Automarket of Mongolia

Michelle Jenneke at Junior World Championships in Barcelona 2012

Монгол улс эрчим хүчний гачаалаас хэзээ гарах вэ

news.zindaa.mn

Улаанбаатар хот Хан уулын ар хормой, хатан Туулын хөвөөнөө оршин тогтноход үнэхээр хэцүү болж байх шиг байна. Энэ их агаарын бохирдол, цэвэр усны гачаал, дээр нь эрчим хүчний дутагдал арга буюу ийм дүгнэлтэд хүргэж байгаа юм. Монгол улс эрчим хүчний хувьд бензин шатахуун шиг хойд хөршөөс хараат хэвээр л байна. Баруун аймгууд одоо хүртэл ОХУ-аас эрчим хүчээ импортолдог. Манайхан л болсон хойно хэрэглэсэн цахилгаан эрчим хүчнийхээ төлбөрийг цаг тухайд нь төлдөггүй. Үүнд нь дургүйцсэн оросууд  ганцхан өдөр л  цахилгаанаа тасалчихдаг юм. Ингээд л баруун аймгууд хав харанхуй.

Могойн голын уурхайг түшиглэн Завхан, Говь-Алтай аймгийн зарим сумыг эрчим хүчээр хангах 60 мВт-ын  цахилгаан станц барихаар шийдэж, хоёр жилийн өмнө шав тавих ёслолыг сүр дуулиантай хийсэн юм. Түүний дараа бас баахан хэл ам. Хятадуудаар бариулах гэлээ, Могойн голд барьснаас газар дундчилсан нь дээр гээд л. Ийн хэсэг маргалдсаны эцэст Завханы Тэлмэн суманд барихаар шийдэв. Одоо барилгын ажлын явц ямархуу байгааг хэлж мэдэхгүй.  Хэл амны бай болоод буй Ховдын Хөшөөтийн уурхайн дэргэд цахилгаан станц барих тухай яриа ч чих дэлсч л байна. Мянгуужингийн үлгэр ч байж мэдэх. Зүүн бүсэд Чойбалсангийн цахилгаан станцаас өөр эрчим хүчний олигтой эх үүсвэр байхгүй. Цаашид энэ станцыг шинэчилнэ хэмээн төлөвлөж байгаа ч яг хэдийд хаанахын хөрөнгө оруулалтаар хэрхэн шинэчлэх нь нэн бүрхэг.

 Өмнө зүгт Өмнөговийн ДЦС-ыг эс тооцвол мөн л эрчим хүч дутагдалтай. Өмнөговь аймгийн төв Даланзадгад хотод БНСУ-ын хөрөнгө оруулалтаар барьсан цахилгаан станц жилийн жилд эрчим хүчний салбарынхныг шар махтай нь хатаадаг болсоор удаж байна. Өвлийн улиралд жаахан хүйтэрмэгц станц эвдэрчихдэг нь гэм биш зан болсон гэлтэй. Ашиглалтад орсноосоо  хойш хэчнээн ч удаа эвдрэв, хэчнээн ч удаа чамгүй их хөрөнгө мөнгө зарж байж засав. Цаашид Оюу толгойд цахилгаан станц барихаар төлөвлөж байгаа. Энэ ажил 2016 оноос эхэлнэ гэж тооцож буй юм. Таван толгойд 18 мВт-ын хүчин чадалтай цахилгаан станцыг хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар барихаар төлөвлөж байгаа ч хаанахын хөрөнгө оруулалтаар хэдийд барьж эхлэх нь  мөн л тодорхойгүй. Алс хэтдээ Дундговь, Өмнөговь, Чойр, Цагаан суварга тийш  төвийн эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнээс өндөр хүчдэлийн шугам татна гэж хэлж байна. Сайншандын аж үйлдвэрийн парк байгуулах төлөвлөгөөний хүрээнд тэнд цахилгаан станц барихаар төлөвлөжээ. Хэн хэзээ барих талаар тоймтой хариу алга. Сэлэнгэ мөрөн дээр УЦС барих санал санаачилга ч байдаг аж. Гэхдээ одоохондоо зөвхөн цаасан дээрх төсөл төдий л байгаа гэх.

