Automarket of Mongolia

Н. НАЦАГНЯМ. (natska1@yahoo.com) Castle Care-Tech LTD компанид интернет, радио холбоо, дохиололын систем зохион бүтээгч, програм хангамжийн инженер

Миний бие Англи улсад 8 жил электроникын инженерээр ажиллаж С, ассемблер хэл дээр олон програмыг яаж зэрэгцээ ажиллуулдагийг буюу RTOS (Real Time Operating System) системийг хэд хэдэн микропросессор дээр програмчлаж сурлаа. Өөрөөр хэлбэл Англи болон дэлхийн зах зээл дээр зарагдаж байгаа електроник барааг хийж сурлаа. Харин одоо Монголдоо очиж үндэснийхээ инженерүүдийг дэмжиж Монголд инженерийн хувьсгал хийх саналыг инженерийн бүх салбарын инженер нарт уриалж байна.Учир нь ерөнхий сайдын “Импортийг Орлуулах” бодлого бас ерөнхийлөгчийн “ШИНЭ ГУДАМЖ” төсөл биднийг дэмжиж улмаар биднээс тусламж хүсч байхад бид дуугүй сууж байгаа нь үнэхээр зохимжгүй явдал болоод байна. Манай ерөнхийлөгч “ШИНЭ ГУДАМЖ” төслөө “ШИНЭ ХОТ”, “ШИНЭ УЛС” төсөл болгон өргөжүүлэхийн тулд үндэснийхээ инженерүүдээс шинэ санаа шинэ бүтээл хүлээж сууна. Ийм байхад бид нойрноосоо сэрж Монголдоо инженерийн олон төрлийн төсөл зохиож ерөнхийлөгч, ерөнхий сайд нартаа өргөн барьцгаая. Мөн ерөнхий сайд маань гадаадад суугаа элчин сайд нартаа үүрэг даалгавар өгч гадаадад мэрэгжилээрээ ажиллаж буй Монгол инженерүүдийг судлуулж улмаар тэднийг нутагтаа харьж их үйлсийг бүтээхийг санал болгож байна.

Тухайлбал Лондон хотноо суугаа манай элчин сайд Б.Алтангэрэл миний ажлын байр дээр ирж танилцаад Английн электроникын үйлдвэрлэлийн дүр зургийг авч улмаар намайг Монголдоо тийм үйлдвэр байгуулахыг дэмжин туслаж байна.

Хэдийгээр манай инженерүүд одоохондоо зах зээлд эзлэх байр суурьгүй сул зогсолтын байдалд байгаа нь өөрсдийн буруугаас бус тендер нэрээр импортлогчид ба тэднийг дэмждэг манай элитүүдийн гаж дон юм. Ийм гаж дон Японд ноёрхож байсан бол Япон өдийд Монгол улсаас илүү ядуудрал нэрвэгдсэн сул дорой улс орон байх байсан гэж Японы NEC – ын ахлах инженер Steve IKEI онцлон тэмдэглэж байсан.

Би Монгол инженерүүддээ заавар зөвлөгөө өгч мөн түүнчлэн Англид байдаг бараа бүтээгдхүүнийг зохион бүтээхийг санал болгоно. Тэдний нэг хэсэг миний хэрэглэгч болж байхад нөгөө хэсэг нь миний нийлүүлэгч болох юм. Электроникын үйлдвэрлэлийн бааз суурь ингэж бүх инженерийн салбаруудын оршин тогтнох эх үндэс болж байдаг.

Жишээ нь манай хэсэг инженерүүд нано технологи ашиглаж эрчим хүч үйлдвэрлэлээ. Тэдэнд зайлшгүй хэрэгтэй автоматикуудыг би асар бага задлаар зохион бүтээж нийлүүлэх болно. Үйлдвэрлэсэн цахилгаан энергийг нь чанарын өндөр түвшинд хүргэх, доргилтын үед хүчидлээ тогтворжуулах, үүсгэгч бүрд ачааллыг жигд хувиарлах гэх зэргээр тэд нарт зайлшгүй шаардлагатай автоматикуудыг би хангалттай зохион бүтээж нийлүүлж чадна.

