Automarket of Mongolia

Ц.Элбэгдорж: Бүтээгчдээ, үйлдвэрлэгчдээ дэмжиж байж Монгол Улс хөгжинө

 2014-01-16. www.president.mn/mongolian/node/3802

Монголд анх удаа “Экобус” ХХК автомашины үйлдвэр байгуулж байгаль орчинд ээлтэй Евро-4 стандарт бүхий том оврын автобус үйлдвэрлэж эхэллээ. Тус үйлдвэрийн нээлт өнөөдөр болов. “Экобус” ХХК-г “Номин Холдинг” ХХК-ийн хөрөнгө оруулалтаар байгуулжээ. Уг автомашины үйлдвэрт үндэсний стандартын шаардлага хангасан Евро-4 стандартын байгаль орчинд ээлтэй J-800 цувралын эко дизель хөдөлгүүртэй утаагүй автобусыг үйлдвэрлэж эхлээд байна. Автобусны урд хаалганы хэсэгт төлбөрийн цахим карт унших боломжийг шийдэж өгчээ. Үйлдвэр жилдээ 120 ширхэг автобус үйлдвэрлэх хүчин чадалтай юм байна.

“Экобус” ХХК-ийн автомашины үйлдвэрийн нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Л.Эрхэмбаяр нар оролцлоо.

Автомашины үйлдвэрийн нээлтэд зориулж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж хэлсэн үгэндээ “Би ойрын хэдэн жил мундаг ажил хийсэн дүр эсгэж тууз хайчилсангүй. Харин энэ үйлдвэрийн нээлтэд ирье гэж бодож ирлээ. Яагаад ингэж бодсон бэ гэвэл монголчууд өөрсдөө үйлдвэрлэж байж, хийж бүтээж байгаа хүмүүсээ дэмжиж байж хөгжилд хүрнэ. Энэ бол эцсийн үнэн юм.

Бид хувцас хунар, идэж уухаасаа авахуулаад хэрэглэдэг бүх зүйлээ гаднаас авна гэсэн сэтгэхүйтэй байсан. Гэтэл Монголдоо үйлдвэрлэх, Монголдоо угсрах боломж байгаа юм. Энд нэг зүйлийг хэлэхэд дэлхийн өндөр нэр хүндтэй автомашины үйлдвэрүүд эхлэхдээ үүнээс багаар, зүгээр л гаражид, хоёр гурван хүнтэй ажлаа эхэлж байсан байдаг. Тэгээд дэлхийн брэнд болтлоо цаашаа явсан байдаг юм. Өнөөдрийн энэ түвшин, автобусыг үйлдвэрлээд, угсраад гаргаж байгаа байдлыг үзэхэд монголчуудад наад зах нь хот суурин газраа явах автобусыг хэд хэдэн төрлөөр нь угсарч үйлвэрлэх боломж байгаа юм.

Энд би нэг сайхан мэдээ дуулгахад нэг газар ийм автобус угсарна гэдэг бол цаанаа маш олон ажлын байрыг бий болгож байдаг. Энэ автобусанд орох дулаалга, шил, цонх гээд ажлын байрууд гарч ирнэ. Миний авч байгаа мэдээллээр ирэх жил энэ автобусыг үйлдвэрлэх, угсрахад Монголын 20-иод үйлдвэр оролцох юм байна. Бид шилийг нь хийдэг болчихно. Бидэнд мотороос бусдыг нь хийх боломж байгаа. Төмрийнхөө нөөцийг ашиглаад сайн чанарын төмөр эндээ гаргаж чадах юм бол, сайн чанарын хуванцар, хатуу материал гаргаж чадах юм бол энэ автобусны өчүүхэн бага, үнэхээр шаардлагатай хэсгийг л гаднаас аваад бусдыг нь бүгдийг дотооддоо үйлдвэрлэх боломж байна. Ингэж Монголын үйлдвэрлэл цаашаа явах юм.

