулгүй байдалтай холбоотой нь үнэн боловч тийм л хүнд сурталтай. Мэдээж нөгөө химийн бодисны зөвшөөрөл гарсны дараагаар Хятад улс захиалгаар хийдэг байхгүй юу. Тэгэхээр зөвшөөрөл гараагүй болохоор үйлдвэрийг нээчихэж болдоггүй.
-Тэгээд та яагаад энэ хүнд суртал, дургүй хүргэсэн хүчин зүйлүүдтэй үзэлцдэггүй юм бэ. Танд бүх хүч чадал нь байгаа шүү дээ?
-Хүмүүстэй хэрэлдэж явахын оронд хийх ёстой ажлуудаа хийж явах нь илүү. Шинэ технологи судлах, шинээр орд эрж хайх зэрэг надад хийх маш олон ажил байна шүү дээ. Бас хувь хүнийхээ хувьд би хэрүүлч, заргач биш.
-Нэг юмыг асуухсан гэж боддог байлаа. Та бол улсад олон жил татвар төлсөн. Үнэхээр их юм хийсэн хүний нэг л дээ. Нөгөө утгаараа их ч мөнгө босгосон, түүгээрээ их ч “тоглосон”. Гэхдээ та яагаад Женко шиг нүд булаасан, нүүр тахласан ганц гоё цогцолбор барьчихдаггүй юм бэ. Ганц сайхан театр ч юм уу яагаад бариад өгөөгүй юм бэ. Таны мөнгө рок попын хэлээ хазсан хүүхдүүдэд зориулагдаад л урсаж байдаг. Энэ бүдүүлэг асуулт байж магадгүй. Гэхдээ та хариулчих?
-Энэ бол залуучуудын төлөө, урлагийн нөлөөг тэлж нийгмийн сэтгэл зүйд гэрэл гэгээ нэмэхийн төлөө хийсэн бас нэг томоохон хөрөнгө оруулалт шүү дээ. Нөгөө талаас бид хэнээс ч хамааралгүйгээр ордыг өөрсдөө хийж чаддаг, хэнээс ч хамааралгүйгээр бас баяжуулах үйлдвэрийг хийж чаддаг. Улсдаа татвараа өгдөг. Юуг дэмжих, яахаа өөрсдөө мэдэх эрхтэй болов уу гэж бодож байна. Тэртэй тэргүй бид хөгжлийн төлөө л эцсийн эцэст явж байгаа байхгүй юу. Нэг л юмны тал талаас мэрж яваа гэсэн үг. Улсдаа хэдэн зуун тэрбумаар нь татвараа өгнө. Тэгээд дээр нь муу хэлүүлнэ, доромжлуулна. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр нь гүтгүүлнэ. Хангалттай олон өнгө төрхтэй амьдрал юм биш үү.
-Таны урлаг поп хөгжим юм уу?
-Өө, яалаа гэж. Би рокынхныг ч тэр, зохиолын дуучдыг ч тэр бүгдийг нь л дэмждэг. Тэрэн дээр бол заавал нэг их нэг урсгалыг дэмжсэн ч юм уу , тийм юм байхгүй л дээ. Ялангуяа монгол бөхийг ч тэр маш их дэмждэг.
-Цолны найраанд нь уу?
-Бэлтгэл сургууль хийхэд нь дэмждэг. Тэгтэл мушгих хэрэггүй дээ.
-Баярлалаа. Цаг гаргаж ярилцсанд. Танд амжилт хүсье ?
-Танд ч гэсэн баярлалаа.
МЭДЭЭЛЭЛ
2009 оны 11-р сарын 7-нд Цахилгаан тээвэр компаний санаачилгаар Монголд авто машин үйлдвэрлэл, металлургийн чиглэлээр ажиллаж байгаа байгууллагууд анхныхаа уулзалт зөвлөлгөөнийг хийлээ. Энэхүү зөвлөлгөөнд:
- Цахилгаан тээвэр компаний захирал Д.Жаргалсайхан
- Цахилгаан тээвэр компаний ерөнхий инженер О.Баатархүү
- ТИС-ийн МИС-ийн багш Цэвэгжав
- "Авто шил" ХХК-ны захирал
- "Жи Эс Жей трейд" ХХК-ний ерөнхий менежер, www.automarket.mn портал сайтын администратор Д.Жамц
нар оролцож өөрсдийн байгууллагууд дээр автомашин үйлдвэрлэл, металлургийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх чиглэлээр хийж байгаа ажил, гарч байгаа амжилт, цаашид тавих зорилт, хамтарч ажиллах талаараа өргөн хэмжээнд ярилцаж зөвлөлдлөө.
Зөвлөлгөөнд оролцогчид автомашин үйлдвэрлэл, металлурги, боловсруулах үйлдвэрлэлийн чиглэлээр ажиллаж байгаа байгууллагууд, эрдэмтэд судлаачид, инженер, техникийн ажилтан ажилчидын хүчийг нэгтгэн төрийн бус байгууллага байгуулан төр, засгийн байгууллагуудтай хамтран ажиллахаар тогтлоо.
Нүүрснээс цахилгаан гаргах системийн тухай (НЦГС)
Нүүрснээс цахилгаан гаргах систем нь юуны өмнө нүүрсийг хийшүүлж, дэгдэмхий бодисоос нь хүхэр, фосфор, азотын исэл зэрэг хорт нэгдлийг шүүж, гарган авсан хийгээ хийн генераторт түлж, цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэдэг төхөөрөмж юм. Энэхүү систем одоогоор манай оронд ашиглаж байгаа нүүрсийг шууд шатаан, илчээр нь гарган авсан усны уураар турбин эргүүлж цахилгаан үйлдвэрлэх хуучин технологиос олон талаар давуу байна. Үүнд:.
1. Цахилгаан үйлдвэрлэхийн өмнөх дамжлагад нүүрсээс ялгаруулсан хийнээс хорт бодисыг шүүн цэвэрлэж, угаарын хийг гүйцэд түлэх учраас агаарын бохирдолд харьцангуй бага нөлөө үзүүлнэ.
2. Нүүрснээс цахилгаан гарган авах систем нь сумын төв, орон нутгийн суурин, тосгон зэрэг хүн ам бага төвлөрсөн газарт ашиглахад илүү тохирох бөгөөд, 20 кВт-аас 500 кВт хүртэлх бага чадлын цахилгаан эрчим хүч гарган авах боломжтой. Түүнчлэн 500 кВт-ын хүчин чадалтай хийн генератор зэрэгцүүлэн холбож 1МВт дээш чадал гарган авч болно.
3. Ус, нүүрс л байхад энэхүү системийг ашиглан цахилгаан гарган авна.
4. Нүүрсний хийг бортого саванд шахан савлаж, олон зориулалтаар ашиглаж болно. Жишээлбэл, гал тогоонд хийн тулганы түлш болгон ашиглах, жуулчны бааз дахь халуун усны бойлерт хэрглээн ус халаах, өвлийн улиралд байр орон сууцаа халаах зэрэг гм хэрглээнд тохиромжтой.
5. Манайх оронд нүүрс харьцангуй өргөн тархсан, орд уурхайгаас харьцангуй хямд үнээр нийлүүлэх боломжтой учраас энэхүү бага оврын системийг ашигласнаар мөн л харьцангуй тогтвортой үнэ бүхий хямд цахилгаан эрчим хүчээр өөрийгөө хангаж, бусдаас хараат бус байж чадна.
6. Энэхүү бага оврын НЦГС-ийг суурилуулснаар орон нутагт ажлын байр шинээр бий болгож, өөрийгөө болоод ойр орчны хэрэглэгчийг найдвартай эрчим хүчээр хангах боломжтой зэрэг болно. Түүнчлэн төвийн эрчим хүчний шугамд холбогдох зэрэг зардал шаардсан дэд бүтцийг байгуулах шаардлагагүй болно.
Захиалагчидын хэрэгцээ, хүсэл, таашаалд нийцүүлэн Хайпась компанийн нийлүүлж буй Нүүрснээс цахилгаан гаргах систем (НЦГС) нь харьцангуй овор багатай, өнөө үед өргөн тархаж буй дэвшилтэт шинэ шинэ технологи мөн болно..
1.Нүүрснээс цахилгаан гаргах системийн бүтэц
НЦГС-д нүүрсний хий цэвэршүүлэгч бүхий нүүрс хийшүүлэгч, нүүрсний хий хураах бортого, хийн генератор, цахилгаан хуваарилах хянах самбар багтана.
