- Агуулгын шошго
- “Армон гутал” –ын үйлдвэр (1)
- "Зөрүүд монгол" нэвтрүүлэг (1)
- “Никел Ганбаа”-гийн бүтээсэн монгол мопед (1)
- “Экобус” ХХК автомашины үйлдвэр байгуулагдлаа (1)
- “Эрдэнэс Тавантолгой” ХХК-ны 1072 ширхэг хувьцааны үнэ цэнэ (1)
- “USI” компани аутсоурсинг (1)
- 3D scanner and printer (1)
- 5S good house keeping (1)
- а."Ашигт малтмал ба түүнийг боловсруулах үйлдвэрлэлийн тухай" хуулийн төсөл (1)
- А.БАЯРМАА. "Тээврийн бодлого төлөвлөлтийн математик загварчлал" (1)
- Авто видео зураг (1)
- Авто зураг төсөл outsourcing (1)
- Автомашин үйлдвэрлэл (1)
- Англи хэлийг кино орчуулж сурах арга (1)
- АРДЧИЛАЛЫН ҮЕ ДЭХ ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЭЛИЙН ХЭРЭГСЭЛ БА МОНГОЛ УЛСЫН ЭЭЖ (1)
- б.Монгол улсын болгоомжлох ёстой зүйлс буюу төрийн “хар хайрцагны” бодлого (1)
- Баялаг бүтээж байж л баян улс орон болно (1)
- бизнес төслийн агуулга (1)
- Бизнесийн англи хэл (1)
- Бодлогын хүү (1)
- боловсруулах үйлдвэрлэл (1)
- брендүүд (1)
- г.Эдуардо Анинат: Зэсийн орлогоороо тогтворжилтын сан байгуулж хямралыг амжилттай туулж байна (1)
- Газраас эрчим хүч үйлдвэрлэ (1)
- Газрын тосыг орлох занар шинэ боломж (1)
- Д.Жаргалсайхан: МОНГОЛД НЭН ДАРУЙ НЭВТРҮҮЛЭХ ШААРДЛАГАТАЙ ГУРВАН ТӨРЛИЙН САНХҮҮГИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ БАЙНА (1)
- д.Н. НАЦАГНЯМ. Castle Care-Tech LTD. зохион бүтээгч програм хангамжийн инженер (1)
- Давхар иргэншил монгол иргэдэд хэрэгтэй болж эхэллээ (1)
- ДАЯАРЧЛАЛ ГЭЖ ЧУХАМ ЮУГ ХЭЛЭЭД БАЙГАА ХЭРЭГ ВЭ (1)
- ДЭЛХИЙН ОЮУНЫ ӨМЧИЙН БАЙГУУЛЛАГА УРАЛДААНТ ШАЛГАРУУЛАЛТ ЗОХИОН БАЙГУУЛНА (1)
- ж.МИНИЙ МОНГОЛ. бичсэн Очир-Эрдэнэ (1)
- Жон Перкинс. "Эдийн засгийн алуурчны өчил” номын тухай (1)
- з.Бизнесийн арван алтан зарчим (1)
- Индекцийн гүйдлийг машин үйлдвэрлэлд хэрэглэх нь (1)
- Индукцийн гүйдлийг машин үйлдвэрлэлд хэрэглэх нь (1)
- Л.Одсэр “Чинээлэг малчин бойжуулах төв” ТББ (1)
- М.Чойсүрэн: “Балгасын улаан нуур”-ын цэнгэг усыг уул уурхайд ашиглахад хайран (1)
- МАШИН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ ХӨГЖЛИЙН ТҮЛХҮҮР ГАРЦ (1)
- МЕТАЛЛУРГ (1)
- металлурги (1)
- Монгол банкны маапаан (1)
- Монгол улсын газрын зураг (1)
- Монгол улсын хөгжлийн бодлогууд (1)
- Монгол улсын эдийн засаг үйлдвэрлэл үйлчилгээг гадаад ба дотоод орчинд хөгжүүлэх цогц хөтөлбөр (1)
- Монголд автомашин үйлдвэрлэх боломж бий юу? (1)
- Монголчууд бид зөв хуулийг өөрсдөө гаргаж сурах хэрэгтэй (1)
- Монголын автын салбарын эрх зүйн орчин хөрөнгө оруулалт (1)
- Монголын хууль биднийг хамгаалж чадах уу? (1)
- Морин хуурын домог (1)
- Мэдээлэлийн бирж (1)
- нийгмийн харилцааны "Чандмань онол" (1)
- Нүүрсний экспортын тээвэрт цахилгаан чирэгч толгойтой төмөр замын тээвэр онцгой үүрэгтэй (1)
- Реклам сурталчилгаа (1)
- Салхит ууланд салхин сэнс босч эхэлжээ (1)
- Силикон для формовки (1)
- Таны цагийг хэмнэх keyboard дээрх 12 товч үйлдэл (1)
- Техникийн англи хэл (1)
- Томчуудын оролцоотой нүүрсний бизнесийн луйвар (1)
- төслийн тухай үндсэн ойлголт (1)
- Төсөл (1)
- ТЭГ баланс (1)
- Улс төр (1)
- уул уурхай дахь гадаадын хөрөнгө оруулалтын эерэг ба сөрөг хувилбарууд (1)
- Холбоо барих (1)
- Хүснэгт оруулах арга (1)
- Цувих матах технологийн аргууд (1)
- Чандмань онол (1)
- Чацарганы ач тус (1)
- эдийн засаг (1)
- Ядаж жаахан ч гэсэн техник сэтгэлгээтэй хүн хэрэгтэй байна. (1)
- Ямар ч ажил дээр хэрхэн шилдэг нь байх вэ? (1)
- A Urine Powered Generator and Sanitation: Flushed with pride (1)
- Adnxs (AppNexus): салахгүй дагадаг сурталчилгааны технолог (1)
- audio file downloading (1)
- BLOGING HTML (1)
- Bloom energy server (1)
- buggy car (1)
- Carbonfund.org's quality assurance protocol. Highest quality standards (1)
- Criteria of the 50 most Innovative Countries (1)
- Custom Sprinter Van Mercedes Benz Sprinter On 44 Inch Tires (1)
- Earth Generator (1)
- Energy efficient Electronics and Home (1)
- Eugo.G -The Mongolian Art of Shoemaking (1)
- geotermal energy газрын гүний дулаан (1)
- Green 3D үйлдвэр. хуванцар эд ангийн 3D үйлдвэрлэл (1)
- Home size power plant build (1)
- How to Franchise your business (1)
- Hybrid solar system makes rooftop hydrogen (1)
- Image (1)
- image.jip in fotobucket (1)
- INTERNET (1)
- Landcruiser 70 series (1)
- Onoo (1)
- Sheet metal spinning (1)
- Some HOW TO .... 'S INTERNET (1)
- Some HOW TO 'S SPEED UP PC (1)
- SONY брэндийг үндэслэгч Морита (1)
- SPEED UP INTERNET MOZILLA (1)
- UNICAT (1)
- uploading and editing (1)
- Video (1)
- VOLKSWAGEN AMAROK 2.0 4WD (1)
- www.FORMADEL.ru Формы тротуарной плитки (1)
- Xөрөнгийн зах зээл. В.Ганзориг. http://vganzorig.blogspot.com (1)
- Шинэ машин
- Hyundai / KOREA makers/
- Daewoo
- KIA
- SsangYong
- Landrover /GREAT BRITAIN makers/
- Aston Martini
- MAN
- Volvo / SWEDEN makers/
- SAAB
- IVECO
- Renault / FRANCE makers/
- Citroen
- Peugeot
- Skoda / CZECH makers/
- Tatra
- Alfa Romeo / ITALY makers/
- Ferrari
- FIAT
- Maserati
- Lamborgini
- GMC /USA makers/
- Ford
- Chevrolet
- Hummer
- Buick
- Cadillac
- Jeep
- Navistar
- Mercedes Benz / GERMAN makers/
- BMW
- Opel
- Audi
- Volkswagen
- Porshe
- Yamaha /JAPAN makers/
- Kawazaki
- Suzuki
- Mitsubishi Fuso
- Mazda
- Lexus
- Infiniti
- Hino
- Daihatsu
- Komatsu
- Isuzu
- Subaru
- Honda
- Mitsubishi
- Toyota
- Nissan
- Америкийн авто инженерүүдийн холбоо /SAE/
- Дэлхийн авто инженерүүдийн холбоо /FISITA/
- Дэлхийн авто үйлдвэрлэгчдийн холбоо /AIAM/
- Brabus
- Tata
- Wald international
- Tesla
- Lincoln
- Harley-Davidson
- Spyker
- Freightliner truck
- Bentley
05:26 |
Изменить сообщение
https://www.knowablemagazine.org/article/technology/2019/graphene-2d-materials
The wonder material graphene — an array of interlinked carbon atoms arranged in a sheet just one atom thick — promised a world of applications, including super-fast electronics, ultra-sensitive sensors and incredibly durable materials. After a few false starts, that promise is close to realization. And a suite of other extremely thin substances is following in its wake.
The wonder material graphene — an array of interlinked carbon atoms arranged in a sheet just one atom thick — promised a world of applications, including super-fast electronics, ultra-sensitive sensors and incredibly durable materials. After a few false starts, that promise is close to realization. And a suite of other extremely thin substances is following in its wake.
Graphene got its beginnings in 2003, when scientists at the University of Manchester found they could peel off a gossamer film of the material just by touching a piece of ordinary sticky tape to a block of purified graphite — the solid form of carbon that’s mixed with clay and used as the “lead” in most pencils. Graphene proved stronger than steel but extremely flexible, and electrons could zip through it at high speeds. It earned its discoverers the Nobel Prize in 2010, but researchers spent years struggling to manufacture it on larger scales and figuring out how its remarkable properties could best be used.
They didn’t get it right straight out of the gate, says Todd Krauss, a chemist at the University of Rochester. “Scientists are pretty bad at predicting what’s going to be useful in applications,” he says.