Бас нэг жишээ бол манай хэсэг инженерүүд түлш болон цахилгаан эрчим хүчээр ажилладаг троллейбус зохион бүтээж Казакстан Улсад нийлүүлж байна. Тэгвэл тэдний удирдлагын хэсэгийг автоматикуудыг би зохион бүтээж нийлүүлэх боломж байна. Учир нь би эсэргүүцэл конденциатор индукцлэлийн ороомог оролцсон ямарч электроникын хэлхээг програм хангамжийн аргаар яаж хийдэгийг хангалттай сурсан.
Хэрвээ та хүнсний тоног төхөөрөмжийн инженер бол та ямар нэгэн хүнсний тоног төхөөрөмж зохиогоорой би түүний чинь цахилгаан автоматжуулалтыг чинь хийж өгье. Мөн түүнчлэн таньд таний салбарын сүүлийн үеийн мэдээллийг интернетээс орчуулж өгье та Англи хэлтэй байх албагүй.
Гэх мэтээр би бүх салбарын инженерийн үйлдвэрлэлийг дэмжиж чадна.

Ер нь бидэнд мэдэхгүй чадахгүй зүйл гэж байх учиргүй ээ. Учир нь бүх төрлийн инженержүүлэлтийн анхан шатны жишээ загвар, бүх мэдээлэл интернет дээр үнэгүй байдаг бас IEEE (International Electrical Electronics Engineering) гэдэг сэтгүүл дээр бүх мэдээлэл байдаг. Энэ сэтгүүл интернэтэд тавигдсан байгаа. Зарим электрон бараа бүтээгдхүүний хийц загвар, тавил тохирууллагын тоо хэмжээг тухайн улсынх нь засагийн газрын хууль цаазаар хатуу зааж өгдөг. Тиймээс бидэнд зарим бараан дээр бэлэн ямарч үнэ төлбөргүй техникийн шийдлүүд бэлэн байна. Эдгээр хууль тогтоомж нь интернет дээр үнэгүй байдаг ба хэрэв бид тэр улс – д нь экспорт хийе гэвэл заавал тэр хуулинд заагдсан тавил тохирууллагыг тавих ёстой.

Манай инженерүүд Англи хэл мэддэг байх албагүй ээ. Энэ асуудлаар төр засаг тусгай төсөл хэрэгжүүлж би та бүхэнд бүх сүүлийн үеийн техникийг дэвшилийг олж орчуулж өгөх болно.
Эцэст нь бид электроникын хувьсгал хийж инженерийн бүх салбарын инженерийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх техникийн бүрэн боломжтой боллоо.
Гэтэл бидэнд нэг том саад гарч ирлээ.
Юу байж болох вэ?
Ойлгомжгүй юм хэн Ерөнхийлэгчийн ардчилсан төслийг эсэргүүцэж чадна гэж?
Хэн ерөнхий сайдын “Импортийг Орлууллах” бодлогыг зогсооно гэж?
Хэнч биш.
Тэгвэл юу вэ?

ҮНДЭСНИЙ ИНЖЕНЕРЖҮҮЛЭЛТИЙГ СААТУУЛАГЧ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙГ УСТГАХ БОЛОМЖУУД

Энэ дугаартаа үндэсний инженержүүлэлтэнд саад болж буй олон хүчин зүйлсийн хамгийн ноцтой асуудлыг дурьдах ба дараа дараагийн цувралаараа үлдсэн бүх учир шалтгааныг толилуулах болно. Эцсийн үр дүнд нь Монголын инженерийн үйлдвэрлэл хөгжих арга замыг нээх болно. Ер нь чөлөөт зах зээлээр улс орон жамаараа өөрөө аяндаа хөгжин дэвшдэг атал манай улс маань хорвоогийн хосгүй ядууралд хүрч байгаа нь бид чөлөөт зах зээлийг анхнаас нь буруу ойлгож, буруу бодлого явуулснаас шалтгаалжээ.

Арван наймхан жилийн капитализмын түүхтэй бидэнд алдаж онох явдал байх боловч дандаа алдаа гаргаж ард түмэн дээрээ туршилт хийж байх шаардлагагүй, тэгэх ч ёсгүй гэж бодож байна. Хэдэн зуун жилийн капитализмын түүхтэй улс орноос зөв шийдлүүдийг олж сурах хэрэгтэй юм болов уу гэж бодно. Ямарч бизнес тэр дундаа бид бүхний хийх ёстой инженерийн үйлдвэрлэлийн эргэлт буюу урсгал нь банкны зээлийн хүүнээс шууд хамаардаг, гэтэл Монгол банк хүчээр зээлийн хүүг ихэсгэж инженер бидний үйл хэргийг боох бодлого явуулж байна.