1.1. Нүүрс хийшүүлэгч зуух
Нүүрс хийшүүлэгч нь хатуу, хуурай нүүрсийг нүүрсний шатамхай хий болгон хувиргах зуух юм. Зуухны дээд талын нээлхийгээр оруулсан нүүрс доошлон шатаах хэсэгт агаар болон усны ууртай физик, химийн урвалд орж, хийн төлөвт шилждэг. Шаталтын явцад нүүрснээс үүсэх үнсийг, зуухны доод амаар гадагшлуулж, нүүрсний шатамхай хийг гарган авна. Нүүрс хийшүүлэгч зуух ажлын 6 хэсгээс бүрдэх бөгөөд хийшүүлэх явц дээрээс доош чиглэсэн урсгалаар явагдана. 1 кг нүүрснээс ойролцоогоор 3-3.9 шоо метр эзэлхүүнтэй шатах хийг гарган авна. Гарган авсан нүүрсний хийг цэвэршүүлэх шүүлтүүрээр нэвтрүүлж, хүхэр, фосфор, азотын исэл зэрэг дэгдэмхий хорт бодисыг шүүж, хийн генераторт түлэх хий болгоно. Цэвэршүүлэх үйл явцын хяналт маш чухал дамжлага бөгөөд цэвэршүүлэлтийн зэргээс хамааран НЦГС-ийн ажиллах хугацаа уртасна.
1. Цахилгаан үйлдвэрлэхийн өмнөх дамжлагад нүүрсээс ялгаруулсан хийнээс хорт бодисыг шүүн цэвэрлэж, угаарын хийг гүйцэд түлэх учраас агаарын бохирдолд харьцангуй бага нөлөө үзүүлнэ.
2. Нүүрснээс цахилгаан гарган авах систем нь сумын төв, орон нутгийн суурин, тосгон зэрэг хүн ам бага төвлөрсөн газарт ашиглахад илүү тохирох бөгөөд, 20 кВт-аас 500 кВт хүртэлх бага чадлын цахилгаан эрчим хүч гарган авах боломжтой. Түүнчлэн 500 кВт-ын хүчин чадалтай хийн генератор зэрэгцүүлэн холбож 1МВт дээш чадал гарган авч болно.
3. Ус, нүүрс л байхад энэхүү системийг ашиглан цахилгаан гарган авна.
4. Нүүрсний хийг бортого саванд шахан савлаж, олон зориулалтаар ашиглаж болно. Жишээлбэл, гал тогоонд хийн тулганы түлш болгон ашиглах, жуулчны бааз дахь халуун усны бойлерт хэрглээн ус халаах, өвлийн улиралд байр орон сууцаа халаах зэрэг гм хэрглээнд тохиромжтой.
5. Манайх оронд нүүрс харьцангуй өргөн тархсан, орд уурхайгаас харьцангуй хямд үнээр нийлүүлэх боломжтой учраас энэхүү бага оврын системийг ашигласнаар мөн л харьцангуй тогтвортой үнэ бүхий хямд цахилгаан эрчим хүчээр өөрийгөө хангаж, бусдаас хараат бус байж чадна.
6. Энэхүү бага оврын НЦГС-ийг суурилуулснаар орон нутагт ажлын байр шинээр бий болгож, өөрийгөө болоод ойр орчны хэрэглэгчийг найдвартай эрчим хүчээр хангах боломжтой зэрэг болно. Түүнчлэн төвийн эрчим хүчний шугамд холбогдох зэрэг зардал шаардсан дэд бүтцийг байгуулах шаардлагагүй болно.
Захиалагчидын хэрэгцээ, хүсэл, таашаалд нийцүүлэн Хайпась компанийн нийлүүлж буй Нүүрснээс цахилгаан гаргах систем (НЦГС) нь харьцангуй овор багатай, өнөө үед өргөн тархаж буй дэвшилтэт шинэ шинэ технологи мөн болно..
1.Нүүрснээс цахилгаан гаргах системийн бүтэц
1.1. Нүүрс хийшүүлэгч зуух
Нүүрс хийшүүлэгч нь хатуу, хуурай нүүрсийг нүүрсний шатамхай хий болгон хувиргах зуух юм. Зуухны дээд талын нээлхийгээр оруулсан нүүрс доошлон шатаах хэсэгт агаар болон усны ууртай физик, химийн урвалд орж, хийн төлөвт шилждэг. Шаталтын явцад нүүрснээс үүсэх үнсийг, зуухны доод амаар гадагшлуулж, нүүрсний шатамхай хийг гарган авна. Нүүрс хийшүүлэгч зуух ажлын 6 хэсгээс бүрдэх бөгөөд хийшүүлэх явц дээрээс доош чиглэсэн урсгалаар явагдана. 1 кг нүүрснээс ойролцоогоор 3-3.9 шоо метр эзэлхүүнтэй шатах хийг гарган авна. Гарган авсан нүүрсний хийг цэвэршүүлэх шүүлтүүрээр нэвтрүүлж, хүхэр, фосфор, азотын исэл зэрэг дэгдэмхий хорт бодисыг шүүж, хийн генераторт түлэх хий болгоно. Цэвэршүүлэх үйл явцын хяналт маш чухал дамжлага бөгөөд цэвэршүүлэлтийн зэргээс хамааран НЦГС-ийн ажиллах хугацаа уртасна.
Хүснэгт 1. Нүүрс хийшүүлэгч зуухны төрөл, хүчин чадал.
| Нэр | Нэгж | Зуух 4 | Зуух 6 | Зуух 8 | Зуух 10 |
| Зуухны диаметр | м | 0.4 | 0.6 | 0.8 | 1.0 |
| Хэрэглэх түүхий эд | Нүүрс | ||||
| Хэрэглэх хэмжээ | Кг/цаг | 25-30 | 55-70 | 100-125 | 125-200 |
| Үйлдвэрлэх хийн хэмжээ | М3 | 80-120 | 180-280 | 300-350 | 500-700 |
| Хийн илчлэг | Кал | | | | |
| Өндөр | м | 2.5 | 2.5 | 2.8 | 3.2 |
| Эзлэх талбай | М2 | 3.5 | 4.5 | 5.0 | 7.0 |
| Ажиллах хийн генераторын чадал | кВт хүртэл | 30 | 60 | 100 | 200 |
1.2. Нүүрсний хийн генератор
Нүүрснээс цахилгаан гаргах системийн (НЦГС) хоёр дахь чухал дамжлага болох нүүрсний хийгээр ажилладаг цахилгаан үүсгүүр буюу генератор нь дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн зарчимаар ажилладаг. Энэхүү хөдөлгүүрийн хүчин чадлыг дорхи хүснэгтэд үзүүллээ.
Нүүрснээс цахилгаан гаргах системийн (НЦГС) хоёр дахь чухал дамжлага болох нүүрсний хийгээр ажилладаг цахилгаан үүсгүүр буюу генератор нь дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн зарчимаар ажилладаг. Энэхүү хөдөлгүүрийн хүчин чадлыг дорхи хүснэгтэд үзүүллээ.
Хүснэгт 2. Цахилгаан үүсгүүрийн техникийн үзүүлэлт.
| Нэр | нэгж | Үзүүлэлт |
| Гаргах чадал | кВт | 20-500 |
| Давтамж | Гц | 50 |
| Моторын эргэлт | 1 /мин | 1500 |
| Чадлын фактор | | 0.8 |
| Цахилгаан | | 3 фаз, 4 шугам |
| Асаах хэлбэр | | 24 Вольт асаах системтэй |
| Хөргөлт | | Битүү усан хөргүүртэй. |
| Хийн зарцуулалт | | 2.5 м3 /кВт |
1.3. Хийн бортого
Хийн баллон нь бүрэн автомат ажиллагаатай байх бөгөөд Нүүрс хийшүүлэгч зуухнаас гарсан шатах хийг хураах, хийн генераторт шаардагдах хэмжээгээр нийлүүлэх, нөөцлөх зэрэг үүрэгтэй.
20 кВт чадалын НЦГС-ийн Зуух-4-ийн хувьд хоногийн 16 цагт нүүрс хийшүүлээд , үлдсэн 8 цагт нь хийн баллон хураасан хийгээ ашиглан цахилгаан гаргах боломжтой.
Хийн баллон нь бүрэн автомат ажиллагаатай байх бөгөөд Нүүрс хийшүүлэгч зуухнаас гарсан шатах хийг хураах, хийн генераторт шаардагдах хэмжээгээр нийлүүлэх, нөөцлөх зэрэг үүрэгтэй.
20 кВт чадалын НЦГС-ийн Зуух-4-ийн хувьд хоногийн 16 цагт нүүрс хийшүүлээд , үлдсэн 8 цагт нь хийн баллон хураасан хийгээ ашиглан цахилгаан гаргах боломжтой.
1.4. Цахилгааны самбар
Цахилгаан хуваарилах самбар нь хэрэглэгчийн харилцан адилгүй шаардлагыг зохьцуулах үүрэгтэй. Үүнд зарим хэрэглэгч 380 Вольт хүчдэлээр ажилладаг худгийн насосаас ажиллуулах, нөгөө хэсэг нь ахуйн хэрэгцээний 220 Вольт хүчдэлтэй цахилгаан хэрэглэх шаардлага гарч болох юм.