With its atom-thin sheets layered into tiny particles known as quantum dots, graphene was tried as a microscopic medical sensor, but it didn’t perform as desired, Krauss says. With its sheets rolled up into straw-like nanotubes, graphene was built into items like hockey sticks and baseball bats in the hopes that its strength and durability could better existing carbon fiber. But Krauss notes that there has since been a trend away from using nanotubes in consumer products. (Some also worry that long carbon nanotubes could harm the lungs since they have been shown to have some chemical resemblance to asbestos.)
Today graphene is finding its way into different types of products. “Graphene is here,” says Mark Hersam of Northwestern University. Layered over zinc, graphene oxide is actively being developed as a replacement, with higher storage capacity, for the sometimes unreliable graphite now used in battery anodes. And nanotubes were recently used as transistors to build a microprocessor, replacing silicon (unlike flat graphene, nanotubes can be coaxed into acting like a semiconductor). Though the microprocessor was primitive by modern computing standards, akin to the processing level of a Sega Genesis, materials scientists think it could ultimately pave the way for more efficient, faster and smaller carbon components for computer processors.
At the same time, a new generation of two-dimensional materials is emerging. The success of graphene further fueled the ongoing effort to find useful atomically thin materials, working with a range of different chemicals, so as to exploit the physical properties that emerge in such super-thin substances. The newcomers include an insulator more efficient than conventional ones at stopping the movement of electrons, and another that allows electrons to glide across it at a good percent of the speed of light, with little friction. Researchers think some of these may one day replace silicon in computer chips, among other potential uses.
Other materials now in development have even higher aspirations, such as advancing scientists toward one of the most tantalizing goals in chemistry — the creation of high-temperature superconductors.
Speedy electrons
In graphene, carbon atoms link up in an orderly honeycomb pattern, each atom sharing electrons with three neighboring carbon atoms. That structure allows any added electrons to move speedily across its surface. Ordinarily, a single electron might move through a conducting metal like copper at 1.2 inches per minute (given a 12-gauge wire with 10 amps of electricity). But in early experiments on graphene, electrons zipped along at 2.34 billion inches per minute — which could make for electronics that charge in just a few minutes and eventually in a matter of seconds.
Graphene conducts heat just as well as it conducts electricity. It’s also one of the strongest materials ever studied — stronger than steel, it can stop a bullet — but oddly stretchy too, meaning it’s both flexible and tough.
Other 2D materials under exploration may have similar attributes as well as novel qualities all their own, but chemical impurities have until recently kept them hidden, says Angela Hight Walker, a project leader at the National Institute of Standards and Technology in Gaithersburg, Maryland. “We’re now getting to the point where we can see the new physics that’s been covered up by poor sample quality,” she says.
One of the newcomers is black phosphorus, explored by Hersam and his coauthor Vinod Sangwan in the 2018 Annual Review of Physical Chemistry. When white phosphorus — a caustic, highly reactive chemical — is super-heated under high pressure, it becomes a flaky, conductive material with graphite-like behavior. Peeling off an atom-thin layer of this black phosphorus with sticky tape produces a material called phosphorene. First fabricated in 2014, phosphorene rivals graphene in terms of strength and ability to efficiently move electrons. But at the atomic level, it isn’t as perfectly flat as graphene — and that has intriguing consequences.
Phosphorene interacts with electrons and photons in quirky ways, pointing to potential uses in future computer chips and fiber optics.
In graphene, carbon atoms lie side by side, hence its flatness. But phosphorene’s 2D configuration looks a bit like a pleat, with two atoms at a lower level connected to two at a higher level, forming what’s called a bandgap. This wavy structure, in turn, affects the flow of electrons in a way that makes phosphorene a “semiconductor,” meaning that it’s very easy to switch the flow of electrons on or off. Phosphorene, like silicon, could find application in computer chips, where the toggled electrons represent 1s or 0s.
Phosphorene also is especially good at emitting or absorbing photons at infrared wavelengths. This optical trick gives phosphorene huge potential for use in fiber-optic communication, Hersam says, because the bandgap matches the energy of infrared light near-exactly. It could also prove very useful in solar cells.
Working with phosphorene is not easy, however. It is highly unstable and rapidly oxidizes unless stored correctly. “Literally, it will decompose if it is sitting out in the room,” Hight Walker says, typically in less than a minute. Layering it with other 2D materials could help protect the fragile chemical.
Two sides of boron
Boron would seem an odd fit for electronic applications. It’s better known as a fertilizer, an ingredient in fiberglass or (combined with salt) a laundry-detergent additive. But make it very thin and very flat, and boron begins to act more like a metal, conducting electricity easily. Two-dimensional boron, called borophene, is also ultra-flexible and transparent. Combined with its conductive properties, borophene’s flexibility and transparency could eventually make it a go-to material for new gadgets, including ultra-thin, foldable touch screens.
Like graphene, borophene’s structure allows electrons to fly through it. It’s such a good conductor that it’s now being studied as a way to boost energy storage in lithium-ion batteries. Some researchers even think it might be coaxed into superconducting states at relatively high temperatures — though that’s still very cold (initial tests show the effect between minus-415 to minus-425 degrees Fahrenheit). Most current superconductors work close to absolute zero, or nearly minus -460 degrees F. A superconducting material allows electrons to move through it without any resistance, creating the potential for a device that accomplishes robust electronic feats while using only a small amount of power.
In the form of borophene, boron can conduct electrons like a metal. Yet, as part of a 2D-film of boron nitride, it can block the flow of electrons quite effectively. “In other words, 2D boron and [2D] boron nitride are on opposite ends of the electrical conductivity spectrum,” Hersam says.
Boron nitride’s insulative property has come in handy for research on other 2D materials. Take that ephemeral black phosphorus: One way scientists have managed to keep it stable enough to study is by sandwiching it between two sheets of boron nitride.
Even as it is blocking electrons, however, boron nitride will allow photons to pass, says physicist Milos Toth of the University of Technology Sydney, who coauthored an article about the potential of boron nitride, and other 2D materials, in the 2019 Annual Review of Physical Chemistry. That’s ideal for creating things called single-photon sources, which can emit a single particle of light at a time and are used in quantum computing, quantum information processing and physics experiments.
Magnetic material
Another atomically thin material creating quite a buzz in materials science circles is a compound of chromium and iodine called chromium triiodide. It’s the first 2D material that naturally generates a magnetic field. Scientists working on chromium triiodide propose the material could eventually find uses in computer memory and storage, as well as in more research-focused purposes such as controlling how an electron spins.
There’s a hitch, Hersam says: “This material is extremely hard to work with,” because it is both tough to synthesize and unstable once it’s made. Right now the only way to work with it is at extremely low temperatures, at minus-375 degrees Fahrenheit and below. But boron nitride might again come to the rescue: Some chromium triiodide samples have been preserved for months on end inside boron nitride sandwiches.
Because of its finicky properties, chromium triiodide may not itself end up built into devices, Hight Walker says. “But when we understand the physics of what’s happening, we can go look for this 2D magnetic behavior in other materials.” A number of 2D magnetic materials are now being explored — single-layer manganese crystals woven into an insulating material is one possibility.
Thin sandwiches
Wrangling any of these thin layers into something usable may ultimately depend — literally — on how they stack up. Different super-thin materials would be layered together so that the properties inherent in each material can complement one another. “We have insulators, semiconductors, metals and now magnets,” Hight Walker says. “Those are the pieces that you need to make almost anything you want.”
One potential application especially exciting to Hight Walker is in quantum computing. Unlike traditional computing, in which bits of information are either ones or zeroes, quantum computing allows each “qubit” of information to be both one and zero at once. In principle, this would allow quantum computers to quickly solve problems that would take an impossibly long time with conventional machines.
Right now, though, most qubits are made of superconductors that have to be kept freezing cold, limiting their real-world use and motivating the search for new types of superconducting materials. For this reason, researchers are eager to explore borophene’s ability to superconduct. (Graphene, layered a certain way, also has shown potential superconducting properties.)
But a stacked material involving several superconducting layers separated by strong insulators could enable smaller, more stable qubits that don’t require quite as low temperatures — which could reduce the overall size of quantum computers. Right now, these are room-sized affairs, much like early computers were. Reducing their size is going to require novel approaches and, possibly, very thin materials — layered sheet by little sheet.
10.1146/knowable-112219-1ohn Wenz is digital producer at Knowable Magazine. His first book, The Lost Planets: Peter van de Kamp and the Vanishing Exoplanets around Barnard's Star, came out October 2019 from MIT Press.
Super Duper Supercapacitors Could Accelerate Electric Car Revolution
Scientists at University College London and the Chinese Academy of Sciences claim they have developed a new flexible graphene-based supercapacitor that can safely charge at high speed, accumulate a record amount of energy, and store it for a long time, according to a report by TechExplorist. Their research was published on February 17 by the journal Nature Energy.
The new supercapacitor uses an innovative multi-layer graphene electrode. It can bend up to 180 degrees without losing its performance and does not require a liquid electrolyte, which minimizes the risk of explosion. The prototype developed by the research team has an energy density of 88.1 Wh per liter — equivalent to the best lead acid batteries. A typical conventional supercapicitor today has an energy density of about 8 Wh per liter. [Note: see Skeleton Technologies story below for more on this topic.] In addition, the scientists claim their invention has a power density of 10,000 watts per liter and retains 98.7% of its capacity after 5,000 charge/discharge cycles.
The new device could replace the batteries in smartphones and power wearable internet devices. And because it is much lighter and smaller than a lead acid battery, it could also replace the 12 volt standard battery used in all EVs today.
As with all energy storage news, this story requires a caveat. The new supercapacitor is merely a prototype, which means it may or may not be commercially viable. If it is, it may be several years before it gains acceptance by vehicle manufacturers. At this point, it is a development worth watching as the EV revolution continues.