Ер нь Монголчууд бид капитализмд ороод 18 жилийг элээж буй тул бид хэдэн зуун жилийн түүхтэй капиталист улс орны хажууд 10 настай балчир хүүхэд юм. АНУ, Английн их дээд сургуулиас сурсан мэдлэгээрээ улс орноо дээш нь биш доош нь газарт оршуулах бодлого явуулсаар 18 жил боллоо. Тэгвэл капитализмын хөгжлийн нууцыг их дээд сургуулиас биш АНУ, Английн инженерийн хүнд үйлдвэрлэлд 10 жил ажиллаж амьдарч байж сурдаг юм байна. Ийм хувь завшаан надад таарч би Монголоо хөгжүүлэхэд шаардлагатай бүх зүйлийг сурсанаа бурханы хишиг хэмээн баярлаж явдаг. Энэ бурханы хишигийг манай нийт ард түмэн хүртэх ёстой.

Намайг 2000 оноос 2007 он хүртэл Англид ALSTOM гэдэг Францын компанид ажиллаж байхад бид сар бүрийн эцэст эдийн засагчдийн тайлан хуралд оролцож Английн төв банк болон арилжааны банкуудын хүүний бодлогын чиг хандлага, инфляцийн түвшин компаний үр ашигт хэрхэн нөлөөлөх, мөн манай хэрэглэгч болон нийлүүлэгч нар Төв банкны бодлогын уур амьсгалд амьдрах чадвар хэр байгаа гэх мэт мэдээллийг авдаг байсан.

Хэдийгээр Англи Монголын эдийн засгийн хөгжлийн түвшин өөр боловч математик загварчлалаар батлагдсан хүний нийгмийн хууль хаана ч адилхан философитой юм.
Англи улсын төв банкны бодлого нь паундын ханш унах буюу инфляциас ердөө ч айдаггүй юм шиг санагдсан. Учир нь тэд үйлдвэрлэлээ дэмжихийн тулд паундын нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлж паундын ханшийг £1 = $1.98 – ээс £1 = $1.41 болтол сулруулдаг. Энэ процесс нь ойролцоогоор 5 жил үргэлжилдэг. £1 = $1.4 хүрмэгц нөгөө цацсан паундууд нь амжилттайгаар эргэн төлөгддөг учир зээлийн хүү нь манай монголчуудын зүүд зэрэглээнд ч байдаггүй тийм өчүүхэн бага байдаг. Бага хүү гэдэг нь үр ашигтай ажиллахын баталгаа юм. Гэтэл манай Монгол банк хүүгээ хүчээр хатуу бодлогоор иэхсгэчихээд яаж үр ашигтай ажиллацгаа гэж хэлж байна аа.

Бидний зүүдэнд ч оромгүй бага хүүтэй зээл цацсан Английн банкууд тэр гаралтаа 5 жилийн турш буцааж авдаг ба энэ үед паундын ханш £1 = $1.4 – өөс £1 = $1.98 болтлоо өсдөг. Ингээд харахад 1998 онд паундын ханш £1 = $1.98 байснаа 2003 он гэхэд паундын ханш £1 = $1.4 болж улмаар 2008 онд паундын ханш £1 = $1.98 болсон. Гэх мэтээр паундын ханш таван жилийн давтамжаар өсч буурч байна. Mr Паундын ханшийг арван жилийн давтамжийн хурдаар харахад паундын ханш тогтвортой байнга л £1 = $1.98 байдаг юм. Үүний үр дүнд үндэсний үйлдвэрлэл өсч эдийн засгийн суурь чангардаг. Гэтэл манай ₮ маань паундын ханшийг бодвол хатуу бодлогын ачаар байнга л тогтмол байдаг. Гэтэл үүнийг сонсон Английн Элитүүд надад итгэхгүй байгаа ба тэд хэлэхдээ хэрвээ үнэн бол та нар яаж үндэсний үйлдвэрлэлээ хөгжүүлдэг юм вэ гэж гайхаж улмаар надаас тэр гайхамшигт нууцаа хэлж өгөөч гэж шахан шаардаж байна. Яагаад гэвэл тэд бодохдоо ₮ - ийн ханшаа тогтмол барьчихаад үйлдвэрлэлээ өндөр түвшинд хөгжүүлж байгаа Монгол Улс гэж бодоод үнэхээр биднийг бишрэн шүтэж гайхаж сууна. Гэтэл бид бодит байдал дээр үндэснийхээ үйлдвэрлэлээ нухчин дарчихаад хатуу бодлогоор хиймэл эдийн засгийн үзүүлэлт хийж эдийн засгийн хөгжлөө сааруулж байна.