Хэдэн жилийн өмнө Цахилгаан тээвэр компани троллейбус үйлдвэрлэж байна гэж ярьдаг байсан. Яг иймэрхүү маягаар бидний үйл ажиллагаа шат шатаар цаашаа ахиж явах ёстой. Машин үйлдвэрлэлийн салбарт өнөөдөр гараагаа эхэлж байгаа, тодорхой хэмжээгээр угсралт явуулах гэж оролдож байгаа цөөн тооны компани гарч ирж байна. Эдгээр компаниуд чанар, үр ашгаараа уралдаад гарч ирэх юм бол бид нэмүү өртөг шингэсэн автобус, машиныг гаднаас өндөр үнээр худалдаж авдаг биш, эх нутагтаа үйлдвэрлээд нийлүүлэхэд өрсөлдөх чадвартай болно. Энэ боломжийг бид Монголын төрийн бодлогоор дэмжих ёстой.

Саяхан би Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүдтэй ярьж байсан. Одоо бол бид гаднаас оруулж ирж байгаа том оврын автобусыг татвараас чөлөөлж өгч байгаа. Тэгвэл автобус угсрахад шаардлагатай, гаднаас оруулж ирж байгаа тоног төхөөрөмжийг татвараас чөлөөлөөд өгөх юм бол дотооддоо үйлдвэрлэж байгаа автобусны үнэ өрсөлдөх чадвартай болж гарч ирэх юм. Монголд өөрийн хийсэн МОНЭЛ компьютерийг аль 1990 онд угсарч байсан. Одоо өөрийн хийсэн, Монголдоо угсарсан цахилгаан бараа, техник хэрэгслийг хэрэглэх боломж бүрдэж байгаа юм. Үүнийг төрийн бодлогын зүгээс, Ерөнхийлөгч нь, Ерөнхий сайд нь, Засгийн газар нь, УИХ нь, ард нийтээрээ, бүгдээрээ дэмжих шаардлагатай. Энэ дэмжлэгийг харуулж, ийм дэмжлэг байх ёстой гэдгийг үзүүлэх гэж өнөөдөр би энд ирээд байна.

Бид бүтээгчдээ дэмжиж байж, үйлдвэрлэгчдээ дэмжиж байж л Монгол Улс хөгжинө. Сайн сайхан зам дээр гарна гэж бодож байна. Дотооддоо юмаа үйлдвэрлээд дотоодынхоо хэрэгцээг хангая. Болж өгвөл экспортод гаргая. Гаднаас хүний хийсэн юмыг худалдаж авахад хамаг валют, хамаг улсынхаа баялгийг зардгаа больё. Энэ үйлдвэр үүнийг гаргаж, үзүүлж байгаа анхны эхлэл болж гарч ирж байгаа нь бүр сайн. Манай инженерүүд үүнд оролцоод, гаргаж байгаа утаа, гаргадаг хорт бодис нь гаднаас оруулж ирж байгаа бусад автобуснаас бага байхаар зохион байгуулж байгаа бол бүр сайн. Монголын өвлийн хүйтэн, замын түгжрэл хүнд шүү дээ. Энэ бүхэнд нийцсэн шатахуун бага зарцуулдаг, гаргадаг  хог хаягдал нь бага байдаг талаас нь авч үзвэл зүгээр. Дараа нь автобусны засвар үйлчилгээг Монголдоо хийх боломжтой болно гэж бодож байгаа. Ямар нэг эвдрэл, хүндрэл үүснэ гэж бодоход Монголдоо засварлаад явах боломж бүрдэх юм. Энэ боломж бүхнийг бид дэмжих ёстой.