Skeleton Technologies
Skeleton Technologies in the UK says it is also hard at work on advanced supercapacitors that could replace traditional lead acid batteries in automobiles, according to Bloomberg. CEO Taavi Madiberk admits supercaps do not yet have the energy density of lithium-ion batteries, but believes the technology is improving all the time. His company’s products have an energy density of 60 Wh per liter at the present time. He says his company is already in discussions with several automakers who would like to do away with the bulky lead acid batteries in their cars.
“Sometimes people think that lead is a problem of the past because it relates to internal combustion engines but in practice all electric vehicles have 12 volt lead acid batteries,” Madiberk says. “We are working on a viable alternative to replace all lead acid batteries.“ In 1999, lithium-ion batteries cost about $5,000 per kWh. Today they cost under $200 per kWh. [Tesla could be at or below $100 per kWh at the cell level today.] Madiberk believes supercapacitors are about to experience a similar rapid decline in cost.
Supercapacitors may be used for recovering energy in regenerative braking systems, says James Frith, an analyst with Bloomberg New Energy Finance who focuses on energy storage. “There’s been a lot of interest in supercapacitors over the years. The trouble is that lithium-ion batteries have been coming down in price quite rapidly,” he says. “There definitely is a lot of areas within the automotive market where they could find applications.”
If Tesla is working to include supercapacitors in its products, they will definitely be part of the future of electric transportation, a field in which improvements seem to happen on an almost daily basis.
Tuning the interlayer spacing of graphene laminate films for efficient pore utilization towards compact capacitive energy storage
Zhuangnan Li, Srinivas Gadipelli, Hucheng Li, Christopher A. Howard, Dan J. L. Brett, Paul R. Shearing, Zhengxiao Guo, Ivan P. Parkin & Feng Li
Nature Energy volume 5, pages160–168(2020)Cite this article
2101 Accesses
156 Altmetric
Metricsdetails
Abstract
Supercapacitors have shown extraordinary promise for miniaturized electronics and electric vehicles, but are usually limited by electrodes with rather low volumetric performance, which is largely due to the inefficient utilization of pores in charge storage. Herein, we design a freestanding graphene laminate film electrode with highly efficient pore utilization for compact capacitive energy storage. The interlayer spacing of this film can be precisely adjusted, which enables a tunable porosity. By systematically tailoring the pore size for the electrolyte ions, pores are utilized optimally and thereby the volumetric capacitance is maximized. Consequently, the fabricated supercapacitor delivers a stack volumetric energy density of 88.1 Wh l−1 in an ionic liquid electrolyte, representing a critical breakthrough for optimizing the porosity towards compact energy storage. Moreover, the optimized film electrode is assembled into an ionogel-based, all-solid-state, flexible smart device with multiple optional outputs and superior stability, demonstrating enormous potential as a portable power supply in practical applications.Tuning the interlayer spacing of graphene laminate films for efficient pore utilization towards compact capacitive energy storage
Zhuangnan Li, Srinivas Gadipelli, Hucheng Li, Christopher A. Howard, Dan J. L. Brett, Paul R. Shearing, Zhengxiao Guo, Ivan P. Parkin & Feng Li
Nature Energy volume 5, pages160–168(2020)Cite this article
2101 Accesses
156 Altmetric
Metricsdetails
Abstract
Supercapacitors have shown extraordinary promise for miniaturized electronics and electric vehicles, but are usually limited by electrodes with rather low volumetric performance, which is largely due to the inefficient utilization of pores in charge storage. Herein, we design a freestanding graphene laminate film electrode with highly efficient pore utilization for compact capacitive energy storage. The interlayer spacing of this film can be precisely adjusted, which enables a tunable porosity. By systematically tailoring the pore size for the electrolyte ions, pores are utilized optimally and thereby the volumetric capacitance is maximized. Consequently, the fabricated supercapacitor delivers a stack volumetric energy density of 88.1 Wh l−1 in an ionic liquid electrolyte, representing a critical breakthrough for optimizing the porosity towards compact energy storage. Moreover, the optimized film electrode is assembled into an ionogel-based, all-solid-state, flexible smart device with multiple optional outputs and superior stability, demonstrating enormous potential as a portable power supply in practical applications.Tuning the interlayer spacing of graphene laminate films for efficient pore utilization towards compact capacitive energy storage
Zhuangnan Li, Srinivas Gadipelli, Hucheng Li, Christopher A. Howard, Dan J. L. Brett, Paul R. Shearing, Zhengxiao Guo, Ivan P. Parkin & Feng Li
Nature Energy volume 5, pages160–168(2020)Cite this article
2101 Accesses
156 Altmetric
Metricsdetails
Abstract
Supercapacitors have shown extraordinary promise for miniaturized electronics and electric vehicles, but are usually limited by electrodes with rather low volumetric performance, which is largely due to the inefficient utilization of pores in charge storage. Herein, we design a freestanding graphene laminate film electrode with highly efficient pore utilization for compact capacitive energy storage. The interlayer spacing of this film can be precisely adjusted, which enables a tunable porosity. By systematically tailoring the pore size for the electrolyte ions, pores are utilized optimally and thereby the volumetric capacitance is maximized. Consequently, the fabricated supercapacitor delivers a stack volumetric energy density of 88.1 Wh l−1 in an ionic liquid electrolyte, representing a critical breakthrough for optimizing the porosity towards compact energy storage. Moreover, the optimized film electrode is assembled into an ionogel-based, all-solid-state, flexible smart device with multiple optional outputs and superior stability, demonstrating enormous potential as a portable power supply in practical applications.Tuning the interlayer spacing of graphene laminate films for efficient pore utilization towards compact capacitive energy storage
Zhuangnan Li, Srinivas Gadipelli, Hucheng Li, Christopher A. Howard, Dan J. L. Brett, Paul R. Shearing, Zhengxiao Guo, Ivan P. Parkin & Feng Li
Nature Energy volume 5, pages160–168(2020)Cite this article
2101 Accesses
156 Altmetric
Metricsdetails
Abstract
Supercapacitors have shown extraordinary promise for miniaturized electronics and electric vehicles, but are usually limited by electrodes with rather low volumetric performance, which is largely due to the inefficient utilization of pores in charge storage. Herein, we design a freestanding graphene laminate film electrode with highly efficient pore utilization for compact capacitive energy storage. The interlayer spacing of this film can be precisely adjusted, which enables a tunable porosity. By systematically tailoring the pore size for the electrolyte ions, pores are utilized optimally and thereby the volumetric capacitance is maximized. Consequently, the fabricated supercapacitor delivers a stack volumetric energy density of 88.1 Wh l−1 in an ionic liquid electrolyte, representing a critical breakthrough for optimizing the porosity towards compact energy storage. Moreover, the optimized film electrode is assembled into an ionogel-based, all-solid-state, flexible smart device with multiple optional outputs and superior stability, demonstrating enormous potential as a portable power supply in practical applications.Tuning the interlayer spacing of graphene laminate films for efficient pore utilization towards compact capacitive energy storage
Zhuangnan Li, Srinivas Gadipelli, Hucheng Li, Christopher A. Howard, Dan J. L. Brett, Paul R. Shearing, Zhengxiao Guo, Ivan P. Parkin & Feng Li
Nature Energy volume 5, pages160–168(2020)Cite this article
2101 Accesses
156 Altmetric
Metricsdetails
Abstract
Supercapacitors have shown extraordinary promise for miniaturized electronics and electric vehicles, but are usually limited by electrodes with rather low volumetric performance, which is largely due to the inefficient utilization of pores in charge storage. Herein, we design a freestanding graphene laminate film electrode with highly efficient pore utilization for compact capacitive energy storage. The interlayer spacing of this film can be precisely adjusted, which enables a tunable porosity. By systematically tailoring the pore size for the electrolyte ions, pores are utilized optimally and thereby the volumetric capacitance is maximized. Consequently, the fabricated supercapacitor delivers a stack volumetric energy density of 88.1 Wh l−1 in an ionic liquid electrolyte, representing a critical breakthrough for optimizing the porosity towards compact energy storage. Moreover, the optimized film electrode is assembled into an ionogel-based, all-solid-state, flexible smart device with multiple optional outputs and superior stability, demonstrating enormous potential as a portable power supply in practical applications.
09:55 |
Изменить сообщение
Түүхийн ухааны доктор Д.Өлзийбаатартай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
- Бидний ярилцлага түүхээс ангид байх болов уу. Жишээлбэл, улс төрийн өнөөгийн нөхцөл байдлын талаарх таны дүгнэлтийг сонсмоор байна. Өнөөдөр болоод байгаа энэ үйл явдлын цаад учир шалтгаан нь юу гэж та харж байна вэ?
- Өнөөгийн бий болсон байдал бидний өмнөх түүхтэй л нягт холбоотой. Тэгэхээр өнгөрсөнгүйгээр одоог дүгнэх ямар ч боломжгүй л дээ. Манай ХХ зууны түүх 1911 оноос авахуулаад бүхэлдээ тусгаар тогтнох, бүрэн эрхтэй улс болж хөгжихийн төлөө л явсан. Монголчуудад өнөөгийн энэ ногдсон хувь тавилан бол манай өмнөх, хойдох хоёр хөрш XX зуун гэхэд томорч, их улс болсонтой холбоотой. Харин энэ тусгаар оршихын төлөөх тэмцэлд манай хойд хөрш үргэлж нөмөр нөөлөг болж явсан нь түүхэн үнэн. Мэдээж тэдний эрх ашигт бид тусгаар байх нь нийцэж байсан хэрэг. Тэдний Азийн зүгт явуулах гео улс төрийн бодлогод монголчууд голлох байр эзэлж байж гэсэн үг. Одоо ч энэ байдал өөрчлөгдөөгүй. Тэд бидэнд сайн ч зүйл хийсэн, муу ч зүйл хийсэн. Гол нь асар их хохирол гарз амссан ч гэсэн энэ хэмжээнд монгол туургатан оршин тогтнож түүх, соёл, хэл, зан заншлаа өвлөн хөгжүүлээд явж байгаа байдал юм.