 Эрчим хүчний хангамжийн хувьд арай гайгүй нь төвийн бүс. Гэхдээ хамаг бэрхшээл хүндрэл энэ бүс нутагт бий. Улаанбаатар хот гэхэд эрчим хүчний гачаалд орох тун ойртжээ. Дөрөвдүгээр цахилгаан станц 540, гуравдугаар станц 148 мВт-ын чадалтай.  Өнгөрсөн өвөл ид оргил ачааллын үед эрчим хүчний хэрэглээ 700-900 мВт-д хүрчээ. 2020 он гэхэд энэ хэмжээ наад зах нь хоёр дахин нэмэгдэж, 2030 онд 3080 мВт-д хүрэх  төлөвтэй. Хэрвээ өвөл ихээхэн хүйтрэх юм бол 100 орчим мВт эрчим хүч дутагдах гэнэ. Өөрөөр хэлбэл, нийслэл хот эрчим хүчний ачааллаа даахгүйд хүрнэ гэсэн үг. Одоо Улаанбаатарт байгаа эрчим хүчний эх үүсвэрүүдээс хоёрдугаар цахилгаан станцын ашиглалтын хугацаа аль хэдийнээ дуусч, гурав, дөрөвдүгээр цахилгаан станц 30-40 жилийн настай болжээ. Нэг ёсондоо хуучирчээ.

 Ийнхүү эрчим хүчний гачаал бодитойгоор нүүрлэх болсон учраас шинэ эх үүсвэр зайлшгүй шаардлагатай болж буй юм. Энэ үүднээс тавдугаар цахилгаан станцыг барьж байгуулъя гэх яриа гарснаас хойш 5-6 жилийн нүүр үзэж байгаа ч одоо болтол станцын шаваа ч тавьж амжаагүй л байна. Уг нь хамтарсан Засгийн газрын 2008-2012 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт “Нийслэлд дулааны болон цахилгаан эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр байгуулна” гэсэн нь чухамдаа тавдугаар цахилгаан станцын тухай өгүүлсэн хэрэг. Үүний дараа  нийслэлийн Засаг дарга захирамж гаргаад станц барих газрыг нь хүртэл товлосон юм билээ. Захирамж ёсоор бол тавдугаар цахилгаан станцыг Баянзүрх дүүргийн нутаг Улиастайн гүүр орчимд барих ёстой байж. Уг нь ийм шийдвэр гаргахдаа  Улаанбаатарын зүүн хэсэг-Хужирбулан, Улиастай, Хонхор, цаашлаад Налайх эрчим хүчний эх үүсвэр байхгүйг харгалзан үзжээ. Гэтэл сайн юманд садаа мундах биш, наадахь чинь ундны усны эх үүсвэр, тэнд станц байтугай юм барьж болохгүй гээд хэдэн нөхөр гэдийчихэж.  Ингээд асуудал мухардаж байтал станцаа хаана барих талаар баахан хэрүүл эхэлж, одоо хүртэл дуусаагүй л байна.