Эсрэг тэсрэгийн хуулиар ₮ - ийг цацаж үндэснийхээ үйлдвэрлэлээ дэмжихэд ₮ - ийн ханш унах сөрөг үр дагавартай ч гэсэн 10 жилийн давтамжаар харахад ₮ - ханш маань тогтвортой байх болно. Иймд яг одоо айх юмгүй ₮ - ийг бага хүүний бодлогоор аадар бороо мэт цацаж үндэснийхээ үйлдвэрлэлээ дэмжиж ₮ - ийн ханшийг унагааж харин 5 жилийн дараа мөнгөний хатуу бодлогоор хүүг ихэсгэх бус харин цацалтын тоо хэмжээг эрс багасгах бодлогыг 5 жил хийхэд ₮ маань эргээд хэвийн ханшиндаа ортол сайжирна. Учир нь бага хүүтэй цацах учраас эргэж ирэх магадлал асар өндөр байх болно. Ингээд 10 жилийн тоймоор харахад ₮ маань тогтмол ханштай ба 10 жилийн дотор юу болох нь хэнд ч хамаагүй ба эцсийн үр дүн нь ард түмэн нь хямд зээл авч ашигтай ажиллаад арван жилийн дотор өрөө төлсөн байх юм. Ингэж капиталист эдийн засаг хөгжин дээшилдэг юм байна. Капиталист эдийн засагчид инфляциас айдаггүй юм байна. Харин ч инфляцийн хэлбэлзэл байхгүй бол эдийн засаг нь зогсонги байна гэж үздэг юм байна. Эндээс харахад манай эдийн засаг зогсонги байсан гэдгийг манай ₮ - ийн ханш сүүлийн хэдэн жилд паундыг бодоход дэндүү тогтмол байснаараа батлаж байна. Иймд манай Элитүүд Монголын эдийн засаг хөгжиж байна гэж ярьдагаа болихгүй бол гадаадын эдийн засагчдын элэг доог болно гэдгийг сануулж урьдчилан сэргийлж Монголынхоо нэрт улс төрчид элит ах нарынхаа нэр төрийг харийнхнаас хамгаалахыг хүсч байна. Шударгаар хэлэхэд бид капиталист эдийн засаг гэдгийг мэдэхгүй ба мэддэг байх ч албагүй юм. Яагаад гэвэл бидэнд капитализмын 18 – хан жилийн түүх байна. Англичууд ухаантайдаа ч биш олон зуун жилийн сүйрэл дампууралынхаа гашуун туршлагаар барьж байгуулсан оновчтой бодлого ухаалаг хуультайд л биднээс ялгаатай байгаа юм. Иймд бид тэр олон зуун жилийн аймшигт сүйрэл дампуурал дайн тулааныг нь үзэлгүйгээр тэдний түүхийг сурч ашигтай арга барилыг ашиглавал Монголчууд бид ирээдүйнхээ олон зуун жилийн сүйрэл дампуурал дайн тулааныг алгасах боломжтой юм уу гэж бодлоо.