Бидний мөнхийн өрсөлдөгч, сөргөлдөгч тал бол манай өмнөд хөрш байдаг. Өнөөгийн хүчирхэг өмнөд хөршийг бий болгох үндэс суурийг монголчууд л тавьсан. Монголчуудын оршин тогтнох тэднээс ялгарах нөхцөл байдлыг ч бас өмнөд хөрш бий болгож байсан. Ингэж харилцан бие биенээ хурцалж, ирлэж, өрсөлдөж, тэмцэлдэж байж бие биенийхээ оршин тогтнох нөхцөлийг бүрдүүлж байсан түүхтэй. Хойд хөрш ч ялгаагүй тэднийг бидний өвөг дээдэс л нэгтгэж, нэгдсэн Орос гэдэг үндэстэн бүрэлдэхэд нь нөлөө үзүүлсэн. Хаа хаанаа төр улс байгуулж хаяа хатган оршиж эхэлсэн үеэсээ л монголчууд, өмнөд хөрш хоёрын хооронд хэн нь хэнийгээ вэ гэсэн тэмцэл явсан. Энэ тэмцэл өнөөг хүртэл үргэлжилж байна, цаашид ч үргэлжилнэ. Тэгэхээр бид түүхийнхээ том дэвсгэр дээр өнөөгийн улс төрийн нөхцөл байдлыг ойлгож харах учиртай. Ард түмний хоорондох дайсагнал биш, төрийн бодлого хоорондох тэмцэл юм.
Ерөөсөө дэлхий дахинд хаяа залган оршиж байгаа аль ч улсад сайн хөрш гэж байдаггүй. Хөрш, хөршдөө дургүйн учир юу вэ гэхээр, тэдэнд аль нэгнийгээ эрхшээлдээ оруулах, эсвэл аль нэгийнхээ эрхшээлд орохгүй гэсэн тэмцэл өрнөж байдагтай холбоотой. Яг үүний нэг хэсэг нь монголчууд. Мөнхийн дайсан, мөнхийн нөхөр гэж байдаггүй, мөнхийн эрх ашиг л байдаг гэдэг үг үүнтэй холбоотой.
- Өнөөгийн улс төрд гаднын улсын нөлөө бий юу?
- Ерөөсөө монголчууд XX зуунаас хойших хугацаанд гадны нөлөөгүй амьдарсан жил, сар огт байхгүй. 1990 оноос хойш монголчууд өөрсдөө бүрэн, жинхэнэ эрх чөлөөгөө олж авлаа, бид бие даагаад өөрсдийнхөө тархи, толгойг мэдээд хэнээр ч заалгахгүй, залуурдуулахгүй оршин тогтнож чадах юм байна гэж бодсон. Гэтэл өөрийн гэсэн, төвлөрсөн, том, алсын хараатай нэгдмэл бодлого боловсруулалгүйгээр ардчилал нэртэй чөлөөт зах зээлийн нийгэм рүү цүл, пал гээд ороод явчихсан. “Бүгдийг нь болгоно, зохицуулчихна, чадна” гээд танихгүй ертөнц рүү орохдоо бид алдаа гаргачихаж л дээ. Тэр алдаа нь юу вэ?
Бодлоготой, уужуу, урт хугацаанд бодсон, няхуур хандлага тухайн үед бидэнд дутсан. Яагаад гэхээр бид хэт яарчихаж. Социализм чинь ганц Монголд нураагүй шүү дээ. Социалист систем нурж унасан учраас бид тэр системийн нэг хэсгийнх нь хувьд ардчилсан хөдөлгөөн Монголд өрнөсөн. Тэр үед бидний өмнө хэд, хэдэн зам байж гэж одоо бодогддог юм.
- Ямар замууд байсан гэж?
- Бүгдийг нь өөрчлөх. Улс төр, эдийн засаг, үзэл суртлын хувьсгал хийж “тэг”-ээс эхлэх. Бид энэ замаар явсан. Эсвэл юуг ч өөрчлөхгүй хуучин хэвээр үлдэх. Мэдээж ийм замыг бид сонгоогүй, сонгох ч үгүй байсан.
Бас нэг зам нь өмнөхийнхөө сайныг нь аваад саарыг нь хаяж, уламжлалаа үргэлжлүүлэх. Өөрөөр хэлбэл, улс төрийн дэглэмийг нь хэвээр хадгалаад, эдийн засгаа либералчлаад явах нэг боломж байсан. Энэ бол одоо өмнөд хөршид явж байгаа бодлого. Авторитар дэглэмтэй, төвлөрсөн нэг удирдлагатай нийгэм гэсэн үг шүү дээ. Фрэнсис Фукуяма гэх мэт орчин үеийн томоохон судлаач нар огцом үсрэнгүй хөгжсөн улс орнуудад авторитар дэглэмтэй, либерал эдийн засаг байсан учраас хөгжилд хүрчээ хэмээн тэмдэглэсэн байдаг.
Тэгээд, “Хэт либералчлагдсан ардчилсан зарчмаар явна гэсэн улсуудад том хямралууд нүүрлэчихэж” гэсэн байгаа. Одоо манай байдлыг харахад яг тийм л байж дээ гэж хүлээн зөвшөөрөхөөс аргагүй байна. Тэгэхээр бид гараан дээрээ алдчихаж. Хүний эрх, эрх чөлөө, өмчлөх эрхийг дээдэлсэн нийгэм байгуулах нь хүн төрөлхтний мөрөөдөл мөн. Бидний ч эрхэм дээд мөрөөдөл.
Бид харин энэ нийгмийг “тэг”-ээс эхлэх зам сонгож аваад явахдаа мэдлэг, туршлага дутсан. Гэнэн, сайхан мөрөөдлөөр хэт жигүүрлэсэн. Тэгэнгүүт өрнөдийнхний төр улсаа байгуулсан байдал, сургамжийг их сайн, биднээс ухаантнууд хийсэн бэлэн жор гэж үзээд хуулсан. Одоо ийм л байдал харагдаж байна.
Хуулсан үйл ажиллагаатай нь хамт тэдний нөлөө, зарим үед тулгалт гэхээр зүйл, тэгээд санхүүгийн дэмжлэгүүд орж ирсэн. Ер нь Монголд орж ирсэн өрнөдийн санхүүгийн дэмжлэгийн гол зорилго нь өмнөд хөрш, хойд хөршийн хооронд Монголыг стратегийн орон зайн нөөц газар болгож барих л санаатай байсан юм уу гэж харагддаг юм. Түүнээс биш, монголын ард түмэн баян хүчирхэг байна уу, ард түмэн нь боловсролтой, эрүүл байна уу гэдэг тэдэнд чухал биш байжээ.
Тэгэхээр бид шинэ нийгэм байгуулах гэсэн сэтгэл хөөрөлдөө хэт автаад өөрсдийнхөө онцлог, уламжлал, үндэстний сэтгэлгээ, эдийн засгийнхаа бодит байдалтай холбоо, хамааралгүй урсгал бодлого руу өөрийн мэдэлгүй урсаад орчихсон байна. Түүнийх нь үр дүн одоо 20-иод жилийн дараа гарч байна шүү дээ. Бид эцэс төгсгөлгүй хямралын байдалд орчихсон мэт харагдаж байгаа биз дээ.
- Яг тэгж л харагдаж байна?
-“Чөтгөрийн тойрог” гэгддэг нэг нэгэндээ ач санан үйлчлэх үйлчилгээний нийгмийн тогтолцоо бий болсон байна. Их хуралд сонгогдохын тулд, албан тушаалд очихын тулд нэг хүнээс, нэг хэсэг хүнээс мөнгө, туслалцаа болгож авдаг. Албан тушаалд гарсан хойноо тэр тусалсан хүндээ албан тушаал буюу илүү боломжоор хангах тус үзүүлдэг. Үүнийг клиентелист тогтолцоо хэмээн улс төрийн нэршлээр нэрлэдэг болж.
Энэ үйл явц манайд бэхжин тогтоод, түүнийг нь ард олон үзэн ядаад тэмцэлдэж байна шүү дээ. Одоо ойлгож байна л даа. Гэхдээ их үнээр ойлгож байна. Их үнэ гэдгийг энэ ард түмний дийлэнх олонх нь ядуу байгаагаар хэмжиж болно.
Үйлдвэрлэгч, бүтээгч байхгүй, зөвхөн хэрэглэгч орон болчихсон. Газрын гүн дэх баялгаа ухаад зүгээр л гаргачихдаг. Өөрсдөө боловсруулдаггүй, үйлдвэр байгуулдаггүй. Тэгээд жинхэнэ ургадаг, өсдөг баялаг буюу мал аж ахуйгаа гаргуунд нь, урсгалаар нь хаячихсан. Малчид нь өнгөрсөн зууны 40-өөд оны натурал аж ахуйтны байран дээрээ буцаад оччихсон.
Өнөөдөр манай өмнөд хөрш “Зуун жилийн мөрөөдөл” нэртэй улс төрийн хөгжлийн томоохон хөтөлбөр боловсруулчихсан байна. Үүнийгээ хөгжлийн төлөөх холын зайн гүйлт буюу марафон гээд нэрлэж. Энэ марафонд БНХАУ ганцхан улстай л өрсөлдөнө гэж байгаа. Тэр нь АНУ. “Бусад нь бидний өрсөлдөгч биш” гэж байгаа.
АНУ-тай бид энэ холын зайн марафондоо 2049 онд ялалт байгуулна гээд тунхаглачихсан. 2050 он гэхэд бид дэлхийн тэргүүлэгч орон болно гэж хэлсэн. Одоо энэ бодлого явж байна. Ийм том бодлого, амбиц өвөрлөчихсөн өмнөд хөрштэй бид бас хэрхэн зэрэгцэн орших вэ гэдгээ одооноос бодож байх ёстой. Хараат болчих уу, эсвэл эн тэнцүү хөршийн хэмжээнд зэрэгцэн орших уу гэдэг асуудал бий. Бидэнд одоо ямар ч амбиц алга, зүгээр л амиа аргацааж байна.