Цахилгаан хуваарилах самбар нь хэрэглэгчийн харилцан адилгүй шаардлагыг зохьцуулах үүрэгтэй. Үүнд зарим хэрэглэгч 380 Вольт хүчдэлээр ажилладаг худгийн насосаас ажиллуулах, нөгөө хэсэг нь ахуйн хэрэгцээний 220 Вольт хүчдэлтэй цахилгаан хэрэглэх шаардлага гарч болох юм.
2.Нүүрснээс цахилгаан гаргах системийн эдийн засгийн үр ашгийн тооцоо
20 - 100 кВт хүчин чадал бүхий НЦГС-ийн үнэ системийн чадлаасаа хамаарч 2000-2200 ам доллар/кВт хооронд хэлбэлзэнэ.Энэ үнэд системийн төхөөрөмжийн өртөг, суурилуулалтын зардал,мэргэжилтэний зардал, сургалтын зардал зэрэг багтсан ба Улаанбаатар эсвэл Замын Үүд боомтоос суурилуулах газар хүртэлх тээвэр, гаалийн татвар, НӨАТ ороогүй болно.
Хүснэгт 3. 1кВт цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэхэд зарцуулах түлш болон түлшний зардлыг хүснэгт
Хүснэгт 3. 1кВт цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэхэд зарцуулах түлш болон түлшний зардлыг хүснэгт
|
Цахилгаан үүсгүүр | 1 кВт-д шаардагдах түлшний хэмжээ | Түлшний нэгж үнэ
Төг | Түлшний зардал
Төг |
| Бензин | 0.77 л | 1200 | 924 |
| Дизель | 0.34 л | 1400 | 476 |
| НЦГС | 1 кг | 20 | 20 |
Дээрх хүснэгтээс харахад НЦГС-ээр цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх түлшний зардал нь дизелиэс 23 дахин, бензинээс 45 дахин хямд байна.
Хүснэгт 4. Дизель үүсгүүр болон НЦГС-ийн харьцуулалт (30 кВт чадлын хувьд)
|
№ | Гарах зардал | Дизель
генератор | Нүүрснээс цахилгаан гаргах систем | Тайлбар |
| 1 | Анхны хөрөнгө оруулалт төгрөгөөр | АХО1 21000000 | АХО2
96880000 | 1$=1400 Төг |
| 2 | Ашиглалтын хугацаа | 10 жил | 10 жил | |
| 3 | 1 цаг бүрэн хүчин чадлаараа ажиллах шатахууны хэмжээ | 7.7 л дизэль 1л нь 1400 төг | 26 кг нүүрс 1 кг нь 30 төг | Тээврийн зардал орсон үнэ |
| 4 | 1 цаг бүрэн хүчин чадлаараа ажиллах шатахууны зардал | Зар1
10780 төг | Зар2
780 төг | |
| 5 | (АХО+ шатахууны зардал) тэнцэх хугацаа | 7588 цаг | 7588 цаг | (АХО2-АХО1)
(Зар1-Зар2) |
| 6 | Тэнцэх хугацаа өдрөөр | 316 хоног | 316 хоног | Тэнцэх хугацаа
24 цаг |
| 7 | Тэнцэх хугацаа жилээр
(5 сараас 10 сарын хооронд ашигладаг бол) | 2 жил | 2 жил | Жилд 180 хоног ажиллана |
| 8 | Өдөрт гарах
шатахууны зардал | Өдөрт 8 цаг
86240 төг | Өдөрт 24 цаг
12480 төг ( Нүүрсний системийг өдөрт 16 цаг галлана.) | Үлдсэн 8 цагт нь Нүүрсний хийн баллонд хураасан хийгээ ашиглана. |
| 9 | Жилээр тооцвол | 15523200 Төг | 2246400 Төг | Жилд 180 хоног ажиллана |
| 10 | Жилд гарах хэмнэлт | | 13276800 Төг | |
| 11 | Харьцуулалт | 8цаг | 24 цаг | Цахилгаантай
байна. |
Хүснэгтээс харахад НЦГС нь дизель цхалгаан үүсгүүртэй харьцуулахад анхны хөхөрнгө оруулалтын зардлаа 316 хоногт нөхнө. НЦГС –тэй байхад 24 цагын турш цахилгаантай байх давуу талтай.Улирлын чанартай ажилладаг байгууллагын хувьд НЦГС-ээр 24 цаг цахилгаантай байх зардал нь өдөрт 8 цаг цахилгаантай байх дизелийн зардлаас жилд 13 саятөгрөг хэмнэнэ.
3.Нүүрснээс цахилгаан гаргах системийн хэрэглээ
НЦГС-ийн ашиглаж буй нүүрсийг хийшүүлэх технологи нь дэлхийн цаг уурын дулаарал, хүлэмжийн хийг багасгах зорилгоор бий болсон. Дэлхий дээр шинээр байгуулагдах Цахилгаан станцууд энэхүү технолгийг ашиглах болно.
НЦГС-ийг ашиглах Улаанбаатар хотын утаа бүрэн шийдэх боломжтой.
Мөн өвөлдөө галлагаатай сургууль, цэцэрлэг, албан байгууллагуудын халаалтыг эдийн засгийн хэмнэлттэй шийдэх бололцоо бүрэн бий.
НЦГС-ийг ашиглах Улаанбаатар хотын утаа бүрэн шийдэх боломжтой.
Мөн өвөлдөө галлагаатай сургууль, цэцэрлэг, албан байгууллагуудын халаалтыг эдийн засгийн хэмнэлттэй шийдэх бололцоо бүрэн бий.
4.Хайпась компаний товч танилцуулга
Хайпась ХХК нь 2006 онд байгуулагдсан. Тус Компани гадаадаас холбоо, мэдээллийн технологи, цахилгаан үүсгүүрийн тоног төхөөрөмж хэрэглэчиддээ захиалгаар нийлүүлдэг бөгөөд сүүлийн үед сэргээгдэх эрчим хүчний болон эрчим хүчний хэмнэлттэй төхөөрөмж нийлүүлж байна.
Сүүлийн жилүүдэд дизель, бензин түллшний үнэ хурдтай өсч байна. Иймд танай компани энэ төрлийн түлштэй цахилгаан үүсгүүрийг орлох нүүрс болон модны хийшүүлэгчтэй 20 кВт – 500 кВт чадал бүхий цахилгаан дулааны хосолсон үүсгүүрүүдийг санал болгож байна.
Хайпась компаний НЦГС шийдэл нь төвийн эрчим хүчний системд холбогдоогүй, алслагдсан жуулчны бааз, уул уурхайн хайгуул, олборлолт хийж буй компани, хөдөө орон нутгийн аж ахуйн нэгж, айл өрх, сум багийн засаг захиргаа, сургууль, цэцэрлэг эмнэлгийн байгууллагуудад хэрэглээний цахилгаан дулаанаа хямд өртгөөр баталгаатай хангах боломжийг нээж байна.
Хайпась компани нь өндөр хөгжилтэй орнуудад энэ чиглэлээр эрдмийн цол зэрэг хамгаалсан, арав гаруй жилийн туршлагатай зөвлөх инженер, эрдэм шинжилгээний ажилтан, техникийн ажиллагсадтай.
Сүүлийн жилүүдэд дизель, бензин түллшний үнэ хурдтай өсч байна. Иймд танай компани энэ төрлийн түлштэй цахилгаан үүсгүүрийг орлох нүүрс болон модны хийшүүлэгчтэй 20 кВт – 500 кВт чадал бүхий цахилгаан дулааны хосолсон үүсгүүрүүдийг санал болгож байна.
Хайпась компаний НЦГС шийдэл нь төвийн эрчим хүчний системд холбогдоогүй, алслагдсан жуулчны бааз, уул уурхайн хайгуул, олборлолт хийж буй компани, хөдөө орон нутгийн аж ахуйн нэгж, айл өрх, сум багийн засаг захиргаа, сургууль, цэцэрлэг эмнэлгийн байгууллагуудад хэрэглээний цахилгаан дулаанаа хямд өртгөөр баталгаатай хангах боломжийг нээж байна.
Хайпась компани нь өндөр хөгжилтэй орнуудад энэ чиглэлээр эрдмийн цол зэрэг хамгаалсан, арав гаруй жилийн туршлагатай зөвлөх инженер, эрдэм шинжилгээний ажилтан, техникийн ажиллагсадтай.
Хайпась НЦГС-ийн талаар сонирхон уншсан тань баярлалаа
НЦГС-ийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг бидэнтэй холбогдоно уу.
НЦГС-ийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг бидэнтэй холбогдоно уу.