Ийм санаачилга гаргаж, ийм үйлвэрлэл, ийм бүтээн байгуулалт хийж байгаа хүн бүхнийг, аж ахуйн нэгж бүхнийг Монголын төр, ард түмэн, татвар төлөгчид, жирийн иргэд бүгдээрээ дэмжих ёстой гэдгийг энд би хэлэх гэсэн юм. Саяхан Засгийн газраас сайхан шийдвэр гарсан. Монголын төрийн нэрээр, Засгийн газрын нэрээр авч байгаа янз бүрийн зээл, босгож байгаа бонд бүхнийг үйлдвэрлэлд зориулъя гэсэн. Удахгүй УИХ-аар Өрийн удирдлагын тухай хууль хэлэлцэнэ. Оруулж ирж байгаа зээл, мөнгөө юунд зарцуулах юм бэ гэдгээ тохирч авъя гэж байгаа юм. Бид аль жилийн өмнө л ҮАБЗ дээр ярьж шийдсэн. УИХ энэ асуудлыг завсарлахаасаа өмнө ярих байх гэж найдаж байгаа.

Миний ганцхан шаардаж байгаа шаардлага бол олон улсын хэмжээнд хүрсэн,  банкнаас, санхүүгээс хүлээн зөвшөөрөгдсөн, ТЭЗҮ нь бүрэн гарсан, ашигтай гэдэг нь ойлгомжтой байгаа ийм үйлвэрлэлийг дэмжихэд л Монголын Засгийн газар авч байгаа бондоо, зээл, хөнгөлөлттэй мөнгөө аж ахуйн нэгжүүдэд өгөх хэрэгтэй. Үндэснийхээ аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжих хэрэгтэй. Цаашдаа янз бүрийн нэрээр тэр бондыг нэрлэх шаардлагагүй. Сая Засгийн газраас шийдвэр гарсан. Одоо “Чингис”, “Самуурай” гэж нэрлэхгүй. Үйлдвэрийг дэмжих, үйлдвэржилтийн бонд гэдэг нэртэй болж байгаа. Тэр мөнгийг цаашдаа зөвхөн үйлдвэр, үйлдвэрлэлд оруулах хөрөнгө оруулалт, баялаг бүтээж байгаа зүйлд л зарцуулъя. Төрийн нэрээр, ард түмний нэрээр л авч байгаа, ард түмэн эргэж төлөх л мөнгө шүү дээ. Иймэрхүү байдлаар манай улсын бодлого, төр, засгийн бодлого зөв болж явах юм бол Монгол Улс хөгжиж дэвжихэд бэлэн байна.

Ингээд энэ үйл ажиллагаанд оролцсон нийт хамт олон, энэ санаачлагыг гаргаж байгаа аж ахуйн нэгж, үүн дээр ажиллаж байгаа манай залуучууд, гаднын мэргэжилтнүүд, энэ бүхнийг бий болгоход оролцсон та бүхэнд баяр хүргэе. Та бүхний алтан шар зам, ажил үйлс өөдрөг байх болтугай. Та бүхэнтэй Монголын төр байнга хамт байх болно гэдгийг хэлье. Баярлалаа” гэв.

-“Экобус” компани үйл ажиллагаагаа хэзээнээс эхлэв. Үйлдвэрийг байгуулахад хэчнээн хэмжээний хөрөнгө зарцуулсан бэ?
-Үйлдвэрийн төслийг хийх ажил нэг жилийн өмнөөс эхэлсэн. Барилгын ажил наймдугаар сараас эхэлсэн. Хоёр ээлжээр хурдтай ажилласны үр дүнд өнөөдөр нээлтээ хийж байна. Үйлдвэрийг байгуулахад 5 тэрбум төгрөг зарцуулсан.

-Нэг автобусанд хичнээн төгрөг зарцуулж байна. Угсрахад хэр их цаг хугацаа шаардагдсан бэ?
-Төсөл тооцоогоор төсөвлөсөн үнэ гэж байгаа. Гэхдээ гүйцэтгэлээр хэд болох нь эцсийн байдлаар тодорхой болоогүй байна. Туршилт, тохируулга, зүгшрүүлэлт, баталгаат хугацааны засварын ажил гээд олон зүйл байгаа.