Аж ахуйн нэгжүүдийг ашигтай ажиллуулахын тулд аль болохоор хамгийн боломжит бага хүүгээр паундын цацалтыг хийдэг. Өөр жишээ дурьдвал Францын засгийн газар том хүнд үйлдвэрүүддээ ямарч хүүгүй зээл өгч Английн хүнд үйлдвэрүүдийг эзлэн түрэмгийлэх бодлого явуулдаг. Энэ бол миний 7 жил ажилласан Англи дахь ALSTOM гэдэг Францын компани юм.
Инфляцийн хэлбэлзэл нь ердийн үед арван жилийн давтамжаар хэлбэлздэг боловч эдийн засгийн хямрал болон дайн гэх зэрэг онцгой байдлын үед паундыг хайр найргүй цацах бодлого явуулж үндэснийхээ үйлдвэрлэлийг сэргээх бодлого хэрэгжүүлдэг юм байна. Энэ нь ганц Англи биш бусад бүх улсын бодит түүх тэр бүү хэл яг өнөөдөрийн Английн түүх бидэнд ил тодоор харуулж байна.
Гэтэл манай Монгол банк маань ₮ - ийг цацахын оронд хатуу бодлого явуулж улс орноо мөхөөх гэж байгаа нь тэдний санаатай хийж байгаа үйлдэл биш харин тэднийг ийм гарцаагүй байдалд оруулсан манай элитүүдийн буруу юм.

Манай суут ухаант элитүүд маань 1990 оноос хойш ашиггүй, борлуулалтгүй гэж нэр зүүж ажиллаж байсан бүх үйлдвэрүүдийг төмөрийн хог болгож урагш нь ачуулсан. Ингэхийн оронд Маргерет Тэтчерийн аргаар улсын монопол том үйлдвэрүүдийг хувийн жижиг үйлдвэрүүдийн нийлүүлэгч болгон гадаадын импортоос хамгаалагдсан дотоодын чөлөөт өрсөлдөөнд яагаад оруулж болоогүй юм вэ?

Манай суут ухаант төр засгийн элитүүд хэлэхдээ та нар Хятадаас хямдхан хийвэл миний импортын бизнесийг ялна гэдэг. Тэд биднийг Хятадаас хямд хийхийг шаардаж байна. Тэд ойлгохдоо гадаадын зах зээлтэй өрсөлдөх чөлөөт зах зээл гэж буруу ташаарч байна. Гэтэл Азийн Бар Улсууд одоо хүртэл гадаадын импортоос хамгаалагдсан дотоодын чөлөөт өрсөлдөөнд амьдарч байна. Тэр бүү хэл хөгшин Англи Улсад энэ хуулийг Английн том үйлдвэрүүд сайн дураараа хэрэгжүүлж байна. Иймд манай төр засаг үндэснийхээ инженерийн үйлдвэрлэлийг гадаадын импортоос хамгаалдаггүй ч бид сайн дураараа өөрөө өөрсдийгөө хамгаалахыг уриалж байна.
Жишээ нь манай банкууд дохиололын системээ надаар хийлгэвэл та нар одоо байгаа шигээ нөгөөх чинь яагаад ажиллахгүй болчихов оо хэмээн бухимдах шаардлагагүй болно. Надад цахилгаан эрчим хүчний тоолуур хийх хангалттай туршлага байхад яагаад импортоор тоолуур орж ирэхийг хориод надад захиалга өгч болдоггүй юм вэ? Энэ бол Азийн Бар Улс орнуудын уламжлалт арга шүү дээ. Ер нь Монгол инженерүүдийн хийж чадах зүйлсийг яагаад засгийн газрын тэндерээр импортоор оруулж ирдэг юм вэ?

Нэг мэдэхнээ бид 18 жилийн дотор Голланд өвчтэй 100% - ын импортлогч улс болчихлоо. Бид ямарч үйлдвэрлэлгүй болохоор Монгол банк хичнээн ₮ гаргаж цацна төдий хэмжээгээр ₮ - ийн ханш унаж бид бүгд ядуурах болно. Монгол банкнаас гарсан ₮ импортын замаар орж дотоодын биш гадаадын инженерүүдийг ажлын байраар хангадаг тул ₮ - ийн ханш эргэж сайжирдаггүй. Гэтэл Английн Төв банкнаас цацсан паунд үр ашигтайгаар амжилттай эргэн ирдэг. Учир нь Английн банкууд зөвхөн дотоодын зах зээлээ дэмжсэн бизнест зээл өгдөг мөн импорт чөлөөтэй боловч Английн инженерийн үйлдвэрлэгч нар хэзээ ч импорт хийдэггүй. Бид өөрөө өөрсдөөсөө өөрсдийнхөө юмыг худалдаж авдаг ба ингэж байж л бид өөрөө өөрсдийгөө ажлын байраар хангадаг юм гэж Англи инженерүүд ярьдаг. Нэг жишээ дурьдахад 2005 онд Францын ALSTOM Англид худалдаж авсан Английн үйлдвэрүүдээ Франц руугаа нүүлгэх бодлого явуулсан боловч Англи инженерүүдийн эх оронч үзлээс болоод амжилтанд хүрээгүй. Учир нь нүүж очсон эхний хэсэг болох Motor Control – ийн үйлдвэр нь Францад очсон өдрөөсөө эхлээд орлого, захиалгаа алдаж жил болоход 1,5 сая паундын захиалгаа алдсан. Учир нь захиалагч нар нь Англи инженерүүд тул импорт хийхийг эх орноосоо урван тэрсэлсэн үндэсний дайсан хэзээ ч уучилж болшгүй хамгийн дээд хэмжээний ялтан гэж үздэг. Энэхүү алхамын ачаар олон зуун Англи инженер эх нутагтаа ажлын байраа авч үлдсэн. Хамгийн сонирхолтой нь Английн төрийн хууль биш харин Англи хүмүүсийн сэтгэхүй нь үндэсний үйлдвэрлэлээ хамгаалж байна. Гэтэл манай төр яагаад импортыг дэмжсээр байгаа юм вэ?