Хайпась ХХК
Улаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг, Чоймболын гудамж 26-1-3
Утас: 91913725, 99733725, 99778364
E-mail: enkebold@yahoo.com, otgntgs@gmail.com,
otgntgs@yahoo.com, otgntgs@hotmail.com
Улаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг, Чоймболын гудамж 26-1-3
Утас: 91913725, 99733725, 99778364
E-mail: enkebold@yahoo.com, otgntgs@gmail.com,
otgntgs@yahoo.com, otgntgs@hotmail.com
Түүхэнд хэрвээ гэдэг ойлголт байдаггүй юм
Ц.Мянганбаяр:
2011.01.19. www.shudarga.mn
“Ярилцъя” буландаа “Монгол газар” компанийн Ерөнхий захирал Ц.Мянганбаярыг урьлаа. Үргэлж олны анхаарлын төвд байж, бас үргэлж хэвлэлийнхэнд элдвээр “зуруулж” байдаг энэ эрхэм үнэхээр сонин хүн. Ойлгож ядмаар, таниж ядмаар сонин хүн. Ингээд түүний ярианд анхаарлыг тань хандуулъя.
-Тантай уулзах гэж олон хоног хөөцөлдлөө. Яагаад алга болчихов оо?
-Би хаашаа ч алга болоогүй. Ажлаа хийгээд л явж байна.
-Үндсэндээ уул уурхайн асуудал л гол сэдэв болоод байна. Энэ салбарын зовлон жаргалыг эдэлж, олон жил тэмцэж, бас тэсч ирсэн компанийн нэг бол “Монгол газар”. Тиймээс Ерөнхий захирлын хувьд тантай уулзаж асууж сохирхох зүйл байна ?
-Гол сэдэв байхаас аргагүй юм. Уг нь аль эртний л гол сэдвээ болгох ёстой байсан. Цаагуур чинь бүгд энэ салбарыг мэддэг болчихсон. Бүгд агуу мэдлэгтнүүд байгаа биз дээ. Би харин тэдэн шиг шоу үзүүлж чадахгүй болов уу. Гэвч та асуу л даа.
-Та нэг л дурамжхан байх шиг. Юунд ингэнэ вэ. Ингэхэд бид чинь монголчууд биз дээ. Үндэснийхээ бизнесменүүдийн дуу хоолойг сонсоё л доо. Гадныхны монголын хөрсийг мэдэхгүй мэргэн үгнээс залхаж гүйцлээ шүү дээ?
-Гадныхан илүү. Монгол хүн монгол эх орондоо хэн ч биш. Тэд биднээс дандаа илүү. Тийм учраас тэднийхээр л бол. Тэднээр ажлаа хийлгэ. Тэдэнд л өндөр цалингаа өг. Ер нь тэдний хорвоод л амьдръя. Зүгээр л нэг гийчин шиг гэх юм уу даа.
-Юу хэлж байгааг тань ойлгож байна аа. Ингэхэд та яг хаагуур байгаад байна вэ. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр бол өнгөрсөн жил олон л газар байж үзэх шиг боллоо?
-Бид ерөөсөө уул уурхай дээр л байгаа. Хуучин ямар ажил хийж байсан, тэрийгээ үргэлжлүүлээд л явж байна. Хүмүүсийн бодолд, хүмүүсийн өнгөцхөн хараанд бид хаана, ямар өнгө төрхтэй байгааг мэдэхгүй юм. Монголчууд чинь юмыг дандаа өнгөцхөнөөр харж,өнгөцхөнөөр дүгнэж байдаг улсууд шүү дээ. Ялангуяа хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл бол аль ч талаас нь бүх юмыг өнгөцхөн ойлгож цацдаг. Хүмүүс нь ч дагаад тэгж ойлгодог болчихсон гэдэгт би эргэлзэхгүй байна.
-“Монгол газар” хэвийн үйл ажиллагаа явуулж байна гэдгийг л нөгөө талаас нь хэлж байна гэж ойлгох уу?
-Манай компани хэвийн үйл ажиллагаа явуулж байна. Бүх юм хэвийн. Ирэх долоо хоногт монголд анх удаа алтны “Нуруулдан уусгалт”-ын үйлдвэрийг ашиглалтанд оруулах гэж байна.
-Нуруулдан уусгалтын үйлдвэр ээ. Ашиглалтыг ямар технологиор хийх үйлдвэр юм бэ. Та жаахан дэлгэрэнгүй ярихгүй юу. Сайхан мэдээ байна?
- Монголын үндэсний уул уурхайн компани анх удаа нуруулдан уусгалтын үйлдвэрийг барьж байгуулсан нь их чухал. Энэ технилоги нь хүдрийг нуруулдан овоолж, химийн бодисоор алтыг нь уусгаж урсгаж авдаг технилоги. Хялбар, капитал болон үйл ажиллагааны өртөг зардал багатай, богино хугацаанд барьж байгуулах боломжтой, бас байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөө харьцангуй бага байдгаараа давуу юм.
-Санхүүгийн хүнд цохилтонд орсон. “Монгол газар” ерөнхийдөө өвдөг сөхөрлөө гэж олон нийт ойлгох шахаж байсан байх. Шинэ үйлдвэр бий болж л байвал сайхан шүү дээ. Баяр хүргэе?
-Манайхан угаасаа нэгнийхээ амжилтад биш уналтад дуртай улсууд биз дээ. Бараг хүсэл нь тийм гээд хэлчихвэл хатуудах байх. Сэтгэлгээндээ үнэхээр өөрчлөлт хийх цаг болсон. Сэтгэлгээний хоцрогдол, гажуудлаас хамааралтай хямрал л ерөөсөө хойш нь чангааж байна шүү дээ.
-Та яагаад нэр төрөө хамгаалдаггүй юм бэ. Нэр төр гэдэг ойлголт өөрөө том баялгийн нэг мөн биз дээ. Жишээ нь банкны хямралд буруутгагдсан гол хүний нэг та. Тэр цохилтоосоо гарч чадав уу?
-За даа, хүмүүсийн сайн хэлэхийг ч, муу хэлэхийг ч би нэг их тоодоггүй дээ.
-Анхнаасаа л тийм байсан юм уу. Эсвэл амьдралын явцад ийм болчихов уу?
-Ерөөсөө анхнаасаа л тийм. Хүмүүс намайг ДОХ-той гээд жишээ нь гүжирдэж л байсан биз дээ. Би тоодоггүй.
- ДОХ-ын хадвар тээгч байжээ гээд л шуугихад үнэхээр аймаар байсан шүү. Бүх сенсаациас үүнд л хамгийн их эмзэглэсэн гэж сонссон. Тэр үед та сэтгүүлчдийг цуг яваад шинжлүүлье гэж бүр хэлж байсан юм биш үү?
-Өөр юу гэх юм. Эрүүл байгаа хүнийг тэгж гүтгээд байхаар чинь. (инээв)
- Тэр үнэхээр муухай шуугиан байсан ?
-Бизнест бол нэг ордыг үйлдвэртэй нь зарах, эсвэл худалдаж авах, дахиад хөрөнгө оруулалт хийх энэ тэр бол байдаг л үзэгдэл. Энэ чинь ерөөсөө бизнесийн жирийн л нэг явдал суудал шүү дээ. Худалдааны компани нэг дэлгүүрээ зараад, өөр байршилтай газар дэлгүүр авч шинээр хөрөнгө оруулах асуудал бол байх л асуудал биз дээ. Үүнтэй адилхан л зүйл. Яагаад ч юм хүмүүс маш хөнгөхөн ойлголттой явах юм даа.
-Зээлийн эргэн төлөгдөх хугацаа болоогүй, харилцаанууд хэвийн үргэлжилж байхад хэсэг компанийг буруутгах хоморголсон дуулиан дэгдээчих шиг болсон. Ер нь л санхүүгийн том давалгаа, банкны хямрал болоход далимдуулаад томоохон компаниудынхаа хаалгыг хаах гэж л улайрдаг. Ингэхэд өр зээлийн асуудлаа та өөртөө байсан хамгийн үнэ цэнэтэй ордыг зарж байж цэглэв үү. Эсвэл одоохондоо “Олон овоот”-оо алдчихаагүй байна уу. Яагаад гэвэл энэ асуудал дээр та бодит эх сурвалж. Өөр мэдээлэлд итгэх арга алга байна?
-”Олон овоот”-той адилхан орд манай компанид арав хориороо байгаа. Тэгэхээр тийм нэг ордыг зарах асуудал бол бидний хувьд тийм эмзэг сэдэв биш л дээ.
-Гэхдээ тэнд та нар асар их хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалт хийчихсэн байсан. Тэрийгээ бодитойгоор үнэлүүлж, хэн хэн нь харилцан гомдолгүй шударга наймаа хийж чадсан гэж үү. Кампанит ажиллагаа явуулж буланд шахаж байгаад л булаагаад авчихав уу гэж харсан ?
- Шударга наймаа хийгдсэн эсэхийг бол яваандаа цаг хугацаа харуулах байх л даа.