 Зарим нь Багануурт барья гэв. Нүүрсээ зөөнө гэхгүй, тээврийн  асар их зардлаа хэмнэсэн, маш оновчтой хувилбар байна гэлцэв. Бодит байдал дээр үнэхээр тийм. Гэтэл энэ шийдвэрийг жадлан эсэргүүцэгч цөөнгүй байлаа. Тэд  гуравдугаар цахилгаан станцын хашаан дотор барих нь зүйтэй гэлээ. Тэр ч байтугай хуучирч муудсан тэр муу станцыг нураасан ч яадаг юм бэ гэж муйхарлав. Ийн хэдэн жил хэл ам, хэрүүл тэмцэл хийсний эцэст сүүлчийн хувилбарыг сонгожээ. Барих газраа арайхийн сонгосон боловч станц барихтай холбоотой олон асуудал ар араасаа ундарч байна. Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам, Төрийн өмчийн хорооныхны хэлж буйгаар бол тавдугаар цахилгаан станц барих эзнийг тодруулах тендер эцсийн шатандаа яваа аж. Ихээхэн хөрөнгө оруулалт шаардсан том төсөл учраас  дан ганц Засгийн газрын хөрөнгөөр байгуулах боломж тааруу. Тийм учраас хувийн хэвшлээр хийлгэхээр ийнхүү сонгон шалгаруулалт явуулж байгаа аж. Тендерийн дүнг энэ сард багтаан гаргаж, ялагчтай гэрээ байгуулах юм байна. Зарим эх сурвалжаас үзвэл, уг тендерт анх 30-аад аж ахуйн нэгж оролцсоноос  Монголын “Ньюком” компани, Англи, Францын IPR, JDS, Японы “Сожицү”, дэлхийд гангийн үйлдвэрлэлээр тэргүүлдэг “Поско” корпорацын консорциум, БНСУ-ын “Самсунг”, “Коспо” болон Монголын компанийн нэгдсэн баг эцсийн шатанд тунаж үлдсэн бололтой.

Станцын эхний ээлжийг 2013 онд, бүхэлд нь 2014 он гэхэд барьж дуусгахаар төлөвлөж байна. Одоо хүртэл барих эзний нэр нь тодроогүй байгаа цахилгаан станцыг  ирэх жил ажиллаж эхэлнэ гэж итгэхэд даанч бэрх юм. Уг нь ТЭЗҮ-ийг нь хоёр сая ч бил үү “ногоон”-оор хийлгэсэн гэдэг. 300 мВт-ын хүч чадалтай тавдугаар цахилгаан станцыг барихад дор хаяж 30 тэрбум ам.доллар шаардлагатай. Ийм их мөнгийг Монгол улс халааснаасаа гаргана гэхэд хэцүү. Нэг үе Азийн хөгжлийн банкнаас санхүүжилт авахаар ярьж байв. Дараа нь Японоос зээл авах тухай сураг дуулдсан юм. УИХ-ын гишүүн Ц.Батбаяр тавдугаар цахилгаан станцын явц ямар байгаа талаар Ерөнхий сайд С.Батболдод асуулга тавьсан боловч олигтой хариу сонсоогүй билээ. Тэрээр С.Эрдэнэ, Ц.Сэдванчиг нартай хамтран Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригтыг огцруулах шаардлага тавьсан ч тусыг эс олов. 

 Эрчим хүчний  шинэ эх үүсвэрийн талаархи хамгийн сүүлийн таатай мэдээг “Пропеси коул” корпорацын тэргүүн Жон Ли монголчуудад дуулгав. Тус компани өөрийн эзэмшлийн Чандганын уурхайг түшиглэн 600 мВт-ын цахилгаан станц барих зөвшөөрлөө авчээ. Станцыг гурван жилд багтаан барих аж. Өөрөөр хэлбэл, ирэх жилээс эхэлж  2016 он гэхэд цахилгаан станцтай болно гэсэн үг. Хамгийн багадаа  нэг тэрбум “ногоон”-ы  хөрөнгө оруулалт шаардсан том бүтээн байгуулалт болох аж. Чандганын уурхай нэг тэрбум гаруй тонн нүүрсний нөөцтэй учраас 100-гаад жил ашиглах боломжтой юм.