Японы төрөөс гадаадад ажиллаж байсан Япон инженерүүдийг Япондоо ирж юмаа хийхээс өмнө захиалга өгч ажлын байраар хангаж байсныг Английн BBC – гээр харлаа. Гэтэл манай төр намайг эхлээд юмаа хийчих дараа нь яахав Хятадаас хямд байвал захиалга өгч магадгүй гэнээ. Импортыг орлуулах төрийн бодлого байгаа хирнээ бодит байдал дээрээ яагаад хэрэгжихгүй байна вэ? Ийм төр дэлхийн түүхэнд байдаггүй болохоор манай үндэсний инженержүүлэлт сааталд ороод байгаа юм. Хэрвээ манай төр анхнаасаа импортыг хорьж өөрсдийгөө дэмждэг Азийн Баруудын уламжлалт бодлогыг хэрэгжүүлж үндэсний үйлдвэрлэлээ хөгжүүлсэн бол өнөөдөр Монгол банк ийм гарцаагүй байдалд орохгүй байх байсан. Өөрөөр хэлбэл манай элитүүдийн шүтээн болсон импорт чинь ₮ - ийн ханшийг 18 жил сульдаалаа. Сульдсан ₮ маань гадны зах зээлийн доргилтонд ямарч эсэргүүцэх чадваргүйгээр гутамшигтайгаар сөхрөн унаж Монгол банк зээлийн хүүг ихэсгэхээс өөр аргагүй арчаагүй байдалд орлоо.