-Тийм үү. Үргэлжлүүлж хөндөх дургүй сэдвийн яриагаа эцэслэх гэхдээ л хүмүүс дандаа “ Хожим цаг хугацаа харуулна” гэх үгийг хэлдэг юм даа. Эсвэл араасаа айдастай, түргэхэн мартахыг хүсч байгаа асуудлын талаар л цаг хугацаанд даатгасан жижүүрийн үг унагадаг юм?
-Одоохондоо хүмүүс юу гэж ойлгоно дураараа л болог. Гагцхүү шударга байсан уу, үгүй юу. Ер нь жинхэнэ нөхцөл байдал ямар байсныг, юу болж өнгөрснийг цаг хугацаа харуулна гэж би хэлсэн шүү дээ.
-Тантай яг жилийн өмнө ярилцлагын ширээний ард сууж байсан байна. Тэр үед “Анод” банкны асуудал яг ид хөндөгдөж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд өглөө үдэшгүй таныг балбаж байсан. Дараа нь би “Зоос” банкны захирал асан хатагтай Д.Чуданжитай уулзаж ярилцлага авсан. Тухайн үед тэр хүн “Жаст” бол бидний аврагч гэж хэлж байсан. Судлаад байхад “Жаст” үнэхээр аврагч байсан гэж үү…гэсэн эргэлзээ төрдөг. Харин та юу гэж хариулах бол?
-Д.Чуданжигийн хувьд бол “Жаст” хэн байсныг би мэдэхгүй. Бид нарын хувьд бол “Жаст” биднийг зоосны нүхээр л харна шүү дээ. Энд тийм аврагч, эсвэл авлагч гэсэн сэтгэл хөөрлийн үнэлэлт дүгнэлтүүд ямар ч шаардлагагүй. Зүгээр л арилжаа наймааны асуудал шүү дээ.
-Аль аль талд нь тухтай шийдэх хугацаа олголгүйгээр бөөн сөрөг PR-аар нүдэж байгаад наймаа хийхээс өөр аргагүй байдал руу шахсан юм шиг харагддаг. Та үүнийг зөвшөөрөх үү?
-“Зоос”, “Анод”-ын зээлийн нэг хэсэг нь манай үйлдвэрлэлд зориулсан зээл болохоор манай компани руу халдаж, дайрч давших уур амьсгал давалгаалуулсан байх. Үнэндээ бол бас Иточи корпорацитай ч холбоотой шүү дээ. Хэрвээ Иточи корпораци банкинд баталгаа гаргаж өгөөгүй бол бид техникийн үнэ болох олон сая долларийг шилжүүлэхгүй байсан. Гэх мэтчилэн олон нарийн юм бий. Гэсэн ч манай компанийн хувьд ямар ч байсан төрийн ч бай, хувийн ч бай тэр банкуудыг хохиролгүй болгох арга хэмжээг авсан. Энэ л элдэв буруу ойлголттой хүмүүст хамгийн түрүүнд хэлэх тайлбар юм уу даа.
-Өнгөрсөн он жилүүдэд хамгийн их бичигдсэн, хамгийн их судлагдсан хүний нэг та байх. Тэгсэн мөртлөө таны яг хэн болохыг хүмүүс сайн мэддэггүй. Тэвчээртэй л хүн харагддаг. Өнгөрсөн жилийн турш хоригдож байна, өршөөгдөж байна, байцаагдаж байна гэж цацагдсан. Тэгэхээр нэг жил хууль хүчнийхэнд шалгууллаа гэж ойлгосон. Үнэн үү, эсвэл бас худлаа юу?
-Одоо юу гэдэг юм шүүх, цагдаа, прокурор шалгах ёстой бүх газрууд нь нэг бүрчлэн шалгасан. Монгол улсын нэг иргэнийхээ хувьд би байтугай хэн нь ч шалгуулах л ёстой. Хуулийн өмнө бүгд тэгш эрхтэй. Тэр ёсоор л шалгуулсан. Ямар ч байсан хүмүүсийг хохироогоогүй юм байна гэдгийг шалгалтаар бол тогтоосон. Ийм л асуудал болж өнгөрлөө дөө. Тэгэхээр банкны дампууралд манай компанийг буруутай юм шиг ойлгох нь өнгөцхөн, гэнэн ч гэж хэлж болох ойлголт байх.
-Оюутолгойн гэрээ боловсруулагдаад, батлагдаад галт тэргэндээ суугаад явчихсан. Одоо шүүмжлэгчид араас нь сүүлдээд баахан юм ярьж байна. Би хувьдаа энэ мэргэн жараахайнуудаас залхаж байна. Тэрний оронд дараагийн “толгойн” асуудлаа нухацтай анхаарцгаая л даа. Эсвэл хэтэрхий эх оронч биш асууж байна уу?
-Оюутолгойн гэрээ манай улсад ашиггүй хийгдсэн гэдэг бол илэрхий ойлгогдсон зүйл л дээ. Монголчууд биднээс өөрсдөөс маань болсон л асуудал байхгүй юу. Бид шинэ зах зээлийн нээлттэй нийгмийг байгуулж байгаа улс. Гаднынхныг хаалгаа нээж урьж оруулчихаад тоглоомын дүрмээ зөв зохиож чадаагүй л улс шүү дээ. Тэр хаалгыг бол буцаагаад хааж болдоггүй. Ийм л дүрэмтэй. Тэгэхээр тоглоомын дүрмээ бид зөв зохиож сурмаар байна. Ирээдүйгээ харж.
-Та уул уурхайн салбарт амьдралаа зориулж байгаа бизнесмен хүний хувьд хариулж байна уу, эсвэл нөгөө хатавчны гадаа жийгдээд үлдчихсэн монгол хөвгүүдийн нэг учраас хэлж байна уу?
- Уул уурхайн бизнесмений хувьд ярьж байна. Монголд уул уурхайн бизнес дээр над шиг бэрхшээл үзсэн, над шиг амжилт гаргасан тийм хүн бол байхгүй л дээ.
-Гологдсон монгол хүү бол биш юм байна, тийм ээ?
-Бидэнд дараа дараагийн маш олон орд бий. Тэрэн дээр хууль дүрмээ цэгцэлж зөв болгох хэрэгтэй. Гарцаа байхгүй энэ бол зүй ёсны шаардлага болоод байна шүү дээ.
-“Монгол газар” компани “Монгол 999” нэгдэлд байгаа бил үү?
- Тийм. Би ТУЗ-ын гишүүн л дээ.
-Та нарын дуу хоолой тэгээд хаана хүрч байгаа юм бэ ?
-Хамгийн гол нь энэ улс төр, хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлж байгаа хүмүүс маань амьдралаас хэтэрхий тасархай байна. Улс төрийн хүчнүүд маань ард түмний амьдралаас хэтэрхий хол. Монголын ард түмэн энэ цагийн улстөрчдийг үндсэндээ 20 жил тэжээсэн. Энэ бол яах аргагүй үнэн. Тэгсэн ч эцэст нь өнөөдрийн ард түмний амьдрал ядуу зүзүү хэвээрээ л байгаа байхгүй юу. 20 жил гээд бод л доо. Бүхэл бүтэн нэг үе байгаа байхгүй юу. Гарч байгаа хуулиуд нь амьдралд нийцдэггүй. Бизнес, улс орны хөгжил дэвшил, эрх ашигт нь эргэж дандаа харшилсан, дутуу тооцож хийсэн хуулиуд л гарч ирээд байгаа байхгүй юу. Улстөрчдийн дунд уул уурхайд ядаж тав, арван жил ажилласан хүн байхгүй байна ш дээ.
-Соц нийгмийн үед Орост уул уурхайн мэргэжил эзэмшсэн ганц нэг хүн байгаа байх ?
-Тэр улс бол яахав дээ, дандаа улсын хөрөнгөн дээр ажиллаад сурчихсан л улсууд. Түүнээс биш яг нэг долларийг хоёр доллар болгож уул уурхайн бизнесээр үржүүлэх гэдэг бол шал өөр ойлголт л доо.
-Сүүлийн үед урт нэртэй хууль тойрсон багагүй шүүмжлэл өрнөж байгаа. Мэдээж та буруу хууль л гэх байх. Гэхдээ энэ хуулийн цаад агуулгыг байгаль орчныг хэтэрхий их улангассан ашгийн төлөөх дайрлаганаас хамгаалсан хууль гэж улстөрчид тайлбарлаж байгаа юм. Энэ талаар таныг тодорхой байр суурь илэрхийлэх байх гэж бодож байна?