-Евpо стандарт, ногоон технолoги давамгайлсан гэсэн. Энэ талаар тодруулаач?
-Дэлхий нийтэд евро стандарт нь дөрөвдүгээр шатлалаасаа эхлээд ногоон технологи гэж явдаг. Тийм учраас бид Монголын орчинд нөхцөлд тохирсон автобус үйлдвэрлэж байна. Утаа гамшгийн хэмжээнд хүрч байгаа энэ үед “утаа ялгаруулдаггүй” автобус үйлдвэрлэсэн нь нийтийн тээврийн салбарт гарч байгаа дэвшил юм.

-Жилд хэдэн автобус үйлдвэрлэх хүчин чадалтай вэ. Ямар шатахуун хэрэглэх вэ. Зарцуулалтын хувьд?
-Жилд 120 автобус үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Шаардлагатай болон захиалга нэмэгдсэн үед 180 автобус үйлдвэрлэх боломжтой. Дизель түлшээр явна. 100 км-т 28 литр. Нийслэлийн нийтийн тээвэрт стандартад нийцсэн ийм автобусыг нэвтрүүлэхийг зорьж байгаа.

-Гаднын орнуудтай хамтран ажиллаж байгаа юу. Нэг автобусыг хэр хугацаанд үйлдвэрлэж байна вэ?
-Манай үйлдвэр Чех, Хятад, Герман улстай хамтран ажиллаж туршлагаа харилцан солилцож байна. Нэг автобусыг энгийн хуваариар бол 20 хоногт хийх тооцоо байгаа. Захиалга их байвал ээлжийн хуваарьт ороод үүнээс илүү хүчин чадлаар ажиллах боломж бий. ”Евро 4” дизель хөдөлгүүрийн хувьд огт утаа гаргадаггүйгээрээ хамгийн том давуу тал гэж хэлж болно.


“Экобус” компанийн угсрагч инженер Ц.Бямбасайханаас зарим зүйлийг тодруулсан юм.

-Нийтийн тээвэрт үйлчилж байгаа автобуснаас ялгарах давуу тал нь юу вэ?
-Энэ автобус бол “Эко” автобус. Манайд үйлчилгээнд явж байгаа автобусны хувьд “Евро 2” хөдөлгүүртэй гэсэн байдаг хэдий ч ихэвчлэн “Евро 1” байдаг. Энэ нь хорт утааг ихээр ялгаруулдаг сөрөг талтай учраас олон улсад хориглосон байдаг. Евро 4 стандарт нь түлшийг бүрэн шатаадаг. Яндангаас хорт утаа гарахгүй. Бүх автобус төмөр нумтай байдаг. Харин энэ автобус хийн нумтай, хийгээр ажилладаг. Намхан шалтай учраас хүүхэд, хөгшид, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд бууж сууж үйлчлүүлэхэд амар. Камераар бүхнийг хянана. Ухрах болон үйлчлүүлж байгаа хүмүүс аль хаалгаар буух гэж байгааг хянана. Нэг үгээр хэлэхэд толь хэрэглэхгүй гэж ойлгож болно. Зорчигчдын тав тухыг бүрэн хангахуйц, орчин үеийн дэвшилтэд технологид тулгуурлан хийсэн.

-Агааржуулалтын системийн талаар тодруулаач?
-Агааржуулагч зуны улиралд хүйтнээр, өвөл халуунаар үлээнэ. Өнөөдрийн байдлаар манай нийтийн тээвэрт ийм автобус байхгүй шүү дээ. Утаа гардаггүй түлш бага зар цуулдаг.

-Угсралт хийхэд хүндрэл гарсан уу?
-Анхны автобус болохоор бага зэргийн хүндрэл гарч байсан. Дадлага туршлагатай баг ажилласан тул асуудал үүсэхэд бид зөвлөх инженерүүдээс цаг алдалгүй асууж ажлаа үргэлжлүүлж байсан. Гадаадын инженерүүдтэй ч холбоотой ажилласан. Энэ автобус бидний сэтгэл зүтгэл шингэсэн эх орондоо хийж байгаа том бүтээн байгуулалт юм. Автомашин үйлдвэрлэлийн анхдагч болж байгаадаа залуучууд бид баяртай байгаа. Төр биднийг дэмжиг, түмэн олон бидэнд итгэг, тэнгэр биднийг тэтгэг гэсэн уриаг дэвшүүлэн манай хамт олон ажилласан.