- Одоо үүсээд байгаа нөхцлийг ярихаар тогтолцоо нь л буруу байна гэдэг. Нэг хэсэг судлаачид “Монголд сонгодог парламентын засаглал хамгийн тохиромжтой нь” гэж байна. Зарим нь “Ерөнхийлөгчийн засаглалтай болох ёстой” гээд байдаг. Тэгэнгүүт, “Цус урсгалгүй олж авсан ардчиллаа авлигаар үгүй хийх нь, дарангуйлал тогтоох зүг рүү явах гээд байна” гэдэг шүү дээ?
- Аль ч улсад тохирсон засаглалын бэлэн жор гэж байдаггүй. Харин улс орнууд өөрийнхөө үндэстний онцлогийг харгалзсан түүндээ тохирсон засаглал, төрийн байгууламжийн хэлбэрийг өөрсдөө ухаалгаар олж тогтоох ёстой. Бид бол бэлэн жор хайж яваад өнөөгийн шүүмжлүүлээд байгаа засаглалын хэлбэрийг авчихсан шүү дээ. Засаглал нь нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн бол хэн ч түүнийг шүүмжлэн буруушаахгүй. Тэгэхээр болохгүй байна гэсэн үг. Зарим нь хүндээ байна, тэр хүн гуай хуулиа мөрдөөгүйгээс ийм байдалд хүрлээ гээд ярьдаг. Үгүй ээ, хүндээ биш тогтолцоондоо байна. Хэн ч алдаа оноондоо хариуцлага хүлээдэггүй, эзэнгүй, толгой тэргүүнгүй төрийн тогтолцоо одоо манайд оршиж байна. Хуулийн засаглал тогтоохыг мөрөөдсөн ч түүнийхээ мөн чанарыг өнөө хэр ухаараагүй явна. Парламентын засаглал хоёр их хөршийн дундах манайх шиг улсад тохиромжтой гэж их ярих юм. Хэн хүнгүй л тэгж бодож байлаа л даа. Гэтэл хууль тогтоох, гүйцэтгэх эрх мэдэл хоёр парламентад л төвлөрдөг учраас хэн ч эцсийн дүндээ хариуцлага хүлээдэггүй, хүссэнээ хийдэг, их эрх мэдэлт эзэн эрхт байгууллага бий болдог нь парламентын засаглалын сул тал юм уу гэж би боддог. Парламентыг бүрдүүлэгч эзэд нь ард түмэн мэт харагдах авч гол завшигч эзэд, үндсэн засаглагч нь парламентад олонхи болсон нам шүү дээ. Намын засаглал гэсэн үг. Гэтэл манайд намууд өнгөрсөн хугацаанд сайтар төлөвшиж чадсангүй. Үүнд л бидний доголдол, хямралын уг сурвалж байна гэж би бодоод байна.
Яахав, Үндсэн хуулийн ерөнхий зарчим зөв. Хүний эрх, эрх чөлөөг дээдэлсэн явдал бол манай одоогийн Үндсэн хуулийн амин сүнс. Би нэг зүйлийг их гол байж дээ гэж боддог юм. Энэ нь Үндсэн хууль дотроо сонгуулийнхаа системийг хуульчилж өгөх ёстой байж дээ гэж. Манай Монгол Улс чинь өмнө нь ганц л манлай намтай байлаа шүү дээ. 1990 оноос хойш олон намын системтэй болов. Олон нам оршиж, өрсөлдөж байсан туршлага байгаагүй учраас бид сонгуулийн ямар системтэй байх нь зөв юм гэдгээ ерөөсөө сайтар ухаж мэдээгүй.
Намуудыг төлөвшүүлдэг, үзэл санаан дээр нь бат байлгадаг юм чинь сонгуулийн пропорциональ буюу холимог систем аж. Бид 1992 оноос хойш байсхийгээд л сонгуулийнхаа хуулийг өөрчлөөд л түмэн янзын системээр явж ирлээ. 2020 оны сонгуулийг харж байгаарай. Одоо эрх мэдэлд буй намууд сонгуулийг пропорциональ системээр явуулахаар болгоно. Можаритар нь унангуут дараагийнх нь пропорциональ байдаг л байхгүй юу. Пропорцианаль системээр яваад аль нэг нам нь уначихвал можаритар болгоод ингээд л явна. Нөгөө тэнэг тойргоосоо ерөөсөө гарахгүй.
- Дээр нь улс төрийн намуудын хуулийг бас ярих хэрэгтэй?
- Намуудыг бүлэглэл, ялзрал, мөнгөний эрх мэдэл, бүлэглэлийн хараанд оруулсан, ямар ч үзэл санааны үнэт зүйлгүй болгоход нөлөөлсөн энэ хууль. Ийм байдлаас ангижиръя гэвэл эрс шинэчлэл хийх ёстой. Бид тогтолцоогоо, төрийн байгууламжаа эрс өөрчилж байж улс орныг минь муухай харагдуулж, муухай байлгаж буй энэ буруу тогтолцооны тойргоос гарна. Муу тогтолцоо улс төрчдийг муухай харагдуулж, бас муухай болгож байна. Түүнээс биш, энэ засаг төрийн эрх мэдэлд байгаа, хөрөнгө чинээтэй байгаа хүн бүхэн муу гэсэн үг биш шүү дээ. Тэд чинь хавтгайрсан авлигачид, эх орноо худалдъя гээд өдөр, шөнөгүй бодож байдаг хүмүүс биш байхгүй юу. Тэднийг систем ийм болгочихсон. Зөвхөн улс төрчдийн хүрээнд биш, нийгмийн амьдралын бүх хүрээнд эрүүл бус өрсөлдөөн бий болж. “Хэрэв би авахгүй бол тэр надаас өрсөөд авчихна, тэгээд намайг дийлнэ” гэсэн ийм ширэнгийн өрсөлдөөн одоо яваад байна. Тэгэхээр манайд тохирсон засаглалын хэлбэр нь ерөнхийлөгчийнх гэдэг санаа дэвшүүлдэг хүмүүстэй би санал нийлдэг. Хүмүүс ерөнхийлөгчийн засаглал гэхээр Ю.Цэдэнбал, Н.Багабанди, Н.Энхбаяр, Ц.Элбэгдорж гэж хараад байх юм. Тэд манай засаглалын хоёрдмол, тодорхойгүй байдал дундаас эрх мэдэл төвлөрүүлэх хүслээс төрж гарсан улс шүү дээ, Ю.Цэдэнбалаас бусад нь. Ерөнхийлөгчийн засаглал бол дарангуйлал гэдэг нь үнэхээр гэнэн ойлголт. Ерөнхийлөгч гүйцэтгэх засаглалаа тэргүүлж парламенттайгаа эрх мэдлээ тэнцвэржүүлээд л явна. Харин парламентаа хоёр танхимтай байгуулах уу, нэг танхимтай байгуулах уу, шүүх эрх мэдлийг сонгож бий болгох уу, томилж бий болгох уу гэдэг дээр ухаан уралдуулах асуудал. Монголчууд бол лидер дагадаг ард түмэн, бүр эртнээс.
- Та 20 жилийн дараах Монголын улс төрийг хэрхэн харж байна?
- Энэ байдлаараа бол бид дампуурна, алга болно шуудхан хэлэхэд. Өмнөд улсын хараат болно. Энэ байдлаа л засахгүй бол. Эрс шинэчлэл хийж муу байдлаас гарах ёстой. Тэгэхгүй бол эхлээд өмнөд хөршийн хараат болно, дараа нь элгэнд нь үүрд тэврүүлнэ. 1994 онд хятадын түүхч Хао гэдэг хүн бичсэн байдаг юм шүү дээ. “2045 гэхэд бид алдагдсан хойд нутгаа элгэндээ тэвэрнэ” гэж. Яагаад 2045 он гэж хэлж байгаа юм? Тэд 1945 оны аравдугаар сарын 20-ны санал хураалтын хугацааг тооцож тэгж хэлж байгаа юм. Яг 100 жилийн ой дээр нь биднийг өөртөө нэгтгэнэ гэсэн үг. Энэ үг зүгээр нэг үндэсний үзэлтэй түүхчийн санамсаргүй хэлсэн үг биш гэж би боддог. Монголчууд урт ухаантай ард түмэн болохоор арай ч ийм байдалд орчихгүй байх. Гэхдээ яахав, хүн хэлэхээс нааш цаас чичихээс нааш гэж үг бий. Санаж сэрж, соргог байх л учиртай.
- МАН одоо задрах болов уу. Эсвэл улс төрд мөнхийн дайсан эсвэл мөнхийн найз байдаггүй гэдэг зарчмаараа эргээд ямар нэгэн эрх ашгаараа нэгдэх болов уу?
- МАН-ын 100 жилийн ой 2020 онд болох юм. Монгол ардын нам гэдэг байгууллага 1920 оны зургадугаар сарын 25-нд Данзангийн гэрт хуралдаж тэдний зандан ширээний хөлийг тайрч тамгаа сийлснээр байгуулагдсан. МАН өнгөрсөн 100 жилд хэд, хэд хувирсан л даа. Анхны МАН гурван хүчний нэгдлийн нам байсан. Түшмэдийн нам, Ардын нам, Язгууртны нам гэдэг монголын тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэх зорилго өвөрлөсөн хувьсгалт нууц бүлэглэлүүд байсан.
Тэд “Ардын эрх ашгийг хамгаалсан, ардын нэртэй нам болъё” гээд нэгдсэн. Тэгэхээр яг одоогийнхоо энэ байдлаар байвал энэ нам 100 жилийн ойгоо нэгдмэл нэг намын хүрээнд хийж чадахгүй л болов уу. Бутарч байна шүү дээ, одоо. Гурван ч нам 100 жилийн ой хийнэ ярих болов уу даа, бараг. Намын дарга У.Хүрэлсүх нь яаж ажиллах гэж байгаа юм. Тэгэхдээ түүнээс хамаарахгүй задрал явагдаж байна.