-Зүгээр яг ингээд уул уурхайн амьдрал дээр харж байхад бол бусад оронд уул уурхайн үйл ажиллагаа ойн сав газарт ч юмуу, усны эх газарт ч юмуу үйл ажиллагаа явдгаараа л явдаг. Харин тэд байгаль экологийн тэнцвэртэй байдлыг хангах бодлогоо хамт авч явдаг. Тухайн орон нутаг дээр нөхөн сэргээлтийн ажлуудаа зөв хэрэгжүүлдэг гэсэн үг. Түүнээс биш шууд таслан зогсоож, хааж бооно гэдэг буруу бодлого. Яагаад вэ гэвэл манай орны эдийн засгийн амьдрал бол уул уурхайтай салшгүй холбоотой. Тийм учраас дотоодын компанийн өсөлт бэхжилт, дотоодын үйлдвэрлэгч нарын чадварыг нэмэгдүүлэх, үйлдвэрлэлийн хэмжээг нэмэгдүүлэх бодлого дээр л гол ач холбогдол нь байх ёстой байхгүй юу. Түүнээс биш гадаадын компаниудын татвараар монгол улс хөгжинө гэж би ерөөсөө боддоггүй. Тийм ч улс орны түүх байхгүй. Тийм учраас энэ урт нэртэй хууль өнгөцхөн харахад байгаль орчноо хамгаалсан харагдавч цаанаа бол олон зуун уурхайчдын гэр бүлийг ажилгүй амьдралгүй болгох, олон зуун компаниудын үйлдвэрлэлийг шууд хаах уршиг дагуулж байгаа юм. Бид байгаль орчны тодорхой хуультай болсон. Бас ашигт малтмалын тодорхой хуультай болсон. Дээр нь байгаль өөрөө өөрийгөө нөхөн сэргээх явцаа байнга хадгалж байдаг. Үргэлж балансаа барьдаг байхгүй юу. Жишээ нь, ямар ч тохиолдолд байгаль чийгийн балансаа үргэлж барьдаг. Мэдээж бид тухайн сав газрын экологийн тэнцвэртэй байдлыг үйл ажиллагаагаараа алдагдуулж болохгүй. Энэ л бүх бололцоог хангасан хууль байх ёстой. Хэрвээ тухайн байгалийн баялгийг ашигласан бол эргээд экологийн тэнцвэртэй байдал дээрээ бүх анхаарлаа тавьж явах ёстой. Олон нийтийн хяналтын дор энэ ажлаа хийх ёстой. За, монголчууд ямар бие биедээ итгэх биш. Гадны эксфертүүдийг авчраад энэ нөхөн сэргээлт болсон байна уу үгүй юу гээд шалгуулах хэрэгтэй.
-Та хамгийн сүүлийн үеийн байдлаар нөхөн сэргээлтэд зарцуулсан өртгийнхөө тооцоог хэлж чадах уу?
-Одоохондоо бид говь нутагт олборлолт явуулж байгаа. Хангайд бол бидний хийсэн нөхөн сэргээлт байгаа. “Нарийн хамар” гээд томоохон хөндийд бид нөхөн сэргээлт хийсэн. Тэр нутгийн оршин суугчид эргээд нөгөө уурхай байсан газраа танихаа байсан. Энд хуучин олборлолт явуулж байсан юм уу гэж гайхаж асуудаг.
- Унаган байгаль юм шиг л хийсэн гэж үү?
-Яг л унаган юм шиг. Нутгийн оршин суугчид өөрсдөө тухайн үед нөхөн сэргээлтийн үйл ажиллагаанд оролцсон. Хамтдаа хийсэн гэсэн үг.
-Тэр нутгийг очиж үзэж болох уу?
-Болно.
-Урт нэртэй хууль дээр таны байр суурь бүрэн гарав уу?
-Сүүлийн үед Засгийн газрын зүгээс холбогдох газруудыг урьж харилцан зөвшилцөлд орж ярилцах, байр суурь, санаа оноогоо солилцох бодлого явуулж байгаа. Энэ бол хамгийн зөв гарц мөн.
-Төр татвараа хамаад авахаа л мэддэг. Дараа нь бизнесийнхээ ертөнцийн толгой дээгүүр нь л хардаг шүү дээ. Янз бүрийн тэнгэрийн хуулиуд гаргаад л. Ширээ тойроод сууж ярьдаг юм руу орж байгаа нь сайн хэрэг л дээ?
-Монголын улстөрчийн хамгийн том алдаа бол яаж монголчуудыгаа орлоготой болгох вэ, яаж ажлын байртай болгох вэ гэдэг талаасаа бага сэтгэдэг, бага ойлгодог нь гэж би боддог. Ганц хоёрхон улстөрч л энэ сэдвээр дуугардаг. Ийм байвал яаж бид урагшлах юм.
-Лиценз олголт дээр хориг тавьсан байгаа. Гэхдээ л хориг тавьснаас хойш 192 лиценз олгосноосоо болоод салбарын сайд Д.Зоригт огцрох дээрээ тулаад байна. Хориг болоод түүний эргэн тойронд болж байгаа асуудал дээр та байр сууриа илэрхийлэхгүй юу?
-Монголын уул уурхайн үйлдвэрлэгч нарын эрх ашгийг хамгаалж чадаагүй сайд бол огцрох л ёстой. Монголчуудын эрх ашгийг хамгаалж ажилласан бол, бидний эрх ашгийн төлөө, уул уурхайн эрх ашгийн төлөө тэр хүн тэмцсэн бол энэ салбар ард нь зогсоод л дэмжинэ. Тэгж чадаагүй учраас огцрох хэрэгтэй. Бүгд л ингэж үзэж байгаа.
-Айл болгоны авдранд нэг нэг лиценз байж байдаг. Энэ даварсан байдлыг цэгцлэх хэрэгтэй. Хятадуудын гарт л бөөн бөөнөөрөө байж байна шүү дээ ?
-Ерөнхийдөө манайд санхүүгийн зах зээл бүрэн цогцоороо хөгжөөгүй байна гэдгийг л харуулаад байгаа юм л даа. Одоо хамгийн чухал юм бол монголын уул уурхайн биржийг байгуулах, хөрөнгийн биржийг уул уурхайн бирж болгох энэ шаардлага нэн хурцаар тавигдаж байгаа байхгүй юу. Өөрөөр хэлбэл монголын байгалийн баялгийн үр өгөөжийг монгол хүн бүр хүртэж байх тэр асуудлыг шийдэх гарц гэсэн үг. Тийм биш тохиолдолд уул уурхай маань зөв гольдролдоо орж хөгжихгүй юм байна л гэж би ойлгосон. Өөрөөр хэлбэл манай нэг алтны ордны тодорхой хувийг ард түмэн эзэмшдэг, эзэмшдэг хүмүүс хөрөнгө оруулалтаа хийдэг байх юм бол эргээд нөгөө орон нутгийнхны амьдрал дээшлэнэ. Хүмүүс орлоготой болохоороо хуулиа биелүүлдэг болно. Хэзээ хуулиа биелүүлдэг болох вэ гэхээр монголчуудын сарын дундаж орлого 2000 долларт хүрсэн үед болно. Ийм тохиолдолд л Ардчилал жинхэнэ утгаараа хөгжинө. Хууль жинхэнэ утгаараа хэрэгждэг болно. Хүмүүс маань орлоготой учраас хариуцлагатай болно. Бүх юм ил тод болно. Үүний механизм маань нөгөө уул уурхайн биржийг байгуулах. Тавантолгой, Оюутолгойн тодорхой баялгийг ард түмэн хүртэх ёстой. Ийм байхгүйгээр мянган Ардчилал яриад яах юм билээ. Мянган үнэн шударга явна гээд яах ч юм билээ.
-Бас үе үе жижиг жижиг цайны мөнгө тараагаад ч яах юм билээ?
-Сонгуулийн мөнгө амлаад ч яах юм билээ. Хүмүүсийн бодит сарын цалинг 2000 доллар хүргэх. Үүний төлөө ажиллах ёстой. Гэвч улс төрийн хүчин бизнесменүүд хамтарч байж хийх ёстой ажил болохоос дан ганц аль нэг улс төрийн хүчин хийнэ гэдэг худлаа.
-Та сая хоригийн тухай асуултад хариуллаа. Энэ алхам нь өөрөө манайх руу орж ирж байгаа хөрөнгө оруулалтын урсгалд ямар нөлөө үзүүлж байгаа бол?
-Манай гадаад найз нөхдүүд, түншүүд нэг тийм айсан байдалтай байгаа байхгүй юу. Бүгд айчихсан. Яахав дээ, энэ бүх байдлаас болоод хууль эрх зүйн орчин нь тогтворгүй орны тоонд шууд орчихож байгаа юм.
-Дандаа л ийм явлаа шүү дээ. Хөрөнгө оруулагчдийн дунд таагүй дохио дуугарч байгаа бол харамсалтай л юм ?
-Харамсалтайгаар барахав. Нөгөө л монголчуудын хөгжлийн үе шат маань улам хойшлогдох юу нь сайн байх билээ.