-Хэзээнээс эхэлж нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж эхлэх вэ. Ямар чиглэлд явах вэ?
-Нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж, ард түмэн дээ үйлчлэхэд бэлэн болчихсон. Аль чиглэлд явахыг нь шийдээгүй байгаа.

-Зөвхөн нийслэлд дотор явах уу. Цаашид орон нутагт үйлчилгээ үзүүлэх боломжтой юу?
-Хөдөө орон нутгийн иргэдэд үйлчилгээ үзүүлэх боломжтой. Овор хэмжээ бага, дулаан, зөөлөн, тохь тухтай болохоор хөдөөний замд илүү тохиромжтой гэж үзэж байгаа.

_______________________________________________________________________________

Хүснэгт оруулах арга

№	Сурталчилгааны байршил	Бүх хуудас	Нүүр	Үндсэн цэс тус бүр	Тайлбар
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19

Аливаа зүйлд хэмжээ хязгаар гэж байдаг. Хэмжээ хязгаараа алдсан зүйл утга учраа бас алддаг. Утга учраа алдаад ирэхээр үр дагавар нь эерэгээсээ эсрэг рүү тэмүүлж эхэлдэг. Энэ нь ялангуяа завсрын, түр хугацааны зүйлд бүр их хамааралтай. Тэгвэл Монгол Улсын нэг системээс нөгөө рүү шилжих шилжилт яг ийм байдалд орчихоод байна.

Нийтийн өмч нэрийн дор хэн нь ч ямар ч өмчгүй байсан нийгмээс өмчийн олон хэлбэртэй эдийн засгийн эрх чөлөөт нийгэм рүү шилжихэд хугацаа хэрэгтэй нь мэдээж. Гэхдээ өлгийтэй нялх байсан хүүхэд өрх толгойлох хүртэлх хугацаа зарах нь хэр бодитой вэ? Үнэхээр шилжиж дуусахгүй байна уу, эсвэл шилжилтийн эцсийн цэгийг хаана хэзээ хатгахаа мэдэхгүй байна уу?
Хорин дөрвөн жилийн өмнө хувьдаа өнчин ишиггүй байсан мянга мянган хүн өнөөдөр өмчтэй, өөрийн гэсэн бизнестэй болж, хувийн сектор улс орны ачааны хүндийг нуруундаа үүрч байна. Тэд нийгмийн томоохон төсөл хөтөлбөрүүдийг аваад явж чадахуйц хэмжээнд нэгэнт хүрчээ. Монгол Улсын 90 мянга гаруй аж ахуйн нэгжийн 100 гаруйхан нь л төрийн өмчит компани бөгөөд хувийн өмч нийт өмчийн ерээд хувийг эзлэж байна.

Монгол Улс Парламентын засаглалтай болж, засаг захиргааны нэгж, бүтэц өөрчлөгдлөө. Иргэдийн оюун санааны эрх чөлөө болоод бусад үндсэн эрхүүд баталгаажлаа.
Хууль эрхзүйн орчин эрс өөрчлөгдлөө. Татварын орчин шинэчлэгдэж олон төрлийн татварын систем үйлчилж эхэллээ. Хамгийн гол нь хүмүүсийн сэтгэхүйд ч өөрчлөлт гарч, асуудалд хандах хандлага нь эрс өөр болжээ. Өөрөөр хэлбэл, шилжилт нэгэнт хийгдчихсэн, бүх зүйлд чанарын өөрчлөлт гарч, зарим нь анх байснаасаа 180 хэмээр эргэчихээд байна.