МАН 1924 онд МАХН нэртэй болж 1990 он хүртэл явсан. 1990 оны үед МАХН шинэ нөхцөл байдалд дасан зохицох оролдлого хийсэн. Төв үзлийг авлаа. Зүүний ч биш, барууны ч биш нам боллоо гэж. Тухайн үед манай улстөрчид уламжлалаа авч үлдэж байна гэдэг утгаар уу, эсвэл ардчилагчид тохиролцсон уу МАХН-ын үйл ажиллагаа бусад соц орны коммунист намууд шиг хаагдаагүй. Гэтэл энэ нам дотор үзэл бодлын ялгарлаараа хуваагдаж, фракцлахаасаа илүү эрх мэдэл, албан тушаалын төлөө тэмцсэн бүлэглэл хоорондын хагарал тэмцлээсээ болж хагаран бутарч байна. Гаднаас нь ажихад үндсэндээ дөрвөн бүлэглэл байна. Тэгэхээр хувь заяа нь их бүрхэг. АН ч гэсэн ялгаагүй эрх мэдлийн төлөөх бөөн бүлэглэлтэй. Эрүүл зүйл бараг байхгүй. “Намууд бүгд хүндээр өвчилсөн. Намууд бол иргэний дайныг өдөөгчид” гэж өмнөд хөршийн нэг удирдагч хэлсэн байдаг юм шүү. Гуравдагч орон зайг нөхөөд гарч ирэх нам бас хэцүү. Бүхнийг шинээр эхлэх л хэрэгтэй болоод байгаа юм даа. Тэгэхээр намуудаа тараая. Тэгээд нэг гараанаас хүмүүс үзэл санаа, анги давхрагын эрх ашгаараа эргээд нэгдэж болно шүү дээ. Жинхэнэ баруун нь баруунаараа, зүүн нь зүүнээрээ явцгаая, цэгцэрье, үзлээ, зорилгоо тодорхой болгоё, ард түмэндээ ойлгомжтой байя.
Монголчууд бол лидер дагадаг ард түмэн шүү дээ. Намууд ойлгомжгүй үзэл санаатай, хувиа хичээсэн бялангач бүлэглэлийн гарт орж ард нийтийн дэмжлэг авч чадахгүй болсон учраас тодрох ёстой удирдагч лидерүүдээ өлгий дотор нь “амыг нь барьчихаад” байна. Лидерийн мухардалд орвол нам мухардчихдаг, хуваагдчихдаг, хагарчихдаг жамтай аж. Улс ч үүнтэй адилхан. Ард түмэн хүчтэй, хүлээн зөвшөөрөгдсөн удирдагчийг дагадаг.
ЭРХ БАРИГЧДАД ДУНДАЖ ДАВХАРГА БИЙ БОЛГОХ СОНИРХОЛ АЛГА
- Таны лекцүүдийн зорилтот бүлэг бол өсвөр үеийнхэн, залуучууд. Өсвөр, залуу үе гэж таныхаар хэн юм. Тэдэнд ямар хүч байдаг вэ?
- Маш их хүч бий. 2010 оны тооллогоор хүн амын 74.3 хувь нь 44 хүртэлх насны залуус байсан. Хүн амын энэ 74 хувь чинь ирээдүйн Монголыг авч явна. Түүнээс 30 гаруй насны залуучууд нь 810 мянга гаруй байсан. Одоо бараг саяд хүрээ биз дээ. Би лекцээ тэдэнд зориулаад байдаг нь энэ залуучууд эх түүхээ хүндэтгэн хайрлаж, өвөг дээдсийн туулсан алдаа оноог ухаалгаар цэгнэн тусгаж, сонор соргог, цаг үеэ зөв үнэлж, ухаалаг тэмүүлэлтэй амьдарч байж монголын ирээдүй баталгаажна гэж үздэгийнх. Бид өнөөдөр залуучууд руугаа чиглэсэн тодорхой, тоймтой юу ч хийхгүй байгаагаас тэдний төлөвшил хэт урсгалаараа явж байна. Ухамсартай залуу үеийнхнийг бэлтгэх, чин зоригт эх оронч болгож хүмүүжүүлэх том бодлого хэрэгжүүлэх хэрэгтэй болчихсон байна.
Том бодлоготой улс орнуудын зөөлөн хүчний бодлогод маш амархан автах залуу үе Монголд бий болж. Зан заншлаасаа холдоод, түүхээ үл тоогоод, хэлээ мартаад эхлэхээр үндэстний өөрийнх нь дотоод мөн чанар байхгүй болчихно шүү дээ. Бүх түвшинд олон удаа ярьж, шаардаж байсны хүчинд хоёр жилийн өмнөөс монгол хүүхдэд 11 нас хүрснээс хойш гадаад хэл заа гэдэг шийдвэр гаргах шив. Тэгэхгүй бол дүр нь монгол ч герман, япон, хятад, америк, солонгос сэтгэлтэй, сэтгэхүйтэй хүн олноороо бойжиж байна.
-Та хувьсгал биш эрс шинэчлэл гэж хэлээд байгаа нь учиртай л байх. Гэтэл УИХ-ын танхимаас зарим нь залуучуудаа хувьсгалд уриалаад байгаа. Тэгэхээр таны яриад байгаа эрс шинэчлэлийг, эсвэл зарим хүний хүсээд байгаа тэр хувьсгалыг хийх хэмжээнд манай залуус хүрсэн үү?
- Хүрсэн. Яагаад гэхээр би маш олон залуутай уулздаг. Тэднийг зохион байгуулах ажил, тухайлбал нийгмийн амьдралд идэвхтэй, ухамсартай оролцуулах арга хэлбэр дутаад байгаа юм. Залуус гэгээлэг зүйл ярьж, хүсч тэмүүлж байна. Боловсролтой, зөв үзэл бодолтой, нийгмийг ямар ч түвшинд аваад явчих хүч чадалтай, эх оронч залуу маш олон байна. “Хятадыг дагая”, “Оросыг дагая” гэсэн залуус алга. “Яавал Монголоо зөв авч явах вэ?” гэсэн залуус харин олон байна. Тэдний бодсон санаа, тэмүүлсэн үйл хэрэг одоогийн тогтолцоог очоод л мөргөж бутран сарниж байна. Тэгээд цүнх баригчийн замыг ихэнх нь сонгож байна. Өөр арга алга байна шүү дээ.
Тиймээс эрс шинэчлэл хийе гээд байгаа юм. Хувьсгал биш. Хувьсгал гэдэг чинь нэг хэсэг нь нөгөөгөө үзэн ядаад нөгөөгийнхөө эрх мэдлийг хүчээр булааж авах л үйл явц шүү дээ. Үр дүнд нь нийгэм тогтолцоо өөрчлөгддөг ч хямралдан тэмцэлдэж цус, нулимс урсдаг. Эвлэршгүй зөрчил, үзэн ядаж, өс авахад хүрдэг.
Ийм байдалд хүрэхгүйгээр, ухаалгаар, зөвшилцлөөр тогтолцоогоо өөрчлөөд тайван замаар улс орноо сайн тийш залчих бүрэн боломж бий. Байгаа байдлаа өөрчлөх уур амьсгал нэгэнт бүрдэж. Бүгдээрээ л “Энэ нэг л биш байна, болохоо байчихлаа” гэдгээ мэдэж байгаа шүү дээ. Эрх барьж байгаа нь ч, ард түмэн ч мэдэж байгаа. Сая засгийг огцруулах асуудлаар чуулганы хуралдаан дээр их тод харагдаж байна билээ. Бүгдээрээ л “Бид мухардалд орчихлоо, болохоо байчихлаа” гээд байна лээ. Хамгийн харамсалтай нь нийтийн сайн сайхан байдал тогтоохын төлөө УИХ-ын гишүүн болсноо мартчихсан мэт аяглаж байгаа нь олны дургүйцлийг их хүргэлээ. Тэд ард түмний тодорхой хэсгийн төлөөлөл л болж УИХ гэдэг субъектыг бүрдүүлж байгаа жирийн ардын л нэг гэдгээ умартаад дарга анги, хүнд сурталтан, авилгач түшмэд болон хувирчээ. Тэдний өөрсдийг нь бий болгосон бүлэглэлийн эрх ашиг нь, хувийн явцуу үзэл бодол нь нийтийн эрх ашгийг дийлж байгаа учраас “Миний хулгайлсан бага, чинийх илүү шүү” гэдэг тулга тойрсон хэрүүл хийж байгаа юм. Улс төрчид тийм хэмжээнд доошоо орчихсон байна. Энэ бол тогтолцоо буруу байгаагийн л шинж. Үүнийг өөрчлөх ёстой.
-Эх оронч, үндэсний үзэл гэж юу вэ. Энэ үзэл түүхийн ямар цаг үед монголчуудад хамгийн ихээр сууж, ямар цаг үед нь бүдгэрсэн юм бол?
- Эх хэл, зан заншил, соёл түүхээ хүндлэн хайрладаг, түүнийгээ мэдэж сурахыг хичээдэг хүн бүр эх оронч шүү дээ. Түүхээ, зан заншлаа, өвөг дээдсээ хүндэтгэхийг хэлж байгаа юм. Гишгэж яваа газар шороо, түшиж яваа уул усаа хайрлан хүндлэхийг хэлж байгаа юм. Тэгэхээр хүүхдийг багаас нь хүмүүжүүлэн өсгөхдөө л эх оронч болгож төлөвшүүлдэг бодлого хөтөлбөртэй байх шаардлагатай. Нэг үгээр хэлбэл эх оронч үзлийг хүмүүжлээр, төрийн оновчтой үзэл суртлын бодлогоор олж авдаг. Хүн анхнаасаа л эх оронч төрнө гэж үгүй.