Иймд импортыг тууштай хамгаалж хэрэгжүүлж байгаа төр засгийн эрх баригчидтай би шударгаар харилцан ашигтай тохиролцоо хийхийг санал болгож байна. Юу вэ гэвэл та нар тэндерээс авсан хөрөнгөөрөө өөрсдөө бүхнийг дотооддоо үйлдвэрлэж болно. Жишээ нь та эрчим хүчний тоолуурын тэндерт ялсан бол та гаднаас авалгүй өөрөө хийж болно. Та нэг оюутан хөлсөж аваарай би тэр оюутанд чинь зааж өгье. Хэрвээ хүсвэл олон нийтийн телевизээр бүх нийтэд заая. Сайн сурсан оюутнууд нь таны хүссэн бүхнийг хийж өгнө. Та импорт хийж гадаадын инженерүүдийг тэжээхийн оронд нэг ч гэсэн Монгол хүнээ тэжээх сайхан боломжийг би таньд олгож байна. Ийм замаар ч хамаагүй гадагшаа харь улс руу явж байгаа хөрөнгийг зогсоож чадвал бид үндэсний инженерийн үйлдвэрүүдтэй болно. Нэгэнт үндэсний үйлдвэрүүдтэй болчихвол Монгол банк маань Английн Төв банк шиг үр ашигтай бодлого явуулах боломжтой болж ₮ - ийг асар ихээр мөндөр мэт цацах болно. Хамгийн гол нь бид өнөөдөр яаж импортыг орлуулах оновчтой шийдлийг хамтран олох хэрэгтэй. Шуудхан хэлэхэд та бүхний импортлож сурсан бараанууд жишээ нь эрчим хүчний тоолуур гэх зэргийг би хийж таны зах зээлийг булаах хатуу сэтгэл надад байхгүй ээ учир нь надад хэд хэдэн шинэ бүтээгдэхүүн эрчим хүчний автоматжуулалтанд хийх санаа байгаа. Өөрөөр хэлбэл та хаанаас ч хайгаад олохгүй зүйлсийг би хийе харин та хятад инженерүүдийг биш Монгол инженерүүдээ ажлын байраар хангаарай. Ийм тохиролцоо хийхгүй бол манай төр засагт ажиллаж байгаа хүмүүсийн цалин асар бага ба ажлаа алдах эсвэл тэтгэвэртээ гарлаа л бол шууд нийгмийн эмзэг бүлэгт гэр бүлээрээ ордог нь манай бодит амьдрал юм. Миний нэг сайн таних хүн гэхэд л цагтаа төрийн сайд байсан хүн ажилгүй болсоныхоо дараахан орон гэргүй болж өлсөж, хөлдөж золгүйгээр нас барсан. Бидний цөөхөн Монголчууд дээд доодгүй бүгдээрээ ядуу ба ажлаа алдлаа бол маргаашнаас нь амь нас болон ахуй амьдрал нь баталгаагүй билээ. Иймд шударгаар байгаа юмаа хүн болгонд хүртээх арга замыг олж хүн бүрийг ажилтай болгоё, ажилтай хүн бүрийг артай болгоё. Надад итгээрэй би үүнийг хийж чадна. Таньд хураасан хөрөнгө байгаа бол та түүнийгээ үхмэл байдлаар банкинд хадгалахын оронд та инженерийн үйлдвэрлэл хийхийг сонирхоорой би таньд үнэгүй зөвлөгөө өгөх болно. Та хаанаас яаж хөрөнгөтэй болсон нь надад хамаагүй ээ, харин та миний тусламжтайгаар олон арван Монгол инженерийг ажлаар хангасан ачтан буянтан болно. Хэдийгээр одоо ард олон таныг улсын өмчийг завшигч гэж гомдовч хэдхэн жилийн дараа таныг ард олноо ажлаар хангаж, ахуй амьдралыг нь тэжээсэн ачтан хэмээн үнэлэх болно.

Би хувьдаа зарим хүмүүсийн санааг дэмждэггүй. Жишээ нь улсын өмч завшигчдаас хөрөнгийг нь хурааж улсын өмч болго гэдэг. Энэ бол худлаа сонгуульд ялах арга заль ба энэ хэзээ ч биелэх боломжгүй асуудал. Биелсэн ч ард түмэн юу ч хожихгүй харин дахиад нэг шинэ завшигчтай болно. Энэ нь парламент засаглалын үндсэн шинж чанар юм. Бид нэгэнт парламент засаглалыг сонгосон болохоор хувь заяатайгаа эвлэрч манай улсын хөрөнгийг хувааж авдаг төрийн эрх мэдэлтэн нарыг наймаа буюу импорт хийхийг нь болиулж инженерийн үйлдвэрлэл эрхлэдэг болгож чадвал Монгол хүн бүр ажилтай болж эдийн засаг маань сэргэх болно. Иймд би манай хөрөнгөтэй хүн бүрт ямар нэг байдлаар тэднийг инженерийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг болгохын тулд өөрийн бүх хүчийг дайчилж ажиллана. Нэг хэсэг нь миний хэрэглэгч болж байхад нөгөө хэсэг нь миний нийлүүлэгч байх болно. Эцэст нь миний ч таны ч ажил үйлс бүтэж, манай Монгол инженерүүд ажилтай болно.