Төрд хувьсгалын чанартай шинэчлэл хийх цаг нь болсныг “Том төрөөс ухаалаг төр рүү” үндэсний зөвлөлдөх уулзалт дээр Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж зарласан. Тэрээр “Бид 24 жил дураараа хурдаллаа. Одоо мориноосоо буугаад ярилцах цаг болсон. Мориор бол морио сэлгэх, онгоцоор бол ээлж хийх цаг болжээ” гээд том төрөөс ухаалаг төр өөд замнах арга зам, гарц, ирээдүйн дүр зургийг нь хүртэл танилцуулсан.

Гэхдээ энэ бол асуудлын зөвхөн нэг тал нь гэмээр байна. Бид эдийн засгийн харилцаа, үнэлэмж, хандлагадаа эргэлт хийж, улс орноороо зах зээлд бүрэн шилжлээ гэдгээ албан ёсоор зарлаж, Монгол Улсын өмчийн балансыг Тэгээс эхлүүлэх нь чухал байна.

Өөрөөр хэлбэл, ардчилсан хувьсгалаас өмнө байсан хийгээд түүнээс хойш бий болсон нийт өмчийнхөө тоо хэмжээг үнэн зөв гаргаж, монголчуудын хэн нь ямар хөрөнгө орлоготой болсныг мэдэж байж бид хөгжлийн замаа зөв төлөвлөнө. Эдийн засгийн боломж нөөцөө зөв эргэлтэд оруулна.

Өнгөрсөн 24 жилд хүмүүс янз бүрийн аргаар хөрөнгөжсөн. Ганзагын наймаанд гүйж, гахай үүрэн зүтгэж бага багаар хуримтлалтай болсон нэг хэсэг бий. Өрөнд орж хоёр чихээ огтлуулахаас айлгүй зээл аван зүтгэсэн нэг хэсэг бий. Уул уурхайн салбараас боссон нь бий. Хуулийн цоорхой, төрийн хяналт сулаас буруу аргаар хөрөнгөжсөн нь бий. Дээрэм луйвар хийж, заль мэх гаргаж, бусдын нулимс урсган бэлжсэн хүмүүс ч бий. Энэ бүгдийг ухаж, хэн нь хэрхэн хөрөнгөжсөн түүхийг ярина гэвэл барагдашгүй хэрүүл, дарагдашгүй зарга үүснэ. Ер нь хүн амын тодорхой хэсэг хөрөнгөжих үйл явц ийм л замаар явдгийг бусад улс орны түүхээс бид хангалттай сайн мэднэ.

Хувийн өмчийг үзэн ядах сэтгэлгээний үлдэц, тэр надаас илүү их баяжчихлаа гэсэн атаархал, шударга ёс үйлчлэхгүй байгаад бухимдсан бухимдал, азгүйтсэн хэсгийн харамсал зэрэг олон хүчин зүйл шударга ба шударга бус янз бүрийн аргаар хөрөнгөжсөн хүмүүс айдаст автах, хөрөнгө орлогоо нуух, далд эдийн засаг хөгжих хөрс суурь болж эхэллээ.

Өнөөдөр Монгол Улсын нийт бэлэн мөнгөний 40 орчим хувь нь гар дээр эргэлдэж, нийт өмчийн мөн тэр орчим хувь нь бүртгэлээс ангид байна гэсэн тойм судалгаа байна. Зарим нь мөнгөө гадаадад байршуулж, харийн улсуудад үл хөдлөх хөрөнгөтэй болж байна. Хууль хүчний байгууллага, АТГ-аас айгаад бусдын нэр дээр бүртгүүлсэн хөрөнгө нь үрэн таран болж, хүмүүс хоорондын зөрчил, бухимдал ихсэж байна.