Ер нь монголчууд эх оронч, бардам хүмүүс. Аюул тохиолдсон үед, хүнд үед атгасан гар шиг, хураасан шагай шиг нэгдэж чаддаг хүмүүс. Манай баялаг түүх үүнийг хэлж байдаг. Яагаад гэхээр монголчууд харийнханд ялагдаж үзээгүй, дандаа ялж, дэлхийн дайдыг хэмжсэн том улс байгуулж байсан ард түмэн шүү дээ. Ялан дийлээд гаднаа дайсагнах хүчгүй болсон цагтаа хоорондоо байлдаж дайтдаг сонин сургамжит түүхтэй ч улс. Хоорондоо л дайтаж улсаа унагаж явснаас бус гаднаас хүрч ирээд бидний төрийг эзэлж байсан удаа бараг байхгүй. Юань улсын үед хятадаас хөөгдөж гарсныг, манжийн эрхшээлд өөрсдөө бараг сайн дураараа орсныг эс тооцвол. Тэд бидний дотоод зөрчил хагарлыг л ашигласан юм шүү дээ. Одоо энэ хоёр том намынхаа байж байгааг хар л даа. Сонгуульд ялаад эрх баригч болчихонгуутаа нам дотроо хагаралдаад л унаж байгаа биз дээ. Юу ч гэмээр юм мэдэхгүй, үндэстний онцлог уу, түүхээсээ сургамж авахгүй байгаагийнх уу?
Ер нь монгол хүн, монгол морь хоёр л эх нутаг руугаа гүйдэг юм гэсэн. Эх орон элгэн садан нь үргэлж уяатай явдгийнх байх. Эх орноо үл тоодог, үзэн яддаг урвагч нар мэдээж гардаг. Урвагч нар цаг үе болгонд байдаг. Гэхдээ нийт монгол хүмүүсийн эх оронч үзэл, тусгаар оршихын төлөөх үзэл санаа хүсэл тэмүүлэл өнөөгийн монгол хүмүүсийг бий болгож, нэгтгэн барьж байгаа юм. Энэ бол алга болчих зүйл биш. Тэрийг нь бид харин төрийн бодлогоор байнга сэргээж, сэрээж байх ёстой юм. Түүхээ уншихад л дотор хүн нь сэрээд, эх орныхоо төлөө зүрх нь цохилоод, сэтгэл нь гэгэлзээд, сайн муугаа дэнслээд ирнэ шүү дээ, монголчууд.
- Баян хүн болгоныг олигархи гэж хардаг, үзэн яддаг хандлага бий болчихлоо. Дундаж давхаргынхан байхгүй болсны нэг илрэл нь энэ мөн үү?
- Баян, ядуугийн хэт их ялгаа бий болно гэдэг чинь хамгийн аюул шүү дээ. Үнэнийг хэлэхэд ядуурал хүнийг их муу зантай болгодог. Маркс, Энгельс нар люмпен пролетари гэдэг нийгмийн хамгийн доод давхрагынхны зан чанарыг тодорхойлж бичсэн байдаг юм. Өсөрхүү, бүх юманд дайсагнаж ханддаг, чинээлэг хэсэг, өөрөөсөө илүү явааг үзэн яддаг, хэдэн төгрөг, эсвэл ямар нэг зүйл амлахад хэнийг ч, юуг ч устган сөнөөхөд бэлэн хүмүүс нийгэмд хамгийн аюултай гэдгийг тэд анхааруулсан юм. Тэдэнд өлсгөлөн ходоодноос өөр үнэт зүйл, үзэл санаа гэж байхгүй. Ийм хүмүүсийнхээ тоог нэмээд байна гэдэг энэ улс өөрөө тогтворгүй байдал, баячууд нь харгислал, хувьсгалд өртөх, алуулж талуулах, бий болгосон зүйлээ сөнөөн устгуулах зүйл рүүгээ л яваад байна гэсэн үг. Тиймээс өөрийнхөө эрүүл мэнд, боловсролынхоо хэрэгцээг бүрэн хангаад амьдарчих боломжтой, ажил орлоготой, унах унаа, суух сууцтай, хүүхдүүд нь сургуультай, ирээдүй нь баталгаатай, өөрийн гэсэн үнэт зүйлтэй дундаж давхаргынхныг олон болгох нь нийгмийг хамгийн тогтвортой, улс орныг хүчирхэг байлгах гол нөхцөл байдаг аж.
Үүнийг манай эрх баригчид, олигархи гэгдээд байгаа нөхдүүд, ер нь сайд, дарга нар гээд бүгд мэдэж байгаа гэж бодож байна. Гэхдээ үүнийг хэрэгжүүлэхийн төлөө ажиллахгүй байгаа мэт харагдаж байгаа биз дээ. Яагаад? Яагаад гэвэл тогтолцоо нь хийлгэхгүй байгаа юм. Бий болсон нийтийн баялгийн эзэмшилт, хуваарилалт цөөн хүнтэй бүлэглэлийн гарт хэт төвлөрсөн нь төрийн тогтолцоонд нөлөөлж, хяналтгүй парламентаар дамжуулан эрх мэдлээ хэрэгжүүлэх боломжийг бусармаг хүчинд олгосонд байгаа юм. Үүнийг засч залруулахгүйгээр нэг 76 хүнийг нөгөө 76 хүнээр солиод юу ч өөрчлөгдөхгүй байгаад хамаг учир оршиж байгаа юм. Улс төрчид гэгддэг хүмүүс чинь уг нь эх оронч үзэл бодолтой л хүмүүс байгаа шүү дээ, гэхдээ тогтолцоо нь тэднийг буруу тийш залаад явцуу бүлэглэлийн эрх ашгийг хамгаалагч, эх орны эрх ашгаас урвагчид шиг харагдуулаад байгаа юм. Дундаж давхарга гарч ирэхгүй байгаа нь үүнтэй л холбоотой. Хүн амаа нийтээр нь ажил орлоготой, улс орноо хэрэглэгч биш бүтээгч болгож байж л бид сайн сайханд хүрнэ шүү дээ. Нийгэм хэзээ тайвшрах юм гэвэл нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн шударга, том тэмүүлэлтэй хүчирхэг төр засагтай, хувь хүний эрх нийгмийн эрх ашигтай зөв зохицсон цагт л гэж би бодож байна. Одоо манайд анархизм л ноёлж байна.
- Нийгмийн ийм хаос байдалтай үед олон шашин байх нь тийм ч сайн зүйл биш болов уу гэж бодох юм. Энэ талаар та юу бодож явдаг вэ?
- Монгол Улс тусгаар тогтнолоо олж шинэ тулгар улс байгуулахад хамгийн их түшиг болсон гол зүйл нь улсынх нь агуу их түүх, бурхны шашин хоёр. Монголчууд нэг шашинтай байсан учраас тусгаар тогтнолын төлөөх тэмцлийн тугийн дор маш хурдан нэгдсэн. Хэрэв манж нар шиг буддын шашнаа огоороод күнзийн ёс суртахуунд суурилсан хятад түшмэдийн гарт эрх мэдлээ алгуур алдсан бол манай ард түмэн тэдэн шиг л болчих байсан. Манайд бурхны шашин гурвантаа дэлгэрсэн түүхтэй. Эхнийх нь бүр Хүннү гүрний үед. Удаах нь манай Их Юань гүрний үед, гурав дахь нь улс төрийн бутралын үед. Юань гүрний үед Хубилай хаан Түвдийн Пагва ламыг залж бурхны шашныг монголын төрийн шашин болгосон. Монголчууд нэгэнт хятадыг бүхэлд нь эзлэн дагуулсан учраас тэдний гол суртахуун күнзын суртлаас сэргийлсэн хэрэг. Утгаараа бол уусан ижилдэхээс л сэргийлсэн гэсэн үг шүү дээ.
Ингэж монгол туургатны оюун санааны нэгтгэгч нь бурхны шашин болсон юм. Энэ нь улс төрийн бутралын үед буюу бурхны шашны гурав дахь дэлгэрэлтийн үед ч нэгдлийг хангагч гол хүчин болсноор харагддаг. Монголын бурханы шашны тэргүүн Богд Жибзундамбыг тойрсон улс төрийн нэгдэл үүссэн юм. 8-р Богд хэдийгээр түвд хүн ч тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэлд монголчууд түүнийг тойрон улс төрийн нэгдлээ бий болгосон түүхтэй. Энэ бол бурхны шашин монголчуудын оюун санааны нэгдлийг хангагч хамгийн гол хүчин гэдгийг харуулж байгаа юм.
Одоо ч энэ нөлөө үүрэг нь арилаагүй шүү. Нэг зүйл би шууд хэлчихье. Нэг үндэстэн нэг л шашинтай байх ёстой. Тэгвэл үндэстний нэгдэл хүчирхэг, тогтвортой, оюун санааны хагаралгүй байх нөхцөл болно. Цөөн хүн амтай хүчирхэг хөршүүдтэй улсад олон шашин аюул л тарихаас ашиг авчрахгүй ээ. 1930-аад онд лам нарыг Сталинчууд яагаад хоморголон устгасан юм? Монголын оюун санааны нэгдлийг задлах гэж л тийм үйлдэл хийсэн юм.
Бурхны шашны дотоод амьдрал өдгөө Далай ламын Түвдийг тусгаарлах бодлоготой уялдаад нэлээд улстөржсөн байдалтай болсон. Үүнийг манай өмнөд хөрш улс төрийн бодлогодоо ашиглах чиглэл рүү орчихоод байна. Тэр бодлогынхоо хүрээнд Монголын бурхны шашны зарим эрх мэдэлтнүүдийг мөнгө, тэтгэлгийн хүчээр, өглөгийн хүчээр өөртөө татах бодлогыг явуулж эхлээд нэлээд удах шиг боллоо. Үүнд нь манай олон лам харанхуйгаар автаж байна. За зарим нь сүм хийдээ өөд нь татаж оршин тогтнохын төлөө аргадах мөнгөний арганд ч автаж буй биз. Өмнөд хөрш шашны удирдлагыг гартаа, нөлөөндөө авахыг оролдож байгаа нь илт байна шүү дээ. Тухайлбал Банчин Богдын хойд дүрээр шашны эсрэг үзэлтэй хүнийг тодруулж,түүнийг тойрсон шашны удирдлага бий болгохыг оролдож байгаа нь үүний нэг л жишээ. Гэтэл манай хэдэн лам нар тэр Банчинбогд гэх хүнийг тойрсон цаад санааг ойлгоогүй юмуу, ойлгосон ч хувийн эрх ашиг нь дийлсэн үү тэр хавиар эргэлдэх болж. Бүр Монголд урьсан ч сураг дуулдсан. Гэтэл энэ нөхдүүд Далай ламыг Монголд залрахыг эсэргүүцээд байсан. Үүнийг нь бодохоор хятадын өмнө үүрэг хүлээсэн ч юм шиг. Бодох л асуудал шүү.