Яг одооноос Монгол инженер бүр дор бүрнээ өөр өөрсдийнхөө мэргэжлээр төсөл гаргагтун. Би цахилгаан автоматик болон хүчний электроник, 100А – ийн тогтмол болон хувьсах гүйдлийн контрол, радио холбоо, embedded web server, монгол хэлтэй контроллёр гэх мэтийн зүйлсийг таньд хангалттай хийж өгч чадна. Хамтарсан төслөө хийсний дараа олон нийтэд төслөө тараахад манай хөрөнгөтнүүд маань санхүүжүүлэх санал ирүүлнэ - тэр үед та хамгийн ашигтай хөрөнгө оруулагчийгаа сонгоорой эсвэл хамгийн хямд хүүтэй банкны зээлийг сонгоорой. Яг энэ үед Монгол банк хоригоо тавих нь гарцаагүй ээ. Ийм боломжийг Монгол банкиндаа гаргаж өгөхийн тулд Монгол инженер бүр шинэ бүтээл санаачилж үндэсний инженерийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлцгээе. Харин Монгол банк conditional offer хийх боломжтой юу? Жишээ нь дотоодын инженерүүдийн хийж байгаа зүйлсийг гаднаас импортлогч байгууллагад зээл өгсөн арилжааны банканд Монгол банкнаас зээл өгөхгүй байх буюу зөвхөн дотоодын инженержүүлэлтийг дэмждэг банканд Монгол банкнаас зээл өгөх гэх мэт аргаар дотоодын үйлдвэрлэлээ Монгол банк хамгаалж болох биш үү?

Бид цаашдаа бүхий л боломжийг хайж үндэсний үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэх болно. Одооноос эхлээд дээд доод гэж хоёр тал болон дайсагнах хэрэггүй боллоо. Одоогийн байдлаар манайд ангийн ялгаа байгаа боловч энэ бол асуудал биш харин ч асуудлыг аль аль талдаа ашигтайгаар шийдэх болно. Ямарваа улс үндэстэний хамгийн үнэт зүйл бол үндэстэний тусгаар тогтнол. Үүнтэй харьцуулахад дотоодын маргаан юу ч биш. Би Монгол хүн бүрийг дэмжих болно. Та авилгалын алтан хараацай байсан ч би таныг дэмжинэ. Яагаад гэвэл та шоронд насаараа сууж байснаас олон арван Монгол инженерийг ажлаар хангаж дэлхийн зах зээлд электрон бараа нийлүүлэгч болвол улс оронд маань хэрэгтэй. Ингэж байж бид нийтийн хүчээр мөлхөж яваа улсаа ядаж гар дээр нь босгоё дараа нь хөл дээр нь гишгүүлье. 1992 оны Үндсэн хууль нь коммунист арга барилаар капитализм байгуулах гэсэн оролдлого тул улс орныг маань мөхлийн ирмэгт хүргэсэн. Нийгмийн хөгжлийн хуулиар бол манай авилгалын эзэд бол манай үндсэн хуулийн бүтээгдэхүүн юм. Иймд авилгалын эздийг уучилж улмаар тэднийг зөв замд хөлөө тавьж ард олноо ажлын байраар хангахад нь туслая.

Харин цаашдаа авилгалгүй, үндэсний инженержүүлэлтээ хамгаалж чаддаг тийм ардчилсан нийгэм байгуулъяа гэвэл нэн даруй шинэ Үндсэн хуультай болох явдал юм. Ийм шинэ систем зохиохыг Монгол инженер бүрт даалгаж байна. 1992 оных шиг та улс төрийн шинэ системээ ард түмэн дээрээ турших шаардлагагүй харин та миний хийсэн математик загварчлал дээр туршаарай. Би VC++ дээр үүнийг жилийн өмнө програмчласан ба GUI – тэй тул ашиглахад их хялбар. Бидэнд хэн нэгэн шударга удирдагч хэрэггүй харин шударга удирдагчийг үйлдвэрлэж чаддаг шинэ үндсэн хууль хэрэгтэй. Нийгмийн хөгжлийн хуулиар бол Үндсэн хууль буюу улс төрийн систем нь төрийн субьектүүдийг үйлдвэрлэгч машин юм. Жишээ нь Английн машин авилгалыг устгах чадвартай бол манай систем тийм чадваргүй харин найр наадам хийж хуваалцахаас өөр гарцгүй болгодог. Энэ бол цэвэр системийн шинж чанар бөгөөд тухайн хувь хүний онцлог биш гэж нийгмийн хөгжлийн хуулинд заасан байдаг. Өөрөөр хэлбэл өнөөгийн манай нийгмийн бүх бузар булай явдал нь манай Үндсэн хуулийн ач гавъяа юм. Иймд хувь хүнтэй тооцоо бодох биш үндсэн хуультайгаа тооцоо бодоцгооё Элэг нэгт Монголчуудаа!

Тэгж байж бид үндэсний инженержүүлэлтээ төрийн хамгаалалт оруулах болно.