-Өнөөдрийн сэдэв бол Тавантолгой байгаа. Гэвч Тавантолгой дээр Засгийн газар УИХ-аас гөжөөд явж байна л даа. Тавантолгойг яагаад хэсэгчилж зарах гээд байна вэ. Тэд байхгүй мөнгөө баталчихсан. Тэгээд бантсандаа тэрийгээ босгох гэж улайрч байна гэж ажиглагчид харж байгаа. Харин та яаж харж байна вэ?
-Үндсээрээ бол энэ буруу. Монголын ард түмний эдийн засгийн эрх ашгийн үүднээс Тавантолгойг хэсэгчилнэ гэдэг асуудал бол туйлын буруу. Сүүлд монголын ард түмэн энэ улстөрчидтэй хариуцлага тооцох өдөр ирнэ шүү дээ. Гарцаа байхгүй ирнэ. Яагаад гэвэл буруу зүйл хийсэн учраас. Зүгээр өнөө маргаашдаа хэсэгчилж зараад тодорхой хэмжээгээр урьдчилгаа мөнгө аваад сонгууль энэ тэрийн амлалтаа биелүүлэх бол цаг зуурын л асуудал. Өөрийгөө л хуурсан асуудал. Энэ улстөрчид монголд ахиад 20-30 жил амьдрахгүй юм шиг ийм зан гаргаж болохгүй л дээ. Зоригтойхон шиг шийдээд монголын ард түмэнд Тавантолгойг өмч болгоод өгөх хэрэгтэй. Угаасаа л бүх нийтийн л өмч байсан юм чинь.
-Тэгээд ?
-Зөвхөн менежментийн л асуудал ш дээ. Тийм учраас л бид нар “Монгол 999” гэсэн үндэсний нэгдлийг байгуулсан. Хэн нь ч давуу эрхтэй биш Samsung гэдэг шиг тийм олон нийтийн компани байгуулъя гэсэн. Энэ бол улс эх орныхоо хөгжлийн төлөөх мөрөөдлийн үүднээс гаргасан л компани шүү дээ. Улс төрийн ч шаардлага байсан. Мөн эдийн засгийн ч, нийгмийн ч шаардлага байсан. Энэ шаардлагын үүднээс үүссэн үндэсний компаниудын нэгдэл.
-Гэвч төр авч хэлэлцсэнгүй. Одоо тэгээд яах вэ. Үргэлжлүүлээд мөрөөдөх үү?
-Мөрөөдөх л ёстой ш дээ. Үргэлжлүүлээд бид хийдгээ л хийнэ л дээ. Тэр бол ойлгомжтой. Гэхдээ яваандаа ард түмний амьдралыг дээшлүүлж чадахгүй л юм чинь тэр улс төрийн хүчин хэзээ нэгэн цагт хариуцлага үүрнэ ш дээ. Ийм л асуудал байна. Хичнээн их алдаа гарахыг хэн ч хэлж мэдэхгүй. Түүхэнд хэрвээ гэдэг ойлголт байдаггүй шүү дээ. Тэгэхдээ Тавантолгойгоос өөр Тавантолгойтой дүйцэхүйц ордууд монголд бий. Үүн дээр бид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг маш зөв уян хатан бодлоготойгоор зохицуулалт хийхгүй бол болохгүй байна л даа. Сүүлийн үед лицензийн наймаа цэцэглэчихсэн байна гэдэг үнэн. Хөрөнгийн биржээр дамжуулж, уул уурхайн биржээр дамжуулж л лиценз зарагддаг байх ёстой. Түүгээр дамжуулж манай ард түмэн бас хөрөнгө оруулах эрхтэй байх ёстой. Тэндээс гарах үр ашгаас нь төр татвараа авах ёстой. Ийм ийм юмыг яаралтай хийх ёстой байхгүй юу. Жишээлбэл : Монгол улс, хятад улсын гадаад харилцааны томоохон түнш болох нь бол хэнд ч ойлгомжтой. Яваандаа Хятадын эдийн засаг дэлхийн нэг номерын эдийн засаг болох нь ойлгомжтой. Манай баялаг бол гурав дөрвөн сая хүнд хангалттай хүрэлцэхүйц баялаг. Хамгийн гол нь зөв зохион байгуулалт, зөв менежмент, ил тод байдал, ялангуяа сахилга бат дэг журам хэрэгтэй байна. Монголчуудад хамгийн хэрэгтэй юм сахилга бат, дэг журам , ил тод байдал. Энэ гурав бол үнэхээр өнөөдрийн нийгэмд байхгүй байна л даа. Тэгэхээр эдийн засгийн үүднээс монгол улсад ашиггүй хөрөнгө оруулалт бол байж болохгүй. Ялангуяа гадаадын хөрөнгө оруулалтын хувьд. Энэ бүх урсгал зөвхөн биржээр дамжиж явагддаг байх ёстой. Сүүлийн 20 жилд манай эдийн засаг ямар ч төлөвлөлт байхгүй, төрийн зүгээс зохицуулалт байхгүй ёстой нэг шугуйн хуулиар, зэрлэгүүдийн хуулиар явж ирлээ л дээ. Харин азаар өвөг дээдсээс монголчууд бидэнд үнэхээр төв азийн хамгийн сайхан баян газар өвлөгдөн үлдсэн. Үүний төлөө бурханд, өвөг дээдэстээ баярлахаас яахав. Тавантолгой шиг тав зургаан орд бид нарт байна. Зүгээр энгийн нэг жишээ хэлэхэд ойрын 50 жилд бид Хятад улсын зэс, никель, уран, нүүрсний хамгийн том ханган нийлүүлэгч байна. Энэ нь дээр бид босч авах ёстой.
-Монголчуудад ирэх хамгийн том боломжуудын тухай сайн ярих хэрэгтэй байна. Тэгж байж үндэстний нэгдсэн мөрөөдөл төвлөрнө шүү дээ?
-Хамгийн гол нь аливаа юм бодит эдийн засгийн боломжин дээр тулгуурласан байх ёстой л доо. Монголчуудын хувьд бол ирээдүйд гурван том боломж бий. Нэгдүгээрт, эрчим хүчний чиглэлээ бид Казахстантай хамтарч ураны банк байгуулж ажиллах боломжтой. Энэ ирээдүйд зайлшгүй хэрэгжинэ л дээ. Нөгөө талаар гэвэл манайх бол газрын ховор элементийн хувьд дэлхийд Хятадтай өрсөлдөхүйц хэмжээний нөөцтэй. Бид дэлхийн бүх оронд газрын ховор элемент экспортолж, хэрэглээг нь 50 жил тогтвортой хангачихна. Энэ маань юу гэсэн утгатай үг вэ гэхээр жижиг дунд үйлдвэрийг технологийн түвшинд хийх боломжтой гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл бидэнд Samsung-ын гар утас, Sony-гийн дэлгэц, Toyota-ын моторыг монголд үйлдвэрлэх тийм боломж гарч ирнэ гэсэн үг. Одоо улстөрчдийн яриад байгаа сэргээгдэх эрчим хүч байна. Нарны батерей байна. Энэ бүгдийг монголд үйлдвэрлэх боломжийг газрын ховор элемент маань олгож байгаа байхгүй юу. Энэ юу гэсэн үг вэ гэхээр өндөр өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх тэнхээтэй болно гэсэн үг. Монголд шууд тэргүүний технологитой орнуудтай хамтарч монгол нутагтаа үйлдвэрлэл явуулах тэр боломж нээгдэнэ гэсэн үг. Тэр үндсэн дээрээс жишээлбэл, Toyota-тай бид 50 жилийн гэрээ хийж болно. Танайхыг бид газрын ховор элементээр хангая гэж. Нэг машинд 22 килограмм газрын ховор элемент ордог. 17 элементээс 12 нь жишээ нь манайд байна. Сүүлийн үеийн цахилгаан машиныг бид Toyota-тай хамтарч хийх боломжтой. Тэгэхийн бол 50-60 жилд газрын ховор элементээрээ бид цахилгаан машин үйлдвэрлэлээ. Эд ангиудыг нь монголын залуучууд хийж сураг л дээ. Тэгэхэд манай хүмүүсийн цалин 2000 доллар болно . Энэ маань нөгөө талаасаа уул уурхайтай уялдаагүй асуудал байхгүй юу. Шинэ технологи эзэмших, шинэ үйлдвэрлэл явуулах тухай яриа юм. Эцсийн бүтээгдэхүүн хийдэг улс орны тухай яриа юм. Нөгөө салбар нь бол биотехнологийн салбар. Сүүлийн үед Сингапурчууд бол эмийн бизнес рүү орж байна л даа. Биотехнологийн салбар бол патенттай салбар байхгүй юу. Өөрөөр хэлбэл жижиг улс патентаар үйлдвэрлэл явуулдаг. Бид нарт тийм массаараа үйлдвэрлэл хийх боломж алга байна шүү дээ. Хятад шиг, ядаж Өмнөд Солонгос шиг 50 сая хүн алга байна. Тийм учраас оюун ухааны патентын бизнес бол манай бас үндсэн гол чиглэл болж болно. Хорт хавдрын эсрэг эмийн бизнес байна, хөгшрөлтийн эсрэг эмийн бизнес байна. Энэ чинь нөгөө нэг хүмүүсийн яриад байгаа Голланд өвчний эсрэг гаргаж тавих эдийн засгийн бодлого байхгүй юу. Монгол орны бодит бололцоо боломж ийм л байгаа. Монголчууд бид бол ямар ч орноос оюун ухааны хувьд дутаад байх юм байхгүй.