Шашны хагарал ингээд нэг үндэстэн дотор нэг шашных нь дотор газар авбал хүмүүс оюун санааны хувьд хагарна гэсэн үг. Энэ бол улс төрийн хямрал тэмцлээс илүү аюул дагуулна шүү. Шашныг зөв байранд нь байлгахгүй бол өөр олон шашнаар дамжиж үндэстний оюун санааны орон зайг эзлэх түрэмгийлэл орж ирнэ.
Монголын ороо бусгаа үе бүрт Христийн урсгал орж ирсэн байдаг юм. 1911 оны дараа, 1921 оны хувьсгалын дараа гэх мэт. Энэ нэврэх гэсэн оролдлогууд тухайн үедээ амжилт ололгүй бурхны шашны үзэл санаанд түрэгдээд гарсан байдаг юм. Социализмын үед хүний шашин шүтэх эрх чөлөөг хязгаарласан учраас аль ч шашны үйл ажиллагаа түүний нийгэмд үзүүлэх нөлөө зогссон. Гэхдээ далд шүтлэг байсаар байсаан. 1990 оноос хойш шашин шүтлэг чөлөөтэй болсноор аль ч шашин нийгмийн оюун санааны орон зайд нэвтрэх боломжтой болж тэдний үйл ажиллагаа хяналтгүй, задгай, урсгалаар болж эхэлсэн. Статистик тоогоор манайд Христийн сүм хийдийн тоо бурхны шашны сүм хийдээс даваад гарчихлаа. Юу номлож, ямар үйл ажиллагаа явуулдгийг нь хянадаг цэгцэлдэг газар байдаггүй, нэг үгээр төрийн оновчтой бодлого байхгүй байна аа л гэсэн үг.
Христийн урсгалуудын үйл ажиллагааг ажиглаж байхад нийгмийн сэхээлэг хэсэгтэй ер ажилладаггүй. Дандаа ядуу, дорой хэсгийнхэн эсвэл өвчин хуучинд баригдсан мөн эмэгтэйчүүдтэй, залуучуудтай ажилладаг. Тэдний “тархийг угаахад” амархан байна гэсэн үг.
Шашны үзэл санаанаас үүдэлтэй оюун санааны ялгарал ихэсвэл яваандаа шашин өөр учраас гээд залуучууд хоорондоо суухгүй болно. Эвлэршгүй том хагарлын үндэс аажуудаа бий болно шүү. Тэгэхээр үүнийг төрийн зүгээс цэгцлэх хэрэгтэй. Энэ нөхөр хүний эрх чөлөөний эсрэг юм ярьж байна гэж зарим нь хэлэх биз. Үндэстний эрх ашгийн дэргэд хувь хүний өчүүхэн эрх ашиг юу юм. Өнөөдөр бид хүний эрх, эрх чөлөөг ханатал эдэлж байна. Бид их сайхан эрх чөлөөтэй амьдарч байнаа. Гэхдээ хувь хүний эрх чөлөө, дур зоргоороо байх байдал нийтийн эрх ашиг, үндэстний эрх ашгийн хана хүрээд зогсч байх ёстойгоо ойлгох цаг нэгэнт болжээ. Төр үндэстний оюун санааны нэгдмэл байдлаа хадгалахын тулд шахахыг нь шахаж, хаахыг нь хааж, гаргахыг нь гаргаж байх ёстой. Ний нуугүй хэлэхэд төрийн бодлого нэг шашинтай байх тал руугаа чиглэх нь зөв гэж би боддог.
- Х Богд тодрох болчихсон гээд шашны тэргүүнүүд байр сууриа илэрхийлээд байна. Хэрэв Х Богд тодорчихвол монголын нийгэм, улс төрд ямар үйл явдал өрнөх бол?
- Богд Жабзундамба бол Монголын шашны тэргүүн. Богд тодорно гэдэг эхнээсээ улс төр байсан нь харагддаг юм аа. Дээр би хэлсэндээ шашны нэгдэл дор улс төрийн нэгдэл бий болгох улс төрийн арга хэмжээ байсан гэж.
Монголд бурхны шашин хүчтэй дэлгэрээд олон сүм хийд байгуулж, олон хамба бий болсон учраас хамбуудын бие даасан эрх ямбыг хязгаарлах, тэднийг нэг удирдлагатай болгохын тулд анх Богд гэгээнийг бий болгосон. Нэг, хоёрдугаар Богд чинь монгол хүн шүү дээ. Тэгэхээр Богд гэдэг бол монголын түмний оюун санааны нэгдлийг илэрхийлэгч. Хоёрдугаар Богд манжийн эсрэг хөдөлгөөнийг дэмжээд хороогдсон. Ингээд гуравдугаар Богдоос хойш дандаа түвд хүнийг Богдоор тодруулдаг болчихсон. Яагаад гэхээр монголын Богд монголчуудын оюун санаа, улс төрийн нэгдлийг хангагч бодитой хүчин болох юм байна гэдгийг гэдгийг манж нар олж харсан хэрэг. Үнэхээр VIII Богдын үед энэ нь батлагдсан шүү дээ. Тэр Монгол туургатны улс төр, оюун санааны удирдагч нь болсон юм.
Одоо яагаад Х Богдын асуудал яригдаад байна бэ гэхээр, манайд бурхны шашны олон сүм хийд байгуулагдчихлаа, хамбууд олон болчихлоо. Хутагт, хувилгаад олноор тодорч эхэлсэн. Монгол Улс тусгаар тогтнолоо зарласнаас хойш хувилгаадыг VIII Богд өөрөө баталгаажуулдаг болсон. Одоо бол манайд тодорсон хутагт хувилгаадыг Далай лам баталгаажуулж байгаа шүү дээ. Түүний дараа энэ эрх Банчин богд руу шилжинэ гэсэн үг. Үүнд л учир байна аа даа.
Далай лам, Богд гэгээн, Банчин богд гурав бурхны шашин, сүсэгтнүүдэд томоохон нөлөөтэй.
Тиймээс монголчууд өнөөдөр Богдоо тодруулан залбал Далай ламаас ч, хятадын Ванчинбогдоос ч хараат бус шашны тэргүүнтэй болж шашны бие даасан байдал хангагдана гэж үзэж болох юм. Дээр нь монгол туургатны шүтлэг бишрэл энд төвлөрнө. Түүхэн үүднээсээ ч үзэхэд шашны тэргүүн Богд залрах нь зөв. Уламжлалт шашин нь хүчирхэг байж байж л ард түмнийхээ оюун санааны тогтвортой байдлыг ханган, хувь хүнд зөв ёс суртахуун төлөвшүүлж, буян нүглийн ялгаа заагийг ялган ухаарсан гэгээн ёс зүйтэй иргэн бий болгоход гол үүрэг гүйцэтгэнэ. Гэхдээ шашин болон түүний тэргүүн Богдын улс төрд нөлөөлөх нөлөө боломжийг Төр шашны үйл ажиллагааг зохицуулсан хуулиар шийдвэрлэж болно. Ер нь монголчууд шашны үзлээс үүдэлтэй хуваагдмал, хагаралтай байж хэрхэвч болохгүй гэдгийг л дахин хэлье.
- Ярилцсанд баярлалаа.
ЭХ СУРВАЛЖ: Х.ХУЛАН
“АРДЧИЛАЛ ТАЙМС” ҮНДЭСНИЙ ӨДӨР ТУТМЫН сонин
Подписаться на:
Сообщения (Atom)
- Линкүүд
____ Их үзсэн ____
-
“Түмний зорилт Төрийн менежмент” цуврал. Улс төр, эдийн засаг, нийгмийн харилцааны "Чандмань онол" Тэгшитгэх гэж тэнэгтэ...
-
“Түмний зорилт Төрийн менежмент” цуврал. Монголын уул уурхайн салбар дахь гадаадын хөрөнгө оруулалтын эерэг ба сөрөг хувилбаруудыг...
-
Япон автомашин захиалга. (976)-99013026 Монголчууд бидэнд бусдын ирийг нь мохтол унаж хэрэглэсэн машин хэрэгтэй юу? эсвэл эх орныхоо э...
-
Төмөрлөгийн үйлдвэрт хөрөнгө оруулахыг уриаллаа 2012.8.10 http://news.zindaa.mn Өнөөдөр 11.00 цагаас УИХ-ын гишүүн С.Ганбаат...
-
2009/09/28 • Сэдэв нь: Бизнес таймс Энэ хүн бол амьдаараа домог болсон цөөн хүний нэг. Тэрээр маш олон талт хүн байв. Физикч, инженер, зо...
-
“Түмний зорилт Төрийн менежмент” цуврал Монгол улсын эдийн засаг, үйлдвэрлэл, үйлчилгээг гадаад ба дотоод орчинд хөгжүүлэх цогц хөтөлбөр ...
-
2009-09-18 20:50 www.automarket.mn 2013-10-23 16:58 ____________________________________________________________________________...
-
Бизнесийн англи хэл: Хичээл 1: Үүнийг орчуул: SABREL Ref:JC/BB BROUN and BOOTS chemicals 37, Oxford Rd, LEYCESTER (G.B) ...
-
ДАЯАРЧЛАЛ ГЭЖ ЧУХАМ ЮУГ ХЭЛЭЭД БАЙГАА ХЭРЭГ ВЭ http://ubman.mn/policy-and-economica-in-our-life/35-policy-a-economica-in-our-life/218-n...
-
MAN truck-ны чирэгч толгойн шинэ загварыг хэрхэн зохион бүтээж, хийж байгаа нь Цахилгаан тээвэр компаниас дараахь зураг төсли...