Бодит байдлаас үзвэл, Монгол улс 2016 оноос  өмнө эрчим хүчний шинэ эх үүсвэртэй болохгүй нь тодорхой байна. Ийм тохиолдолд  дутагдаж буй эрчим хүчээ хаанаас нөхөх вэ гэх асуулт аяндаа гарна. Дөрөвдүгээр цахилгаан станцын хүч чадлыг 100, Эрдэнэтийнхийг 35, Багануурынхыг 270 мВт-аар нэмэгдүүлэхээр тооцож байгаа аж. Нэг ёсондоо түр зуурын гал унтраах  төдий арга хэмжээ юм.   Монгол улс 900 тэрбум тонн нүүрсний нөөцтэй. Үүнийг  одоо байгаа цахилгаан станцдаа түлэхийг нь түлээд гадаадад гаргахыг нь гаргана гэж тооцвол 40-өөд жил хүрэлцэх багцаатай. Үүнийг дурдахын учир гэвэл,  Монгол улс цахилгаан эрчим хүчнийхээ 80 хувийг нүүрсээр үйлдвэрлэдэг юм байна.

 Юутай ч  Монгол орон эрчим хүчээр гачигдахын зовлонгоос  2016 оноос ангижрах бололтой.


http://economy.news.mn/content/111984.shtml
Профиси Коал нь Чандаганын ДЦС барих тусгай зөшөөрлийг 2011 оны арван нэгдүгээр сард авсан юм. 2012 оны зургаадугаар сард эрчим хүч худалдаж авах гэрээнд гарын үсэг зурснаар цаашид Техник тоноглол, Худалдан авалт, Барилгын ажлын гэрээнүүдийг 2016 оны хавар гэхэд цахилгаан станцыг сүлжээнд холбох зорилготойгоор гэрээлэгчидтэй нь байгуулах юм. Одоогийн байдлаар эрчим хүчний өөр ямар ч төсөл цаг хугацааны хувьд болон хэрэгжих боломжоороо Чандаганын цахилгаан станцтай дүйцэхгүй байгаа нь энэ төслийг Монгол Улсад ойрын үед тулгарч болзошгүй эрчим хүчний хямралаас сэргийлэх хамгийн боломжит сонголт болгож байна.

Өнөөдөр Төвийн эрчим хүчний системд нийт 814 мегаваттын цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадал бүхий дулааны 5 цахилгаан станц ажиллаж байна. Эдгээр цахилгаан станцын техникийн нөхцөл муудан, хуучирч байгаа зэргээс шалтгаалан бодит цахилгаан үйлдвэрлэх хүчин чадал нь 646 мегаватт орчим бөгөөд энэ хэмжээ жил ирэх тусам буурахын хамт эрчим хүчний эрэлт хэрэгцээ улам бүр өсөн нэмэгдсээр байна. Улаанбаатар хотод зориулагдсан эрчим хүчний эх үүсвэрүүдийг орлуулах өөр эх үүсвэрүүд байхгүй учраасДЦС 2 болон ДЦС 3 –ын техник тоноглолыг төлөвлөгөөт 30 жилийн хугацаанаас нь хэтрүүлэн ашиглаж буй нь өнөөгийн эрчим хүчний системийн хангамжийг бууруулах төдийгүй эрчим хүчний дэд бүтцийг доголдолд хүргэх эрсдэл учруулж байна. Үүний улмаас хотын захын хороод болон аж үйлдвэрийн бүсэд байнга цахилгааны хязгаарлалт хийхэд хүргэдэг байна.

Одоо ажиллаж буй цахилгаан станцуудын үр ашигтай ажиллагаа нь тэдгээрийн элэгдэл хорогдол болон олон арван жилээр хоцрогдсон технологи ашиглаж буйн улмаас хангалтгүй байдаг. Ийм нөхцөл байдлуудаас учрах нөлөөлөл нь цахилгаан станцуудын ажиллагааны доголдол болон байгаль орчинд үзүүлэх хортой нөлөөлөл хэлбэрээр мэдрэгдэж байна. Орчин үеийн дулааны цахилгаан станцууд нь эдгээр станцуудыг бодвол бага нүүрс хэрэглэж их хэмээний цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадалтай байдаг ба утаа бага гаргадаг юм.

Монголд цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх шинэ эх үүсвэр нэн шаардлагатай бөгөөд үүний богино хугацаанд ирээдүйг харсан хамгийн боломжит шийдэл нь Профиси Коал юм.