-Та итгэлтэй хэлж байна уу?
-Итгэлтэй. Дэлхийн технологитой, дэлхийн бизнестэй холбогдоход ийм л чиглэлээр холбогдох байхгүй юу. Мэдээж бид тэртэй тэргүй нөхөн сэргээдгээрээ л байгалиа сэргээнэ. Бас Хятад улсыг эрчим хүч, өнгөт болон бусад материалаар хангана.
-Тийм ээ, дэлхийтэй адилхан л хийдгээ хийнэ. Өөрөөр яах гэж ?
-Тийм. Бид зах зээлийн хууль дүрмээрээ л амьдрах ёстой.
-Бизнесийнхэн бол ямагт төр засагт сэтгэл дундуур байдаг хүмүүс л дээ. Эрх ашгаа хамгийн их хайчлуулж байдаг болохоор. Тэгээд арга буюу хамгийн их тэсвэртэй нь 15-20 жил яваад л за, болъё бодлого хийдэг тэр төвшинд нь очъё гээд улс төр лүү явцгаадаг. Танд ч гэсэн ийм бодол орж байгаа юу?
-Бурханд итгэдэг болохоор тэр үү. Бурхан яаж зурсан түүгээр л явна. 2012 оны сонгуульд оролцох бодол бол байна.
-Хөөх, хаанаас нэр дэвшихээ төлөвлөсөн үү?
-Тэр төвшинд хараахан шийдвэр гаргаагүй байна. Манайх шинээр баригдсан үйлдвэртээ химийн бодисын зөвшөөрөл авах гэж зургаан сар хөөцөлдөж байна. Тэнд 17 төрийн хүмүүсийн, өөрөөр хэлбэл дарга нарын гарын үсэг авах ёстой.
-17 гарын үсэг, 17 хаалга, 17 хүнд суртал…Үнэхээр хэцүү байна шүү?
-Ярих юм биш. Инээдтэй нь мэргэжлийн улсуудын дүгнэлт гарчихаад байхад дараа нь тэр хүмүүс хуралддаг.
-Хамгийн гол нь асуудлаа мэддэг хүмүүс хуралдаж байна уу. Суудлын бөглөөнүүд байна уу?
-Асуудлаа өнгөцхөн мэддэг улсууд.
-Гоё хариулт байна. Та хүн гутаах дургүй хүн юм шиг байна ?
-Зургаан сарын дараа үйлдвэрлэл эхлэх гэж байхад л ийм тээг болоод байдаг. Яахав химийн хортой бодис улс орны аюулгүй байдалтай холбоотой нь үнэн боловч тийм л хүнд сурталтай. Мэдээж нөгөө химийн бодисны зөвшөөрөл гарсны дараагаар Хятад улс захиалгаар хийдэг байхгүй юу. Тэгэхээр зөвшөөрөл гараагүй болохоор үйлдвэрийг нээчихэж болдоггүй.
-Тэгээд та яагаад энэ хүнд суртал, дургүй хүргэсэн хүчин зүйлүүдтэй үзэлцдэггүй юм бэ. Танд бүх хүч чадал нь байгаа шүү дээ?
-Хүмүүстэй хэрэлдэж явахын оронд хийх ёстой ажлуудаа хийж явах нь илүү. Шинэ технологи судлах, шинээр орд эрж хайх зэрэг надад хийх маш олон ажил байна шүү дээ. Бас хувь хүнийхээ хувьд би хэрүүлч, заргач биш.
-Нэг юмыг асуухсан гэж боддог байлаа. Та бол улсад олон жил татвар төлсөн. Үнэхээр их юм хийсэн хүний нэг л дээ. Нөгөө утгаараа их ч мөнгө босгосон, түүгээрээ их ч “тоглосон”. Гэхдээ та яагаад Женко шиг нүд булаасан, нүүр тахласан ганц гоё цогцолбор барьчихдаггүй юм бэ. Ганц сайхан театр ч юм уу яагаад бариад өгөөгүй юм бэ. Таны мөнгө рок попын хэлээ хазсан хүүхдүүдэд зориулагдаад л урсаж байдаг. Энэ бүдүүлэг асуулт байж магадгүй. Гэхдээ та хариулчих?
-Энэ бол залуучуудын төлөө, урлагийн нөлөөг тэлж нийгмийн сэтгэл зүйд гэрэл гэгээ нэмэхийн төлөө хийсэн бас нэг томоохон хөрөнгө оруулалт шүү дээ. Нөгөө талаас бид хэнээс ч хамааралгүйгээр ордыг өөрсдөө хийж чаддаг, хэнээс ч хамааралгүйгээр бас баяжуулах үйлдвэрийг хийж чаддаг. Улсдаа татвараа өгдөг. Юуг дэмжих, яахаа өөрсдөө мэдэх эрхтэй болов уу гэж бодож байна. Тэртэй тэргүй бид хөгжлийн төлөө л эцсийн эцэст явж байгаа байхгүй юу. Нэг л юмны тал талаас мэрж яваа гэсэн үг. Улсдаа хэдэн зуун тэрбумаар нь татвараа өгнө. Тэгээд дээр нь муу хэлүүлнэ, доромжлуулна. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр нь гүтгүүлнэ. Хангалттай олон өнгө төрхтэй амьдрал юм биш үү.
-Таны урлаг поп хөгжим юм уу?
-Өө, яалаа гэж. Би рокынхныг ч тэр, зохиолын дуучдыг ч тэр бүгдийг нь л дэмждэг. Тэрэн дээр бол заавал нэг их нэг урсгалыг дэмжсэн ч юм уу , тийм юм байхгүй л дээ. Ялангуяа монгол бөхийг ч тэр маш их дэмждэг.
-Цолны найраанд нь уу?
-Бэлтгэл сургууль хийхэд нь дэмждэг. Тэгтэл мушгих хэрэггүй дээ.
-Баярлалаа. Цаг гаргаж ярилцсанд. Танд амжилт хүсье ?
-Танд ч гэсэн баярлалаа.
Подписаться на:
Сообщения (Atom)
____ Их үзсэн ____
-
“Түмний зорилт Төрийн менежмент” цуврал. Улс төр, эдийн засаг, нийгмийн харилцааны "Чандмань онол" Тэгшитгэх гэж тэнэгтэ... -
“Түмний зорилт Төрийн менежмент” цуврал. Монголын уул уурхайн салбар дахь гадаадын хөрөнгө оруулалтын эерэг ба сөрөг хувилбаруудыг...
-
Япон автомашин захиалга. (976)-99013026 Монголчууд бидэнд бусдын ирийг нь мохтол унаж хэрэглэсэн машин хэрэгтэй юу? эсвэл эх орныхоо э... -
Төмөрлөгийн үйлдвэрт хөрөнгө оруулахыг уриаллаа 2012.8.10 http://news.zindaa.mn Өнөөдөр 11.00 цагаас УИХ-ын гишүүн С.Ганбаат... -
2009/09/28 • Сэдэв нь: Бизнес таймс Энэ хүн бол амьдаараа домог болсон цөөн хүний нэг. Тэрээр маш олон талт хүн байв. Физикч, инженер, зо...
-
“Түмний зорилт Төрийн менежмент” цуврал Монгол улсын эдийн засаг, үйлдвэрлэл, үйлчилгээг гадаад ба дотоод орчинд хөгжүүлэх цогц хөтөлбөр ...
-
2009-09-18 20:50 www.automarket.mn 2013-10-23 16:58 ____________________________________________________________________________...
-
Бизнесийн англи хэл: Хичээл 1: Үүнийг орчуул: SABREL Ref:JC/BB BROUN and BOOTS chemicals 37, Oxford Rd, LEYCESTER (G.B) ...
-
ДАЯАРЧЛАЛ ГЭЖ ЧУХАМ ЮУГ ХЭЛЭЭД БАЙГАА ХЭРЭГ ВЭ http://ubman.mn/policy-and-economica-in-our-life/35-policy-a-economica-in-our-life/218-n... -
MAN truck-ны чирэгч толгойн шинэ загварыг хэрхэн зохион бүтээж, хийж байгаа нь Цахилгаан тээвэр компаниас дараахь зураг төсли...
- Миний тухай
Your IP address