Хөрөнгөжсөн хэсгийн айдас, алдаан дээр нэг хэсэг нь тоглон өмч хөрөнгөнөөс нь хүссэнээрээ эс гэхэд чадахаараа салгаж байна. Энэ бүхний үр дагавар нь үзэн ядалт, хардалт, өс хонзон, дайсагнал авчирсаар эцэстээ улс орны тогтворгүй байдал, хямрал руу л түлхэнэ. Нийгмийн аль ч давхаргын хэнд нь ч ашиггүй байдал руу л хөтөлнө. Үүнээс хэн хохирох вэ? Монголчууд бүгдээрээ хохирно. Үүнийг хаа хаанаа ойлгож эрүүл ухаанаар хандах цаг нэгэнт болжээ.

Монгол хүний өмч бол хувь хүний өмчөөс гадна Монгол Улсын эдийн засгийн салшгүй хэсэг, эд эс нь, монголчуудын хурааж хуримтлуулсан нийт хөрөнгө эргэлтэд бүрэн орох тусмаа хөгжлийн хурдац нэмэгдэнэ гэдгийг хаа хаанаа ойлгож, хэн хэрхэн хөрөнгөжсөн асуудлыг нэг удаа хүлцэх хэрэгтэй байна. Хөрөнгийн эх үүсвэр буруу зөв, бохир цэвэр гэдэг асуудлыг шилжилтийн үетэй нь хамт хааж орхиод Монгол Улсын нийт өмчийн балансыг Тэгээс эхэлье. Өөрөөр хэлбэл, ОХУ-д хэрэгжүүлсэн шиг, эсвэл манай зарим хүмүүс яриад байгаа шиг эдийн засгийн өршөөлийн хууль гаргах биш, харин илүү өргөн далайцтай алхам хийе. Том харж том сэтгэе.

Өмч хөрөнгийн Тэг баланс хийснээр манайх ямар хэлбэрийн хичнээн хэмжээний өмчтэй нь тодорхой болно. Монгол Улсын эдийн засагт эргэж буй мөнгөн хөрөнгийн хэд нь гар дээр байгаа, хэдэн хувь нь гадаадад байгаа нь тодорхой болно. Зах зээлийн энэ үед түүчээ нь болж хөтлөх чадвартай хичнээн хөрөнгөтөн, хичнээн том компани бий болсныг олж харна. Шилжилтийн хугацаанд хэн нь дундаж хөрөнгөтэй болж, хэн нь өмчгүй, мөнгөгүй үлдсэн нь ялгараад ирнэ. Ингэснээр улс өөрөө зах зээлийн төлөвлөлтөө зөв хийж, хөгжлийн зөв замаа тодорхойлж чадна. Мөнгийг хавтгайд нь тараагаад байх уу, үгүй юу гэдэг бодлого тодорхой болно.

Санхүүгийн чадавхи сайтай ямар компаниуд байгааг үнэн зөвөөр мэдсэний үндсэн дээр төр тэднээр юу хийлгэх, хэрхэн дэмжих, хүч боломжийг нь хэрхэн ашиглах бодлого тодорхой болно. Гаднаас босгосон бондын мөнгийг гаднын компани руу урсгаад алдчихдаг гаж үзэгдлийг арилгаж, үндэсний баялгийг үндэсний компаниуд бүтээдэг болгомоор байна.
Хувь хүн босгоод үндэсний хэмжээнийх болгосон компанийг төр нь бодлогоор дэмжиж, олон улсын хэмжээнийх болгож яагаад болохгүй гэж? Монголд өөрийн Билл Гейтс төрж яагаад болохгүй гэж?
Нийгмийн дундаж хэсэгт хандсан бодлого тодорхой болно. Нийгмийн сэтгэлгээг гүйцээгүй, өмчгүй, мөнгөгүй, юу ч үгүй үлдсэн хэсгээ хэрхэн анхаарах бодлогоо зөв тодорхойлж чадна.

Ингэж өмчийн хэмжээгээ бодитой тогтоож, эдийн засгийн чадавхиа зөв тооцож, нийгмийн бүх давхаргад хандсан бодлогоо оновчтой тодорхойлоход л Тэг баланс хэрэг болно. Ингэж өмчийн Тэг балансаар зах зээлийн эрүүл уур амьсгал бий болгохгүй бол, шилжилтийн үеийг цэглэж хөгжлийн үүдийг нээхгүй бол бид өнөөгийн байдлаараа хол явахааргүй байна. Зөрчил гаргавал л шоронд хориод, мөнгөтэй хөрөнгөтэй хэсгээ айдаст автуулаад байвал юу болох вэ? Хөрөнгө мөнгөний урсгал гадагшаа чиглэж, бэлтэй хэсэг нь дүрвээд гарчихвал хэн хожих вэ? Энд эргэлтэд орж эдийн засгийг тэлж хөгжүүлж байх ёстой хөрөнгө харьд байх нь бидэнд ашигтай юу? Өнөөдөр нэг хэсэг нь өмчөө бүртгүүлэх гэхээр шоронд орчих гээд, мөнгөө ил гаргая гэхээр гэмт хэрэгтэн болчих гээд байгаа, төр засаг нь болохоор хариас бадар бариад, өр зээл тавиад явж байгаа утгагүй, ойлгомжгүй байдлаа өөрчлөхгүйгээр бид хөгжих үү?

Нийтлэг эрх ашгийн үүднээс шилжилтийн үеийг цэглэж, хэн хэрхэн хөрөнгөжсөн асуудлыг эргэж сөхөхгүйгээр хаасан хууль гаргаж, хүмүүс нуусан далдалсан хөрөнгөө ямар ч айдасгүйгээр ил гаргах, бүртгүүлэх, хууль ёсоор эдийн засгийн эргэлтэд оруулах нөхцлийг нь бүрдүүлж өгмөөр байна.

Том үйл хэрэг том эрсдэл дагуулдаг, бас том сургамж авчирдаг нь жам ёсны гэмээр зүйл. Тэгэхээр шилжилтийн үед хэн хэрхэн хөрөнгөжсөн нь одоо чухал биш, харин нэгэнт хуримтлуулсан хөрөнгө, мөнгийг Монголын минь баялаг гэдэг том бодлогоор харж эдийн засгаа тэлэх, дахиад алдаа хийдэл гаргахгүйн тулд бүх өмчөө бүртгэн балансаа Тэгээс эхлэх, харин үүнээс хойш бол шударга бусаар хөрөнгөжих оролдлогод ямар ч орон зай өгмөөргүй байна.

Далд нууц байгаа ихээхэн хэмжээний хөрөнгийг ил болгох хууль эрхзүйн орчныг нь бий болгосноор зах зээл тэлж, үйлчилгээ нэмэгдэж, ажлын байрууд бий болохоос гадна хамгийн гол нь хүмүүс хардаж хагаралдаж биш харин хамтарч ажиллах сэтгэлгээ бий болно. Тийм учраас байгууллага, иргэд нуусан мөнгө хөрөнгөө хуулийн хамгаалалт дор ил болгох нөхцлийг нэн даруй бүрдүүлж өгье. Ингэж ил болгосныхоо дараа өмчөө Тэг балансаас эхлэе.

Татварын өршөөлийн хууль зургаан сар үйлчилж ердөө гуравхан мянган компани хамрагдахад дөрвөн тэрбум доллар ил болж, тухайн үедээ Монголын эдийн засгийн өсөлт 17 хувьд хүрэхэд онцгой нөлөөлсөн гэдэг. Миний хэлж байгаагаар хийж чадвал үр ашиг нь түүнээс хэдэн арав дахин илүү байх болно. Үүнийг би Монгол Улсын хөгжлийн шинэ гараа болно гэдэгт итгэлтэй байна. Улстөрийн намууд, нийгмийн янз бүрийн төлөөллүүд энэ асуудлаар харилцан зөвшилцөөсэй, ялангуяа эдийн засагчид, мэргэжлийн хүмүүс санаа оноогоо хэлээсэй, ажил хэрэг болгоосой хэмээн хүснэ.

Сэтгүүлч Б.ГАЛААРИД
Үндэсний шуудан сонин                                                     
2014.02.19